Ten Hag legt ‘Missie Man. United’ uit: ‘De kwaliteit in de kern was een tegenvaller’

Erik ten Hag is een half jaar bezig bij Manchester United. Het werden maanden vol ups en downs, waar de Nederlander nu zelf op terugblikt.

Door Freek Jansen (Voetbal International)

Na een periode vol prijzen en euforie, trok Erik ten Hag (52) afgelopen jaar de deur bij Ajax achter zich dicht. Bij Manchester United begon de succestrainer aan een nieuw avontuur. De hand van de Tukker wordt na een hectische start steeds meer zichtbaar, volgens zijn eigen kenmerkende visie en aanpak.

Begin december aan de keukentafel in Oldenzaal. Erik ten Hag is druk in de weer om nog een Sinterklaaspak te regelen voor zijn zoon. De trainer van Manchester United beleeft een spaarzame vrije week en is voor even teruggekeerd naar zijn thuis in Nederland. Even kijken bij het paardrijden van zijn dochter, bijpraten met vrienden en tussendoor het WK op televisie kijken. Geen vakantie in een ver warm oord, maar gewoon alledaagse dingen in huize Ten Hag, waar de gezelligheid nooit ver weg is.

Ook op deze maandagmiddag, als we bij de trainer aanschuiven om de eerste maanden bij Manchester United door te nemen. De manager van de Engelse grootmacht wil wel een inkijkje geven in zijn eerste halfjaar in de Premier League, maar geeft vooraf aan één gespreksonderwerp niet te willen behandelen: Cristiano Ronaldo. Om niet opnieuw allerlei stof te doen laten opwaaien en omdat het een afgesloten hoofdstuk is. Het blijkt ook slechts een heel klein onderdeel in een groter geheel als Ten Hag een slok van zijn thee neemt en de Missie Manchester United op verzoek minutieus uiteenzet:

Interesse

‘In het voorjaar kwam de interesse van Manchester United op gang. De club ging heel secuur te werk en gaf aan drie kandidaten te hebben. Ik had een gesprek met sportief directeur John Murtough en technisch directeur Darren Fletcher over het voetbaltechnische deel, maar dat was lang niet alles. Ik heb ook met de CEO een gesprek gehad, vervolgens met de eigenaren. En met een extern bureau, dat door de eigenaren was ingezet. Die hadden mij helemaal gescreend. Die namen onder meer een interview met mij af.

‘Ik merkte dat ze heel zorgvuldig te werk gingen en niet over één nacht ijs gingen. Heel bewust hadden ze de keuze voor mij gemaakt, dat gevoel kreeg ik echt. Dan voel je ook gelijk de rugdekking, want ik wist dat er veranderingen moesten plaatsvinden.’

Blasé

‘Dat kwam ook uit mijn analyse. Manchester United had vorig seizoen niet bepaald de gunfactor. Voor het publiek was het elftal blasé. Er zat geen spirit in, ik zag geen teamdynamiek in de ploeg. De mentale weerbaarheid was heel laag. Vorig seizoen hebben ze na de winter vrijwel alle uitduels verloren, en na achterstand zelden een wedstrijd kunnen ombuigen. De vechtlust, voor elkaar, het team als prioriteit stellen, dat zat niet echt in deze selectie. Dat zag ik als buitenstaander en merkte ik ook in de eerste weken.

‘Ik ben aangesteld om het anders te doen. Dat werd mij tijdens de gesprekken ook duidelijk gemaakt. Ze zeiden: “We willen dat jij de nieuwe manager wordt, omdat jij pro-actief speelt, dynamiek in het elftal kan leggen, op de aanval speelt, en flexibel bent”. Dat waren de vier punten die ik van de eigenaren en de directie heb meegekregen, om dat in de club te gaan brengen.’

Cultuur

‘Ik heb heel erg gekeken naar de cultuur. Hoe is Manchester United groot geworden? Voor mij heel duidelijk. Neem Sir Alex Ferguson. De teams van hem blonken uit in saamhorigheid, collectiviteit, spirit. Die teams waren stuk voor stuk hard-to-beat. Je kon niet van ze winnen. En ze hadden altijd topspitsen. Cantona, Cole, Sheringham, Yorke, Van Nistelrooij, Van Persie. En topkeepers: Schmeichel, Van der Sar, De Gea. In het centrum grote persoonlijkheden: Jaap Stam, Vidic, Rio Ferdinand. Altijd een strateeg op het middenveld: Roy Keane, de baas. Paul Scholes, magnifieke voetballer en een persoonlijkheid. En denk eens aan spelers als Ryan Giggs of David Beckham. Dat is de cultuur van Manchester United.

