Tactiek voor beginners: de valse 9

Elke maandag legt Sport/Voetbalmagazine een tactisch concept uit, op voorzet van zijn lezers. Vandaag les 1: de valse 9.

Wat is het?

Een valse 9, of een valse spits, is simpel gezegd de centrumaanvaller die op papier wel, maar in de praktijk niet als (enige) diepe spits speelt. De speler zakt dus regelmatig weg uit de punt van de aanval om op het middenveld mee combinaties op te zetten.

Zo stelt hij de vijandige verdediging voor de keuze om hem ofwel te volgen en ruimte in de rug te laten voor infiltraties van snelle flankspelers of aanvallende middenvelders, ofwel los te laten waardoor hij vrijkomt in het middenveld en het spel kan verdelen.

Hij is dus min of meer het tegengestelde van een diepe spits die tegen de laatste verdediger staat en wacht op lange ballen of voorzetten.

Messi als pionier

Aan het einde van de ‘nillies’ veroverden tikitaka en balbezit het Europese voetbal. Daardoor groeide de behoefte aan een meevoetballende aanvaller. Ploegen die geduldig een aanval in elkaar knutselden, speelden eigenlijk met een man minder als hun diepe spits niet kon betrokken worden in de combinaties.

Aanvallers zoals Ruud van Nistelrooy of Filippo Inzaghi bijvoorbeeld namen in de jaren voordien amper deel aan het spel en lagen op de loer in de vijandelijke zestien meter om op het juiste moment toe te slaan. In het succesrijke FC Barcelona van Pep Guardiola was dat type aanvaller bijna ondenkbaar geworden.

Toch was het voor velen een verrassing dat Guardiola op 2 mei 2009 ene Lionel Messi als centrumspits opstelde, in de clásico tegen Real Madrid dan nog. In de punt van de aanval stond in principe Samuel Eto’o, geflankeerd door Thierry Henry en Messi die graag naar binnenkwamen om te scoren.

De Kameroener was pijlsnel en heel gevaarlijk als hij de grote rechthoek kon induiken, maar had moeite met het combinatievoetbal in de kleine ruimte. Een probleem dat Guardiola gedetecteerd had, ondanks de uitstekende resultaten. Door Eto’o naar de flank te verhuizen, kon hij zijn snelheid optimaal benutten, terwijl Messi in het centrum meer vrijheid en opties had dan op de rechterkant.

De Madrileense verdedigers wisten nauwelijks wat hen overkwam in die bewuste clásico. Fabio Cannavaro en Christoph Metzelder stonden plots zonder directe tegenstander te verdedigen. Messi dartelde geregeld rond op het middenveld, combinerend met Xavi en Iniesta, om dan op snelheid op de centrale verdedigers af te stormen. Een nachtmerrie voor het niet al te mobiele duo.

Messi kon kiezen om links Henry of rechts Eto’o te lanceren, of met een één-twee zelf door het hart van de verdediging te snijden. Barça’s eerste goal illustreert perfect wat een valse 9 doet. Messi positioneert zich in de ruimte tussen middenveld en verdediging en krijgt de bal toegespeeld van Henry, die meteen diep gaat. Messi lift de bal over de verdediging en Henry mag alleen op Casillas afstormen.

Waar was het centrale duo? Die werden beziggehouden door Samuel Eto’o die van zijn rechterkant wat naar binnen was gekomen. Niemand was in staat Messi op te pikken in die onconventionele positie. Gevolg: een historische 2-6-overwinning in Santiago Bernabéu.

Lees verder onder de video.

Geleidelijk aan durfden ook andere topploegen het aan om zonder een echte diepe spits te spelen, maar meestal bleef het wel een aanvaller die de positie anders dan gewoonlijk invulde. Tot Spaans bondscoach Vincente del Bosque op EURO 2012 nog een stap verder durfde te gaan.

Bij gebrek aan een spits van wereldklasse, posteerde hij middenvelder Cesc Fàbregas als valse 9. Ook zijn taak bestond eruit om combinaties op te zetten in het middenveld en dan op het gepaste moment de snelle flankaanvallers of een doorgelopen middenvelder het straatje in te sturen. Met succes, want Spanje werd voor de tweede keer op rij Europees kampioen.

Valse 9 vandaag

Als we kijken wie er vandaag als valse spits speelt, denken we in eerste instantie aan Roberto Firmino bij Liverpool. De Braziliaan speelde voordien bij Hoffenheim als aanvallende middenvelder of hangende tweede spits, maar werd bij de Reds de diepste aanvaller in plaats van Christian Benteke, min of meer het tegengestelde type.

In de praktijk komt Firmino vaak los van de centrale verdedigers om lager de bal op te halen. Sadio Mané en Mohammed Salah duiken dan met hun snelheid tussen de back en de centrale verdediger om de bal in de ruimte te ontvangen.

Ook Karim Benzema wordt vaak als valse 9 bestempeld omdat hij actief mee voetbalt om de flankaanvallers van Real Madrid in stelling te brengen. Maar niet iedereen is het daarmee eens omdat de Fransman vaak ook het eindstation is van een flankvoorzet en over een aantal typische eigenschappen van een targetman beschikt.

Als we naar het voorbije seizoen in de Jupiler Pro League kijken, is er eigenlijk maar één ploeg die regelmatig een valse 9 gebruikte en dat is Anderlecht, niet toevallig een ploeg die ook trachtte te domineren met balbezit.

Kemar Roofe haakte altijd af naar het middenveld om zo verdedigers weg te trekken en ruimte te creëren voor de snelle flankspelers Doku, Amuzu of de infiltrerende Chadli of Vlap. Niet toevallig was zijn tijdelijke vervanger Antoine Colassin in de jeugd meer een nummer 10 of een tweede spits.

Ook Club Brugge probeerde het in het begin van het seizoen met een valse 9: David Okereke. De Nigeriaan kreeg van Philippe Clement de opdracht de vijandelijke verdediging weg te trekken om zo Dennis en Diatta in stelling te brengen.

Zelf scoorde Okereke in het begin van het seizoen ook regelmatig (4 goals in 3 matchen). Maar toen zijn doelpuntenproductie stokte, kreeg de aankoop van 8 miljoen euro het verwijt dat hij te weinig in de zone van de waarheid verscheen, wat in principe ook niet de hoofdtaak van een valse 9 is.

Zo blijkt nog maar eens dat zelfs 10 jaar na hun ‘geboorte’ valse spitsen nog altijd volgens hetzelfde criterium worden beoordeeld als andere aanvallers: doelpunten.