‘Waarom de VAR de beste voetbalinnovatie van de laatste tien jaar is’

Stop nu eens met zeuren over de VAR. De Video Assisted Referee is de beste voetbalvernieuwing van het afgelopen decennium.

In het immer uitdijende pantheon van voetbalclichés is er dezer dagen één uitroep, ja wanhoopskreet, waaraan geen tooghanger meer ontsnapt. Adem diep in, span uw spieren, schreeuw het uit:

De! VAR! Heeft! Het! Voetbal! Kapotgemaakt!!!

U hoort het niet van de eerste de beste. Voetbalromanticus en auteur Thijs Delrue stortte onlangs nog zijn hart uit op Knack.be: ‘Door de VAR wordt nooit meer spontaan gejuicht in het stadion.’ Ook Marc Degryse, de voormalige stervoetballer die vandaag carrière maakt als sikkeneurige analist, heeft er ondertussen genoeg van: ‘De VAR verpest het voor de voetballiefhebber’ ‘Filip Joos, voetbalcommentator en producent van zwierige columns voor De Standaard, noemde de Video Assistant Referee eind december nog ‘een historische fout’, ‘een totalitair regime’ waar Erich Honecker – de naam valt te weinig – niet van had kunnen dromen, een onding dat scheidsrechters als ‘arme schapen op het altaar van de VAR’ slachtoffert. Zelfs een bezadigd gevoelsmens als Raymond van het Groenewoud tekent protest aan, zo lezen we in Het Belang van Limburg: ‘Het eindeloze wachten vooraleer er een doelpunt wordt goedgekeurd. Dat is toch verschrikkelijk?’

Ik beweer het tegendeel, beste lezer. De VAR is – de grotere aandacht voor hoofdblessures tijdens wedstrijden uitgezonderd – de beste innovatie die het voetbal de voorbije tien jaar heeft doorgemaakt. De VAR heeft het profvoetbal een extra dimensie van beleving gegeven.

MC La Haine

Dat de VAR alle emotie uit het voetbal heeft weggenomen, is natuurlijk klinkklare onzin. Een korte bloemlezing.

16 april 2018, Mainz speelt tegen Freiburg. De scheidsrechter fluit de eerste helft af en stuurt de spelers naar binnen. Pas na affluiten blijkt dat een speler van Freiburg de bal met de hand heeft beroerd in zijn eigen strafschopgebied. Zes minuten en 44 seconden na affluiten – het publiek heeft ondertussen een eerste worst weggehapt – wordt de penalty binnengetrapt, waarop de scheids opnieuw affluit. De helft van het stadion is stomverbaasd wanneer bij het begin van de tweede helft blijkt dat er gescoord is.

17 april 2019, Manchester City speelt in de kwartfinale van de Champions League tegen Tottenham Hotspur. Nadat City Tottenham een wedstrijd lang zoek speelt, scoort Tottenham-spits Fernando Llorente op corner, min of meer met de hand: geen VAR-correctie. In de allerlaatste minuut scoort Raheem Sterling het winnende doelpunt voor City. Het stadion gaat uit zijn dak, serviezen sneuvelen, een babyboom in het blauwe deel van Manchester kondigt zich aan. Twee minuten later volgt echter de koude douche: de VAR ziet dat City-aanvaller Agüero buitenspel staat. Tottenham door naar de halve finales.

3 augustus 2019, Standard speelt tegen Zulte-Waregem. Olivier Deschacht, na 601 wedstrijden bij Anderlecht nu strijdend tegen de tand des tijds in West-Vlaanderen, torpedeert een Standard-aanvaller en krijgt onmiddellijk rood. Hij verdwijnt keurig van het veld, maar wordt dan teruggeroepen omdat de scheidsrechter naar het scherm wordt geroepen. Na grondige inspectie van de beelden krijgt Deschacht tot jolijt van het publiek nóg eens rood, en moet hij een tweede keer afdruipen.

17 juni 2023, Levante speelt tegen Alavés in de promotiefinale van de Spaanse Segunda División. Levante wringt 123 minuten lang kansen de nek om, maar heeft aan een gelijkspel genoeg om te promoveren. Bij de laatste hoekschop stuurt Alavés zijn doelman mee in de vuurlinie. De corner wordt afgeweerd, maar in zijn haast om de counter op te zetten beroert Levante-spits Robert de bal met de hand op het randje van het eigen strafschopgebied. De halve ploeg van Alavés krijgt geel omdat ze wild gesticulerend de scheids belagen totdat, jawel, de VAR tussenbeide komt. Pas in de 129ste minuut trapt Alavés de winnende penalty binnen.