‘Daar heb ik heel goed naar gekeken en toen zag ik het elftal van afgelopen seizoen, dat zo blasé oogde. En heel fragiel en kwetsbaar was. Ik dacht: Als wij spelers halen, dan kijk je positioneel, naar kwaliteit, naar technische vaardigheden, maar zeker ook naar de mentale kwaliteit van spelers. Die mentale weerbaarheid, de veerkracht, die moesten we terugbrengen.’’Daar heb ik heel goed naar gekeken en toen zag ik het elftal van afgelopen seizoen, dat zo blasé oogde. En heel fragiel en kwetsbaar was. Ik dacht: Als wij spelers halen, dan kijk je positioneel, naar kwaliteit, naar technische vaardigheden, maar zeker ook naar de mentale kwaliteit van spelers. Die mentale weerbaarheid, de veerkracht, die moesten we terugbrengen.’

Maximale eisen

‘De cultuur veranderen was voor mij het belangrijkste toen ik begon bij Manchester United, dus de normen en waarden waar vanuit we gaan werken. Hoe werken we met onze staf? Met de geledingen rond het eerste elftal, zoals de  athleticism & science afdeling, de medische staf, het teammanagement, noem maar op. Hoe maken we daar een team van? Voor mij is de cultuur bij een club de hoogste norm, de hoogste eis. Als wij van de spelers het maximale eisen, dan moeten wij dat ook van onszelf doen. Het moet allemaal top zijn. Tot in de kleinste details. De velden moeten top zijn, de voeding moet op het allerhoogste niveau zijn, de bedden moeten top zijn voor de spelers om goede rust te kunnen hebben, noem maar op.

‘Als alle voorwaarden top zijn, dan kan je ook het maximale eisen van de spelers. Spelers moeten nooit iets te klagen hebben, anders gaan ze het als excuses gebruiken. Die randvoorwaarden moeten kwalitatief top zijn. Samenwerking is daarbij voor mij een vereiste, dat is cruciaal om de juiste cultuur in een club te krijgen. Samenwerking tussen de verschillende afdelingen.’

Jeugdopleiding

‘Laat ik een voorbeeld geven. Net als bij Ajax was bij Manchester United bij mijn entree het tweede elftal geïsoleerd. Het was niet echt meer onderdeel van de academie, maar ook niet van het eerste elftal. Dat heb ik direct veranderd, net zoals ik bij mijn binnenkomst in Amsterdam deed. Het tweede elftal kwam onder de verantwoording van de hoofdtrainer. Dan kan ik invloed uitoefenen om de doorstroom te bevorderen. Natuurlijk geef ik de trainers de vrijheid, maar het kan ook weleens voorkomen dat ik wel een richting meegeef, door bijvoorbeeld te zeggen: Ik wil dat die bepaalde speler op die plek minuten gaat maken. De eindverantwoordelijkheid ligt bij mij, hoe dat team presteert en de doorstroming vanuit het tweede naar het eerste elftal.

‘Dat is totaal nieuw voor de mensen bij Manchester United, maar had ik al wel besproken tijdens de kennismakingsgesprekken met de clubleiding. En zij stonden er ook direct voor open, aangezien ze daar met bewondering naar Ajax kijken en hoe die club het altijd maar voor elkaar krijgt om jeugdspelers met succes door te laten stromen. De voortdurende toestroom van talenten. Dat heb ik ook uiteengezet. De basis is de jeugdopleiding. Er kunnen vast dingen beter, maar de jeugdopleiding van Ajax is van een fantastisch niveau.

