Een punker en een meesterschakelaar: hoe Mathieu van der Poel op het WK veldrijden Wout van Aert klopte

Mathieu van der Poel had op de verrassing gespeeld, zo klonk het na het WK in Hoogerheide. Waar hij niet op de balken, maar in de sprint Wout van Aert knock-out had gemept. Wie het verleden en het karakter van MvdP doorgrondt, weet dat die zet en zijn heropleving na een mindere kerstperiode echter allerminst verrassend was. Een analyse.

Twee dagen voor de Amstel Gold Race van 2019 ging de NOS op bezoek bij Mathieu van der Poel en zijn ploegleider Christoph Roodhooft. Die laatste maakte in de reportage een opvallende, maar treffende vergelijking. Tussen Van der Poel en… The Ramones, de Amerikaanse muziekgroep uit de jaren zeventig/tachtig, die beschouwd wordt als de eerste punkrockgroep.

‘Punkers,’ zei Roodhooft, ‘zijn mensen die out of the box denken, tegendraads doen. Dat past bij Mathieu, hij koerst niet volgens de geldende wielerwetten.’ Waarop NOS-journalist Han Cock zijn reportage besloot met: ‘Van der Poel doet wat hij wil, en hij wil graag wat hij doet.’

Twee dagen later won die de Amstel Gold Race, na een miraculeuze comeback in de slotkilometer. Door te doen wat niemand had verwacht. En met een killerinstinct waar zelfs huurmoordenaars jaloers op zijn.

Balkenhistorie ontmijnd

Flash forward naar het WK veldrijden, 2023. Aangekondigd als The Rumble in the Jungle van het veldrijden, het ultieme titanenduel tussen Mathieu van der Poel en Wout van Aert. Met een licht voordeel voor de Kempenaar, luidde het, want die had in de kerstperiode zijn aartsrivaal enkele keren knock-out gemept.

Er was weliswaar de opgeklopte balkjes-gate, van plaats verlegd door parcoursbouwer Adrie van der Poel, maar die voetzoeker ontmijnde Van Aert meesterlijk, al was hij een specialist van DOVO. Hij prees zelfs pa Van der Poel: ‘Een klasseparcours, een voorbeeld qua veiligheid, ook die balken.’

En met de balken op zich had hij geen probleem. ‘Ook al springt Mathieu van der Poel er sneller en beter over’, gaf Van Aert toe.

Niet alleen klassevolle manier om Adrie van der Poel uit de wind te zetten, maar ook een manier om zoon Mathieu niet het mentale voordeel te gunnen. Wat het geval was geweest als Van Aert er wel tamtam rond had gemaakt.

Niettemin startte de Kempenaar met het idee dat zijn eeuwige rivaal daar een slag zou proberen te slaan, onderweg en zeker in de slotronde. En met een schijnbare nervositeit, want in de voorafgaande interviews was Van Aert opvallend kort van stof. In tegenstelling tot Van der Poel, bij wie de mentale barometer op zonnig stond.

Schakelmomenten

Dat was een goeie maand eerder nog omgekeerd, toen in Koksijde en Zonhoven de rug en de vechtlust van de Nederlander begaf onder het gebeuk van de Belg. Maar, luidde het bij MvdP : alleen het WK veldrijden telde. Voorbij is de tijd dat hij álles per se wil winnen. Het was alleen een kwestie van zijn rug in orde te krijgen en zijn conditie op te vijzelen richting het WK.

Tijdens die ploegstage dreef weer een van de meest onderschatte kwaliteiten van Van der Poel boven: hoe hij na een teleurstelling naar een winnaarsmodus kan schakelen, en enorm gefocust naar een volgend doel kan toeleven.

Ploegleider Christoph Roodhooft besprak dat onlangs in de vijf ‘schakelmomenten’ van MvdP in de Wielergids van Sport/Wielermagazine, en dat bleek ook voor het WK veldrijden opnieuw het geval.

Van der Poel hulde zich, op de persbabbels tijdens de ploegvoorstelling na, vooral in stilzwijgen. En verdween ook op Strava compleet van de radar. Opvallend, want het laatste jaar had hij al zijn trainingen online gezet. Niemand die deze keer moest zien hoe maniakaal hij naar het WK toeleefde. Al bleek tijdens de Wereldbekermanche in Besançon, de week voor Hoogerheide, dat de viervoudige wereldkampioen meer dan klaar was.

Van der Poel startte zo naar eigen zeggen met ‘nul stress’ aan het gehypete WK. Hoewel hij, zo gaf hij vooraf aan, alleen met winst zijn winter kon goedmaken.

Terwijl Van Aert vooraf lichtjes van koers veranderde: zijn winter wás al geslaagd, het WK – ook voor hem nochtans het enige, echte doel van het veldritseizoen – was ondergeschikt aan het Hogere Goed: de Ronde van Vlaanderen of Parijs-Roubaix proberen te winnen.

Aanhangwagen

De hyperfocus en gebetenheid van Van der Poel bleek al meteen in de openingsronde van het WK, toen hij na 3 minuten en 10 seconden overnam van Lars van der Haar, en als een bezetene de Brabantse Wal opstormde. Van Aert kon zijn aanhangwagen vasthaken – ‘Hij speelt voor remorque’, zei Paul Herijgers – en nam pas na de tweede ronde even over, op het asfalt.

Niet met overschot, want Van der Poel had zijn hartslag al naar de limiet gejaagd. Dat zou de Nederlander in de derde en de zevende ronde nog eens doen met verschillende stroomstoten op de enige hellende strook, telkens met een verrassende aanval van op de voorafgaande brug.