En ja, ook de wedstrijd van Anderlecht tegen AA Gent van 4 februari dient vermeld te worden. De feiten zitten nog vers in het geheugen: Julien De Sart scoort een werelddoelpunt, dat voor een denkbeeldige fout wordt afgekeurd. Ik geef toe, waarde lezer: ik juichte. Niet omdat ik als verstokt Anderlechtfan al een halfuur zat te wachten op het onvermijdelijke tegendoelpunt, en Anderlecht de wedstrijd nooit gewonnen had als het doelpunt was goedgekeurd. Mijn hart maakte een sprongetje bij de gedachte dat AA Gent-trainer Hein Vanhaezebrouck weldra een persconferentie zou geven. Hij stelde niet teleur. Het is duidelijk dat aan Vanhaezebrouck een slam poet – de naam MC La Haine dringt zich op – verloren is gegaan. Dankzij de VAR weten we nu: was Hein in een sociaal rechtvaardiger decennium geboren, dan reeg hij de versregels als kalkoenbrochettes aan elkaar.

De gesjeesde rechtsback

Misschien denkt u nu: die anekdotes bewijzen net dat die VAR voor volslagen onnozele taferelen zorgt. Misschien bloedt uw hart als die door Qatar opgevoerde middenmoter uit Manchester in de allerlaatste minuut het deksel op de neus krijgt. Misschien bent u die ene voetbalfan die zich niet kan warmen aan het beeld van Olivier Deschacht die in nauwelijks drie minuten tijd twee keer rood krijgt. Misschien vindt u slam poetry aanstellerij – hierin volgen we elkaar. Maar niemand – niemand! – kan beweren dat de VAR ‘alle emotie’ uit het voetbal heeft genomen. Integendeel: de VAR heeft net een extra schotel emoties aan het voetbal toegevoegd. Om het in sociaaldemocratische termen te zeggen: de VAR is zowel een herverdelingsmechanisme als een vermenigvuldiger van menselijke emoties.

Dat de VAR niet goed zou werken, is natuurlijk onzin. In de overgrote meerderheid van de gevallen werkt hij uitstekend. De VAR is bij uitstek slachtoffer van confirmation bias: we onthouden bij uitstek de gebeurtenissen die onze vooroordelen bevestigen. Juiste VAR-beslissingen – de overweldigende meerderheid – worden verticaal geklasseerd, terwijl de blunders worden uitvergroot. Om het in voetbaltermen te zeggen: elke halfbakken rechtsback herinnert zich zijn eigen grondscherende schot dat op de paal uit elkaar spat. Zelden herinnert diezelfde klungel zich dat de spits van de tegenstander door zijn slechte positiespel minstens vijf keer alleen op doel af kon.

Ik geef toe dat het voor kinderen van de jaren negentig aanpassen is. Aan ons vaderlandse voetbal konden we ons toen nog nauwelijks warmen. Bij gebrek aan spelers die een bal meer dan tien keer hoog konden houden, verenigden we ons dus decennialang in de wetenschap dat Ons op de cruciale momenten Onrecht is aangedaan. De niet gefloten strafschop op Josip Weber tegen Duitsland in 1994, het afgekeurde doelpunt van Marc Wilmots tegen Brazilië in 2002, de onterechte buitenspelvlag tegen Danny Veyt in de halve finale tegen Argentinië in 1986: we wikkelden ons samen in het warme deken van collectief trauma. Verongelijktheid als bindmiddel.

Geen Belg zeurde ooit over hoe de Rode Duivels na een duidelijke handsbal van Michel De Wolf tegen Nederland in 1994 ontsnapten aan een penalty. Niemand herinnert zich nog hoe zowel Japan als Tunesië in 2002 een geldig doelpunt tegen België werd ontzegd. Vaag is onze herinnering van hoe Brazilië in de epische wedstrijd op het wereldkampioenschap in 2016 echt wel een penalty had kunnen krijgen. In zekere zin zijn we allemaal gesjeesde rechtsbacks.