‘Als ik bij Ajax ’s avonds naar huis ging, dan zag ik vaak de jochies van onder 8 of 9 jaar trainen, en bleef ik even kijken. Hoe zij trainen, dat vond ik echt geweldig. Hoe er met die jonge gastjes wordt omgegaan, zo goed. Hoe dat dan vanuit die jongste groep verder doorgaat naar de middenbouw en bovenbouw, dat doet Ajax onder leiding van hoofd jeugdopleiding Saïd Ouaali gewoon heel sterk. En in de eindfase gaat het vervolgens om de structuur en werkwijze tussen de hoofd jeugdopleiding, de trainer van de beloften en de hoofdtrainer. Dan heb je het weer over samenwerking. Met John Murtough heb ik het hier vooraf uitgebreid over gehad en hij heeft het bij Manchester United zo ingericht, dat we op deze manier ook hier kunnen werken.’

Doorselecteren

‘Wat is er tegengevallen bij Manchester United? De kwaliteit in de selectie. Maar dat wisten we vooraf. We hebben alles doorgenomen en we wisten dat we de selectie op bepaalde posities moesten versterken. De clubleiding had daar al een idee over en we lagen al snel op één lijn. Maar ze zien het wel in faseringen, dus een aantal transferwindows gebruiken om een topelftal te creëren. Dan kijk je in eerste instantie naar de prioriteiten. Die had ik wel in gedachten, zoals een middenvelder, een spits, een rechtsbuiten en een linksbenige linker centrale verdediger, want die laatste hadden we onderbezet in de selectie, maar ik vind ook dat je als trainer altijd eerst moet werken met de spelers die je al voorhanden hebt.

‘De positie van rechter vleugelverdediger in onze selectie is daar een goed voorbeeld van. In het begin had ik daar ook mijn twijfels bij, of we daar niet op zoek moesten naar een versterking, maar dan ga je werken met je ploeg en kom je tot nieuwe inzichten. Een speler als Diogo Dalot deed het in de voorbereiding heel behoorlijk op die plek en ik zag de potentie van die jongen. Dat is vervolgens ook gebleken, waardoor die positie geen prioriteit meer heeft om daar versterkingen te halen.’

Martínez

‘Christian Eriksen en Tyrell Malacia waren de eerste versterkingen. Daarna kwam al snel Lisandro Martínez. Soms ontwikkelen zich bepaalde zaken zo, dat je moet toeslaan. Of ik het moeilijk vond om Martínez bij Ajax weg te halen? Ik heb daar zo’n fijne tijd gehad, hoe we daar samen het proces hebben beleefd. Vanuit het niets hebben we Ajax terug naar de Europese top gebracht. Dat project is me zo dierbaar geweest. Maar Martínez wilde zelf hoe dan ook weg bij Ajax. Als wij hem niet hadden genomen, was hij naar Arsenal gegaan. Die wilden hem sowieso hebben, hij was daar topprioriteit.

‘Licha belde me op een gegeven moment: “Trainer, luister, ik ga hoe dan ook weg bij Ajax. Ik kan tekenen bij Arsenal, maar als u mij wil, dan ga ik naar Manchester United”. Toen dacht ik: Ik moet mezelf en United ook niet in de voet schieten. Hij was echt niet gebleven in Amsterdam, dat was uitgesloten. Toen hebben we toegeslagen en is het rond gekomen.’

Ten Hag-voetbal

‘Van de nieuewe spelers ga je dieper in op de speelwijze. Hoe krijgen we de gewenste speelwijze overgebracht op hen? En hoe slijpen we dat vervolgens in? Daar hebben we wel een aantal belangrijke stappen in gemaakt. Ik denk dat het drukzetten op een gecoördineerde manier steeds beter verloopt. We zijn ook steeds meer bepalend op het veld, tegen veel ploegen en verschillende speelwijzen. Het spel aan de bal is goed. We zijn nog lang niet waar ik uiteindelijk wil zijn, maar we hebben nu wel een goede basis gelegd. Dat we in de juiste formatie kunnen komen, dat we rustig aan de bal zijn en de juiste mensen kunnen vinden.

