Flashback naar 12 juni 1968: Eddy Merckx zet de Italianen een neus

Volgende week woensdag wordt Eddy Merckx 75. Vandaag belichten we alvast een van zijn heroïsche prestaties. Op 12 juni 1968 won Eddy Merckx zijn eerste grote ronde.

De feiten

Als het peloton de dag na de proloog op 21 mei start in Campione d’Italia (wat een naam, het ligt aan de oever van het meer van Lugano) voor een rit in lijn naar Novara, verwacht iedereen een massaspurt.

Op 2 kilometer van de streep rijdt Merckx nog in de buik van het peloton. Martin Van den Bossche spoort de 22-jarige Merckx aan om mee te spurten, loodst hem naar voor en laat dan een gat vallen. Merckx maakt het af. Onze landgenoot wordt ook de nieuwe leider, maar de nacht daarop krijgt hij koorts in zijn slaap.

’s Anderendaags wordt hij tweede achter Gianni Motta, maar blijft hij leider. ’s Avonds is er overleg binnen Faema, het team. Zijn ploegmaat en kamergenoot Vittorio Adorni – tevens medekopman – raadt hem aan om de trui te laten schieten. Het is nog te vroeg. Merckx heeft op dat moment nog veel vertrouwen in Adorni, die drie jaar eerder de Giro won, en luistert. In Alba wordt Michele Dancelli de nieuwe leider.

Het is de Belgische pers die als eerste onraad ruikt. Op 30 mei staat in rit 10 de klim naar de Monte Grappa op het menu: 26 km lang. Adorni stuurt Emilio Casalini vooruit, één van zijn luitenanten. Merckx laat hem op vraag van Adorni rijden, houdt in en plaatst maar tegen de top aan een demarrage die hem enkele seconden tijdswinst en een tweede plaats oplevert.

’s Anderendaags titelt een Vlaamse krant: Wiegt Adorni Merckx in slaap? Het gerucht gaat dat de Italiaan aan zijn eigen positie denkt, voelt dat de jonge Belg te sterk is en hem onder de knoet wil houden. Al dan niet op verzoek van sponsor Faema, dat in eigen land liever een Italiaan ziet winnen en Merckx vooral wil uitspelen in de klassiekers en de Ronde van Frankrijk.

Merckx ziet geen problemen, maar bevestigt wel dat Adorni in de koers de baas is: ‘Ik had veel goesting om aan te vallen, maar Adorni spoorde me onafgebroken aan tot kalmte. De ronde duurt nog lang, zei hij voortdurend.’ Sportbestuurder Yvo Molenaers is het hiermee niet eens: ‘Op die manier win je de Giro niet.’

Twee dagen later wordt er opnieuw geklommen, naar Drei Zinnen, in de Dolomieten. Ofte: de Tre Cime di Lavaredo, in de annalen van het sportleven van Merckx een naam met veel uitroeptekens. Het weer is hels, koud en nat, op de toppen sneeuwt het. Als het na tachtig kilometer begint te regenen, springen twaalf renners weg. Vijftig kilometer verder hebben ze al zeven minuten voorsprong. Merckx demarreert, neemt voorsprong, maar valt dan mysterieus terug. Een defect? Lek gereden? Neen: het is opnieuw Adorni die hem vraagt om zich te laten terugzakken. Merckx luistert.

Op een paar kilometer van de voet van de laatste klim, 17 km lang, hebben de koplopers, met daarbij wat klimmers, nog bijna tien minuten voorsprong. Merckx laat het tempo in het peloton opvoeren, en sprint op twaalf kilometer van de top weg. Adorni kan nog volgen, maar voelt dat het te snel gaat. ‘Calme calme,’ roept hij, ‘encore lungo.’ Even later klinkt het: ‘Ow ow.’

Dit keer luistert Merckx niet. Tandje bijsteken, denkt hij, en hij maakt de tien minuten op de hele kopgroep nog goed. Aan de streep moet hij wel een paar minuten rondlopen, voor hij met zijn voeten in een teil warm water kan stappen om zich te wassen. Die zijn helemaal bevroren. Merckx zal het later zijn beste beklimming ooit noemen.

Adorni kan boven de schade nog beperken, maar moet zich neerleggen bij het meesterschap van de Belg, ook al probeert hij in latere ritten nog wel eens weg te sluipen. Felice Gimondi, die in die rit een gooi wilde doen naar de eindzege, verliest zes minuten en komt huilend over de streep. Gimondi noemt het achteraf op bed in zijn hotel tegenover de pers geen nederlaag, ‘maar een striemende vernedering’. Hij zal in Napels, waar op 12 juni de Giro eindigt, als derde op het podium staan, op ruim negen minuten van Merckx.

Adorni eindigt tweede in de eindstand op 5 minuten en 1 seconden van zijn kopman. De Italianen verwijten hem de nederlaag, maar hij noemt Merckx ‘een motor die hij voorlopig niet kan volgen’.