Lof der onvoorspelbaarheid

Voetbal was al bij uitstek de sport waarbij de kansloze underdog het toch kon halen van de gedoodverfde favoriet. In zowat alle sporten haalt Goliath het van David. In het voetbal wint David soms eens van Goliath. En sinds de invoering van de VAR gebeurt het heel soms dat Goliath wint, maar bij het aftuigen van David onoorbare technieken blijkt te hebben gebruikt, en dat David volledig in elkaar gemept tóch als winnaar wordt uitgeroepen. De VAR heeft een unieke dimensie aan onvoorspelbaarheid aan het mooie voetbalspel toegevoegd. The VAR giveth, the VAR taketh away.

Er bestaat onder voetballiefhebbers een grondig misverstand over de aard van het supporterschap. Onder veel voetbalfans geldt het idee dat voetbal in de kern een soort geïdealiseerde versie van het leven is. Dat er ergens onder die walm van gekonkel en pyrotechnisch materiaal een Pure Sport zit die, als ze maar even met rust zou worden gelaten door het Grote Geld, ons terugbrengt naar de tijd voor de Zondeval waarin iedereen als een betere versie van zichzelf over het perfect gemillimeterde gras huppelt. Naar een plek waar we al ons weggegooide potentieel toch nog omzetten in feilloze aannames, snijdende doorsteekpasjes en loepzuivere tackles. Naar een tijdperk waarin de Bosnische linksback nog voor twee chocoladekoeken een balletje kwam meetrappen.

Dat is een verkeerde veronderstelling. Supporteren voor een voetbalclub is gedeelde wanhoop. Het is het besef dat te allen tijde, zonder enige vorm van goddelijk plan, een bal in de winkelhaak kan dwarrelen waardoor al het vloeiende combinatiespel van de voorgaande negentig minuten voor niets is geweest. Het is het besef dat de Bosnische linksback het eerste vliegtuig naar Thailand neemt als hij daar het dubbele kan verdienen, en met evenveel plezier het plaatselijke clubembleem zal kussen. Zoals de God van het Oude Testament soms zonder gegronde redenen zijn toorn botvierde, zo herinnert de VAR ons ook aan het aloude principe: voetbal is niet eerlijk.

Persoonlijke groei

En ja, dat betekent dat u en ik ook in de komende jaren soms zullen juichen voor een doelpunt dat na een iets te lange inspectie wordt afgekeurd. Het is in dit ondermaanse nu eenmaal onmogelijk om soms eens niet te vroeg te juichen. Soms zie je een briefje van 20 euro op de grond slingeren, maar blijkt het een lege snoepwikkel. Soms hoor je Wesley Sonck iets intellectueels verkondigen, maar blijkt dat je hem verkeerd hebt begrepen. Soms denk je opgelucht adem te halen omdat Gilles De Bilde niet in de televisiestudio zit, maar blijkt hij in de commentaarstoel te zitten. Soms denk je dat je touche hebt bij dat knappe meisje aan de bar, maar blijkt ze vooral naar jou te lachen omdat je je T-shirt binnenstebuiten draagt.

De VAR biedt ons allen een unieke kans op persoonlijke groei. Het geeft ons de unieke mogelijkheid om – zoals het verzamelde gild van lifecoaches ons voorhoudt – in het nu te leven. Zoals de aanhangers van het Oude Testament geleidelijk ook hun wraakzuchtige God leerden beminnen, zo zullen wij ook de Video Assisted Referee omarmen, die geeft, neemt en ons, wanneer we dat het minst verwachten, onderdompelt in een warm bad van deceptie.

Laten we nooit vergeten dat hoop het gevaarlijkste is wat een voetbalsupporter kan koesteren. Hoop is de emotie die je verplicht hoort in te leveren wanneer je een seizoenskaart koopt (zeker als die paars-wit kleurt). Formuleren wij, ontdaan van dat alles, nog slechts de volgende drievoudige wens. Moge het alziend oog van de VAR ons sparen. Moge dat muziekje van de Jupiler Pro League snel afgevoerd worden. En vooral: mogen onze bouwvallige stadions net zoals de poort naar het inferno in de Divina Commedia voortaan als opschrift dragen: ‘Gij die hier binnentreedt, laat varen alle hoop.’