‘We hebben het middenveld ook totaal anders ingericht in de loop van de tijd. We begonnen met Scott McTominay, Fred en Bruno Fernandes, nu spelen we met Casemiro, Christian Eriksen en Bruno Fernandes. Dan merk je dat het spel aan de bal een stuk rustiger wordt, en dat het makkelijker gaat voor de spelers achterin aan de bal. David de Gea heeft daarin ook veel progressie gemaakt. Ik zag gelijk al dat hij het vermogen aan de bal heeft, maar je ziet hem nu ook beter worden, omdat het team hem opties geeft om te spelen. Hoe hij heel bewust nu aan het zoeken is naar de juiste man, dan is dat mooi om te zien.

‘We komen ook steeds meer en beter te voetballen op de helft van de tegenstander, en bijvoorbeeld ook met onze counterpress hebben we stappen gemaakt. Dat hangt samen met de verhoging van onze intensiteit. Daarin ligt ook gewoon een groot verschil met City en Liverpool van vorig seizoen. Daar zat zoveel meer intensiteit in het spel. Maar voor mij gaat organisatie voor intensiteit. Als je zoals wij hoog wil drukzetten en de intensiteit is goed, maar de organisatie niet, dan loop je voor niets, en als de tegenstander er dan doorheen speelt, dan is alles open.

‘De organisatie staat veel beter, en de volgende stap is dan de intensiteit te verhogen. Met drukzetten, maar ook aan de bal, met loopacties, meer snelheid brengen, zodat we de tegenstander ook kunnen verrassen. Daar zitten echt de belangrijkste verbeterpunten in de komende periode, waarbij het WK natuurlijk niet meehelpt. Veel spelers zijn er toch weken uit geweest, in een andere ploeg, met een andere speelwijze. En een voorbereidingstijd hebben wij niet, want we gaan met Manchester United direct weer wedstrijden spelen.’

Straftraining

‘Brentford was het absolute dieptepunt. Die dag was het super warm, 35 graden, dan word je getest als ploeg. Nou, we werden er finaal van afgespeeld. Dan hebben ze het over tactiek, maar het had niets met tactiek te maken. Ik zag vooraf al een speler van ons met zijn hoofd schudden en zuchtend zeggen: “Het is veel te warm om te voetballen”. Ik hoorde het, en toen dacht ik: Wacht even, wat is dit? De tegenstander heeft er ook last van, dan moet je je vermannen. Dan moet je hardheid hebben. Maar daar ontbrak het aan, die ambitie.

‘Het was een overduidelijk signaal en zo vlak voor een wedstrijd is dat al niet meer te sturen. Je roept nog wel wat van: Niet zeiken, gaan! Maar in de rust stonden we met 4-0 achter. Voor mij was de afgang heel duidelijk en daar heb ik ook direct op ingegrepen. De data gaven een bevestiging van de observatie. Het was zó onacceptabel. Natuurlijk kan je een keer verliezen, maar je kan niet na een helft met 4-0 achterstaan bij Brentford. Dat heeft puur met mentaliteit te maken. Brentford liep die middag 13,6 kilometer meer dan wij.

‘Een dag later heb ik de vrije dag ingetrokken. Dat begrepen ze wel, maar dat ik hen vervolgens confronteerde met hun prestaties, bracht de boel wel in beweging. Ik zei: Onacceptabel. We gaan zo die 13,6 kilometer lopen, die we van gisteren nog tegoed hebben. Als ik heel eerlijk ben, wilde ik het nog extremer doen, maar daar ben ik op teruggekomen, want het gaat uiteindelijk om het doel, wat je ermee losmaakt bij de spelers. Ik ben zelf ook mee gaan lopen, want ik ben ook onderdeel van het team. Die 13,6 kilometer was overigens puur een metafoor, want het gaat er echt niet exact om hoeveel meters je loopt. Het gaat eerder om de intensieve meters, maar ook op dat vlak gaf Brentford ons het nakijken.’

Winnaarsmentaliteit

‘Dat we flink gingen lopen, daar was ook wel weerstand op, maar negentig procent begreep het wel. Op dat moment moet je ook persoonlijkheid tonen als trainer. Als coach zet jij de norm. Op deze manier liet ik merken: deze norm accepteer ik niet, van niemand. De spelers kunnen mee in het proces, of niet. Maar ik bepaal. Voordat ik tekende bij Manchester United heb ik ook mijn norm aangegeven. Die rugdekking voelde ik. Natuurlijk komen er ook stromingen op gang, dat was toen niet anders en ik besef goed dat je dan niet kan blijven verliezen, maar ik moest de cultuur en mentaliteit veranderen. Ik moest mijn tanden laten zien op zo’n moment, anders wijk ik van mijn eigen visie en aanpak af.