Making-of

Merckx begint in 1968 als wereldkampioen aan het seizoen. Wereldkampioen op je 22e , hij noemt het zelf een droom maar die hangt bij de start van de race in het Nederlandse Heerlen wel aan een dun draadje. Tijdens het BK in Mettet is Merckx gevallen en daarbij loopt hij een hersenschudding op. Hij moet acht dagen rusten, maar wordt door de bond toch als favoriet naar voor geschoven. Rik Van Looy en Walter Godefroot moeten thuis blijven.

De dag voor het WK tekent Merckx bij een nieuwe ploeg. Hij stapt over van Peugeot naar Faema, omdat hij daar drie keer meer kan verdienen. Hij mag ook Belgische ploegmaats meenemen. Een Italiaanse ploeg is beter georganiseerd dan een Belgische of een Franse, ook dat telt mee. Wachten met tekenen tot na het WK moet van de renner niet, Merckx voelt zich toch geen favoriet vanwege de val.

Wanneer de wedstrijd start, voelt hij zich nog steeds geen honderd procent. Merckx springt al snel mee met Motta, die er een aanvallende koers van maakt, maar meer om de ploeg ten dienste te zijn, zal hij achteraf zeggen.

Terwijl vooral de Italiaan zijn pijlen verschiet, groeit Merckx wel in de race. Er komen nog renners terug, maar in de spurt klopt Merckx ze allemaal. Op dinsdag 5 december 1967 treedt Claudine Acou met een wereldkampioen in het huwelijk.

Wanneer de trainingen in januari herbeginnen met een oefenkamp, wordt ze ‘wielerweduwe’: haar man gaat wekenlang koersen in Italië. Bij Faema. Herdoopt tot (uiteraard is het anders): Faites Attention, Eddy Merckx Arrive. Faema is gespecialiseerd in koffiezetapparaten voor de horeca en wil, na Rik Van Looy, opnieuw een Belg om zijn afzet in het noorden te vergroten.

Adorni, zijn nieuwe ploegmaat, geeft de jonge Belg meteen tips. Merckx slaapt bij hem op de kamer en Adorni wordt zijn nieuwe voedingsadviseur. Hij leert met honger naar bed te gaan en verliest aan lichaamsgewicht. Weegt hij bij Peugeot nog 76-77 kilo, dan wordt dat in Italië op wedstrijddagen 72 à 73. Daardoor wordt hij ook een betere klimmer. En heeft hij lang vertrouwen in Adorni, die het goed met hem meent. Adorni schrapt ook in het vele vlees dat Merckx eet.

Het slaat direct aan: Merckx legt al in de eerste rit van de Ronde van Sardinië zijn wil op. Hij wint die met meer dan 6 minuten voorsprong. Achteraf komt de organisator aan de tafel van zijn ploeg zitten. Hij wenst Merckx proficiat, maar vloekt ook. ‘Alle spanning is nu uit mijn koers.’

In Sardinië helpt Merckx wel zijn voorjaar om zeep: in Cagliari gaat hij zwaar tegen de grond. Daarbij blesseert hij zijn knie. Na een nieuwe val in Parijs-Nice kan hij het helemaal schudden. Merckx kan alleen, nou ja, Parijs-Roubaix winnen. Een belofte aan Claudine op huwelijksreis. Maar wanneer de Giro van start gaat, is het voor de wereldkampioen nog geen topjaar geweest…

En daarna

De zegeteller zal uiteindelijk aftoppen op 525. Maar (nog) geen Tour. In 1968 wordt die voor het laatst met landenploegen gereden. Merckx, op dat moment 23, mag van Faema na zijn winst in de Giro niet deelnemen. Hij is zelf ook nog wat bang van de dubbel, maar achteraf zal hij er spijt van hebben. Het is geen lastige Ronde, slechts vijf cols van eerste categorie en Jan Janssen wint na een beslissend duel met Herman Vanspringel in de slottijdrit. Merckx voelt dat hij daar een kans liet liggen en maakt van de dubbel in 1969 een doel.

Die komt er niet. De eerste Tourzege sinds Sylvère Maes in 1939 wel, maar een nieuwe Girozege niet. Merckx wordt als leider in Savona uit de Giro gezet voor een positief dopingstaal. De renner breekt emotioneel en schreeuwt wenend zijn onschuld uit. De verontwaardiging in België is groot, media, fans en zelfs politici zien er een Italiaans complot in. Merckx heeft in 1968 de Italianen op hun nummer gezet en die nemen volgens hen nu wraak.

Op 2 juni wordt hij door de Italiaanse wielerfederatie voor een maand geschorst. Een straf met zware gevolgen, want op 28 juni start al de Tour. Er komt beroep en de schorsing wordt opgeheven. Wat volgt, haalt opnieuw alle voorpagina’s.