Tactiek voor beginners: Gegenpressing

Elke maandag legt Sport/Voetbalmagazine een tactisch concept uit, op voorzet van zijn lezers. Vandaag les 4: Gegenpressing.

Wat houdt de term in?

De Duitse term Gegenpressing (in het Engels ‘Counter Pressing’) komt neer op het onmiddellijk proberen heroveren van de bal na balverlies, met één of meerdere spelers, in plaats van achteruit te lopen om te verdedigen.

Het idee achter Gegenpressing is dat wanneer ploeg A de bal verliest, ploeg B waarschijnlijk een tegenaanval probeert op te zetten. Om die counter te voorkomen, zet ploeg A meteen druk op de man in balbezit (vandaar ‘counter pressing’), in plaats van het eigen doel te gaan verdedigen. Zo wordt ploeg B, die nu aan aanvallen denkt en niet meer aan verdedigen, verplicht een moeilijke bal te spelen. Daarvan kan ploeg A profiteren om de bal te heroveren en door de desorganisatie bij ploeg B kan ploeg A misschien zelf een doelkans krijgen.

In het Nederlands gebruiken we vaak de term ‘vijf-secondenregel’. Dat kunnen ook meer of minder seconden zijn, naar gelang de trainer. Dat begrip duidt op de tijdspanne waarin een ploeg de verloren bal onmiddellijk probeert te recupereren. Als dat niet lukt na vijf seconden, stopt de pressing en moet iedereen naar achter om zijn verdedigende positie in te nemen.

Deze manier van verdedigen na balverlies is de voorbije jaren uiterst efficiënt gebleken, maar houdt ook risico’s in. Als een ploeg niet goed collectief druk zet op de man in balbezit, kunnen de vrije spelers in de rug makkelijk aangespeeld worden en ligt de weg naar het doel open.

Geen Klopp-uitvinding

Huidig Liverpoolcoach Jürgen Klopp mag dan wel de belichaming zijn van de Gegenpressing, de 52-jarige Duitser is zeker niet de uitvinder van het concept. In Duitsland heet zijn voorganger Ralf Rangnick. De voetbalprofessor, nu het brein achter RB Leipzig, zette zo’n tien jaar geleden Hoffenheim op de kaart met deze tactiek. Rangnick had gemerkt dat er veel doelpunten werden gescoord na een balherovering en een snelle aanval en vond daar zelfs wetenschappelijke onderbouwing voor. Klopp pikte dat idee op schatte vooral erg snel de mogelijkheden in van Gegenpressing. Zo hielp hij Mainz aan de promotie naar de Bundesliga en leidde hij later Borussia Dortmund tot tweemaal toe naar de landstitel.

Uiteraard heeft het niet tot de jaren 2000 geduurd vooraleer iemand inzag dat een tegenstander onder druk zetten grote kansen kan opleveren. Al in de jaren zestig van de vorige eeuw ontwikkelden Nederland en de Sovjet-Unie het idee van de pressing. Op het WK van 1974, waar het ’totaalvoetbal’ van Johan Cruijff en Rinus Michels uiteindelijk de duimen moest leggen voor West-Duitsland, voerden onze Noorderburen die pressing tot in de perfectie uit. De beelden zijn bijna absurd als je ze nu bekijkt, meer dan veertig jaar later.

Zoals blijkt uit bovenstaand filmpje, trad de Hollandse pressing in werking wanneer de ploeg dat wou en dus niet enkel meteen na balverlies. Gegenpressing moet dus gezien worden als een onderdeel (en een uitvloeisel) van die ’totale’ pressing.

In de jaren tachtig en negentig geraakte hoog drukzetten wat op de achtergrond. Dankzij het succes van het catenaccio in Italië werd laag verdedigen weer bon ton. De coach van het legendarische AC Milan in die periode, Arrigo Sacchi, zorgde echter voor een nieuwe evolutie in de pressing. Als antwoord op het ultradefensieve catenaccio liet hij zijn ploeg hoog druk zetten om dicht bij het doel van de tegenstander de bal te heroveren en zo aan kansen te komen. Om dat mogelijk te maken zette hij zijn defensieve lijn veel hoger (met buitenspelval) om de ruimtes klein te maken en de tegenstanders te dwingen tot een slechte pass. Opnieuw was Gegenpressing slechts een onderdeel van zijn bredere idee van drukzetten.

Dat is de reden waarom de naam van Jürgen Klopp zo verbonden is aan het begrip Gegenpressing. Hij was de eerste die het drukzetten meteen na balverlies loskoppelde van het constant drukzetten in balverlies in bredere zin. Klopp doorbrak daarmee het systematisch denken over voetbal in vier fases, zoals hieronder geïllustreerd. In plaats van dat er na balbezit en een negatief omschakelingsmoment een fase in balverlies kwam, wou hij na balbezit dankzij Gegenpressing in de negatieve omschakeling meteen weer in balbezit komen.

Gegenpressing vandaag

In het hedendaagse voetbal is het concept Gegenpressing intussen wijdverspreid. Dat betekent ook dat er heel wat verschillende varianten bestaan, zowel qua doel, als qua uitvoering. Grofweg kunnen die opgedeeld worden in twee stromingen. Voor Jürgen Klopp en zijn Liverpool is de Gegenpresssing vooral een offensief wapen. Meer en meer matchen evolueren namelijk naar een strijd tussen een dominante en een afwachtende ploeg, omdat de kwaliteitsverschillen tussen de top en de rest steeds groter worden. Dat maakt dat veel ploegen een muur optrekken tegen sterkere tegenstanders. Door dicht bij het doel van de tegenstander de bal te heroveren, krijgt de ploeg kansen die anders heel wat creativiteit en technisch vernuft vragen. “Gegenpressing is de beste spelmaker ter wereld”, verwoordde de Duitser het zelf. Klopp wil dat zijn ploeg na balverlies de man met de bal omsingelt om hem zo in de fout de dwingen en daarvan te profiteren, liefst zo dicht mogelijk bij het doel van de tegenstander natuurlijk.

De andere strekking, met als vaandeldrager Pep Guardiola, blijft Gegenpressing zien als een verdedigend mechanisme. Voor Manchester City en voorheen ook bij Bayern blijkt de ‘counter press’ vooral belangrijk om, wat dacht u, counters te voorkomen. Dat is vaak het enige wapen dat de tegenstander nog heeft tegen zo’n dominante ploegen (en als je de tegengoals van City ziet dit seizoen, is een betere Gegenpressing zeker nodig). Zelf kansen creëren lukt sowieso wel met het talent dat zij in huis hebben, daarvoor hebben ze geen Gegenpressing nodig. In plaats van de tegenstander met de bal te omsingelen laat Guardiola één speler druk zetten en de rest moet proberen de passopties te blokkeren. Meestal herovert zijn ploeg de bal wat lager op het veld door een slechte lange pass van de tegenstander, waarna ze weer rustig kunnen beginnen bouwen aan een aanval.

Zowat elke ploeg past tegenwoordig Gegenpressing toe, elk op haar eigen manier en met haar eigen accenten. In een periode waarin fysieke paraatheid en drukzetten belangrijker is dan ooit tevoren, mag je Gegenpressing gerust hét modeverschijnsel van dit voetbaltijdperk noemen.

Stem onderaan nog op welk onderwerp je volgende week wil lezen!