‘Al mijn ploegen die ik heb getraind, die hebben allemaal een winnaarsmentaliteit. Of het nou Go Ahead Eagles, FC Utrecht of Ajax was. Dat komt ook door als trainer de norm te bepalen en daarna op de juiste momenten in te grijpen en bij te sturen. Die norm van mij laat zich vangen in een paar aspecten: goed is niet goed genoeg, het moet elke dag beter, en tevredenheid leidt tot luiheid.’

Persoonlijkheden

‘Om dat in de kleedkamer te krijgen, heb je persoonlijkheden nodig. Daarom was de aankoop van Casemiro zo belangrijk. Hij kan het proces versnellen, want hij weet wat je moet doen om titels te winnen. Naast Varane hebben we nu een tweede speler die ervaring heeft met winnen van titels. Datzelfde heb ik bij Ajax meegemaakt met de komst van Daley Blind en Dusan Tadic. Na een paar maanden in Amsterdam maakte ik de analyse dat de mix en daarmee de balans in de selectie niet goed was. Het was te jong. Als je iets wil winnen, moet je ook oudere spelers hebben. Die kunnen de cultuur in de kleedkamer beïnvloeden. Kijk zijn hele carrière er maar op na: overal waar Daley Blind is, of het Ajax of United is, worden prijzen gewonnen. Dusan Tadic is qua impact hetzelfde verhaal. Hij heeft altijd honger, zo’n grote motivatie en zo’n persoonlijkheid. Dat waren twee schoten in de roos. Bij ons geldt dat nu ook: Malacia, Martínez, Casemiro, Antony. Allemaal vechters. En Christian Eriksen is een technische winnaar en een geweldige persoonlijkheid. Allemaal hebben ze het label: outstanding. En dat hadden we nodig.

‘Ook bij de scouting willen we het beste van het beste. Spelers die we naar Manchester United halen moeten voldoen aan de hoogste norm. De club heeft in de afgelopen jaren onvoorstelbaar veel spelers gehaald, die het niet gebracht hebben. Dan moet je daar kritisch naar kijken en de lat hoger leggen. In de afgelopen jaren waren de meeste aankopen gemiddeld. Maar bij United is gemiddeld niet goed genoeg. Datzelfde gold bij Ajax voor de nieuwe spelers. Het is namelijk veel moeilijker om bij Ajax uit te blinken, dan bij bijvoorbeeld PSV of Feyenoord. Ajax is next level. Dat is het enige A-merk in Nederland. De druk daar is vele malen hoger dan bij elke andere topclub in Nederland. Bij United gaat dat ook op. Die uitstraling heeft de club ook. Het shirt van United weegt zwaar. Alleen echte persoonlijkheden, die onder grote druk kunnen presteren, kan je daar gebruiken.’

Tussenbalans

‘De tussenbalans geeft me wel een positief gevoel. Ik denk dat we tevreden moeten zijn over waar we nu staan als Manchester United. Als je ziet welke hobbels we zijn tegengekomen, dan doen we het goed. Maar we moeten tegelijkertijd ook realistisch zijn. We zijn nog niet competitief aan Manchester City op dit moment. Die club zie ik op dit moment als nog een trapje te hoog. Net als Arsenal, dat een superseizoen draait. Maar voor Newcastle United en Tottenham Hotspur hoeven we niet onder te doen. Liverpool verwacht ik helemaal terug en hen zie ik samen met City als de twee te kloppen ploegen in Engeland. Daaronder moeten wij strijden met Chelsea, Newcastle United en Spurs om het ticket voor de Champions League, ook omdat Arsenal al zo’n eind weg is op de ranglijst. Het streven van de club is natuurlijk om met Manchester United weer in de Champions League te spelen. Als we dat halen, voelt dat als ons kampioenschap. Dat moet altijd het doel zijn, maar hetzelfde geldt voor Chelsea, Arsenal of Spurs. Dus de concurrentie is enorm en wij moeten gaan werken aan een nieuwe succesploeg. Elke dag opnieuw.’