Een soms grimassende Van Aert kon hij niet knock-out slaan, maar die kon zelf ook geen klap teruggeven. ‘Nog geen halve. Ik hing eraan als een vlag. Ik moest als een laffe renner koersen’, vertelde hij achteraf. Zijn versnelling op de Brabantse Wal in de vijfde ronde vergetend, weliswaar zonder enige impact op de dekking van Mathieu van der Poel.

Die bleef druk zetten, ook met enkele versnellingen op en na de fameuze balkenpassage: in de derde, vijfde, zesde en zevende ronde zette hij Van Aert er op enkele meters, maar die zat telkens vrij vlug weer in het spoor. Ook omdat de omkijkende Van der Poel daarna nooit vól doortrok.

Dat zou hij wél doen in de tiende en laatste ronde, dácht Van Aert, ook nadat MvdP in de achtste en de negende ronde er opvallend traag over gewipt was. En zelfs het tempo sterk liet zakken: in de achtste ronde zetten hij en Van Aert slechts de 21^e rondetijd neer, en in de slotronde pas de 14^e tijd.

Stilte voor de storm

Stilte voor de storm die er nooit kwam, want 1 minuut en 20 seconden voor de laatste balkenpassage liet Van der Poel zijn rivaal verrassend passeren. Terwijl iedereen dacht dat hij sowieso de leiding zou nemen.

Zo sprong Van Aert als eerste over de balken, al wipte Van der Poel er zo fluks over dat hij in één ruk meteen naast de Kempenaar kwam. Imponeren, zonder erna te versnellen. Weer het omgekeerde van wat iedereen verwachtte – out of the box, tegendraads – maar net dat onverwachte is wat je van de koersende Joey Ramone kan verwachten.

Een verrassende zet die Van der Poel al bedacht had bij zijn drie verkenningsrondes, die hij alleen op zondagmiddag had afgewerkt. De meester-improvisator sloeg zo met een even berekende als creatieve/intuïtieve gok de meer structureel denkende Wout van Aert uit zijn lood.

Die bleef na de laatste balkenpassage immers op kop rijden, terwijl hij met slechts één scenario in zijn hoofd zat: in het wiel van MvdP aan de sprint beginnen.

De Herentalsenaar was zo van zijn melk dat hij tíénmaal achterom keek tot en met het begin van de asfaltstrook, niet zélf de sprintte aanzette, maar zich zelfs liet verrassen door Van der Poel. Want die was al langszij gekomen toen Van Aert een laatste keer opzij keek.

Hij pakte, met de handen bovenaan de remgrepen en geholpen door een strak blazende rugwind, meteen twee meter, die WvA niet meer kon dichten. Zoals Van der Poel had gedaan in de Ronde van Vlaanderen 2020. Toen weliswaar na zes uur koersen, vanop kop en met de wind vanop zij. Maar toen ook na een explosieve sprint van zo’n twaalf à dertien seconden.

Geen plan B

Weer liet Van Aert zich zo verrassen, omdat hij deze keer niet met een ander scenario – hij die op kop de sprint zou beginnen – rekening had gehouden. Niet toepassend wat zijn mental coach Rudy Heylen hem in het begin van zijn veldritcarrière leerde: de focus bewaren wanneer het wedstrijdverloop zich niet voltrekt zoals je het in je hoofd had. Om zo meteen te kunnen overschakelen naar plan B, C of D.

Dat had Van Aert deze keer niet. En kón hij ook niet toepassen, omdat hij fysiek op de limiet zat. Zoals bondscoach Sven Vanthourenhout aanhaalde: ‘Dat Wout in de sprint niet meteen aanzet, betekent dat hij niet helemaal zeker van zijn stuk was. En misschien had hij zo ook niet gewonnen.’

Dat gaf Van Aert achteraf, met veel respect voor zijn tegenstander, ook (deels) toe: dat hij zelfs in de slipstream geen centimeter dichter kon komen. En vooral dat Van der Poel fysiek de betere was geweest.

Evenzeer als diens verrassende sprintgok heeft dát het verschil gemaakt op een supersnel parcours (met een gemiddelde van bijna 28 km per uur de snelste cross van het seizoen).

Nog niet in topconditie

Opvallend, gezien de dominantie die Van Aert in de kerstperiode etaleerde, maar anderzijds ook niet. Zoals zijn coach Marc Lamberts zaterdag in HLN vertelde: ‘Als ik sommigen hoor spreken over topconditie, lig ik plat van ‘t lachen. Met de vorm die Wout nu heeft, kan hij geen klassieker winnen en al zeker niet schitteren in de Tour.’

Blijft het feit dat Van Aert zich opnieuw liet ringeloren in de sprint. En dat Van der Poel in de allerbelangrijkste cross van het seizoen een koelbloedigere, creatieve killer was. Zoals hij, als een geboren winnaar, al 266 keer in zijn veldritcarrière van bij de nieuwelingen heeft gedaan.

Zijn gebalde vuisten en oerschreeuw bij de finish, zijn vele high fives erna en de emoties later op het podium tekenden hoeveel deze wereldtitel voor Mathieu van der Poel betekende. Hij zei niet toevallig dat die tot de top drie van zijn mooiste overwinningen ooit hoorde, op nota bene een totaal van bijna 400 zeges over alles disciplines heen.

Een vijfde wereldtitel in het veldrijden die bovenal de neerwaartse spiraal brak waarin Van der Poel in was beland, na zijn opgave in de Tour, de belletjetrekzaak in Wollongong en zijn mindere kerstperiode.

Omdat MvdP als een meesterschakelaar daarna opnieuw de knop omdraaide, deed wat hij wilde en zo graag wilde wat hij in Hoogerheide deed: een punker zijn, die verdomd hard kan fietsen.