Saudi-Arabië 2034: klaar voor een nieuw WK voetbal van de schande

De kaarten zijn geschud: Saudi-Arabië krijgt officieel het WK voetbal van 2034 toegewezen.

Een feestelijke bekendmaking komt er niet. Geen brief uit een enveloppe, geen grijnzende FIFA-voorzitter die er nog even de spanning inhoudt, geen livestream met juichende fans vanuit de kandidaat-landen. In alle stilte kreeg Saudi-Arabië op woensdag 11 december het WK voetbal van 2034 toegewezen. Saudi-Arabië is een dictatuur zonder vrije meningsuiting die 200 executies per jaar uitvoert, vaak na schijnprocessen.

Om dat land een WK te bezorgen, ­zonder gênante protesten bovendien, werd een constructie opgezet waar Machiavelli jaloers op zou zijn. Op 11 december werd namelijk ook het WK van 2030 toegewezen. Dat zal plaatsvinden in Spanje, Portugal en Marokko: er zijn geen tegenkandidaten. Na een onduidelijke procedure, zonder officiële vraag van de betrokken landen, blijkt dat de eerste drie wedstrijden van het WK van 2030 gespeeld worden in Argentinië, Paraguay en Uruguay.

Deadline ingekort

De officiële reden voor de korte passage door Zuid-Amerika is het vieren van het honderdjarige bestaan van de Wereldbeker, die voor het eerst gehouden werd in ­Uruguay in 1930. Het FIFA-charter zegt dat het WK niet twee keer op rij op hetzelfde continent mag plaatsvinden. Dat komt ­Saudi-Arabië bijzonder goed uit: landen uit Europa, Afrika en Zuid-Amerika konden zich niet kandidaat stellen om het WK van 2034 te organiseren. Een mogelijke ­kandidatuur uit Oceanië, van Australië, werd afgeblokt toen FIFA plots besloot de deadline voor een kandidatuur met drie jaar in te korten.

Om de zaak helemaal te beklinken, werd de toewijzing van de WK’s van 2030 en 2034 gekoppeld. Wie tegen de kandidatuur van Saudi-Arabië wilde stemmen, zou tegelijk ook tegen Spanje/Portugal/Marokko + Argentinië/Paraguay/Uruguay stemmen, en zou zo de halve voetbalwereld tegen zich in het harnas jagen. Journalisten die kritische vragen willen stellen, zijn eraan voor de moeite: het FIFA-congres dat over de WK’s beslist, verloopt voor de eerste keer in de geschiedenis online.

Dat een WK tien jaar voor de start al wordt toegewezen, is nog maar één keer gebeurd, namelijk bij het wereldkampioenschap in Qatar in 2022. Het ontmoedigt alle verzet, want tien jaar lijkt nog zo ver weg. De concurrentie weggemaaid, protest verhinderd: uiteindelijk bleek Saudi-­Arabië de enige kandidaat voor het WK van 2034. De ‘stemming’ over de kandidatuur van de oliestaat dient één doel: zorgen dat alle voetbalfederaties ter wereld mee in het bad zitten. Zij dragen nu de morele verantwoordelijkheid voor een beslissing die bij het brede publiek op onbegrip zal stoten.

Foute boel in het WK-gastland? ‘Qatar is het Duitsland van de jaren 30 niet’

Trumps schoonzoon

Dat in voetbal het grote geld alles bepaalt, zal niemand nog verbazen, maar de brute manier waarop Saudi-Arabië in recordtijd de macht in ’s werelds grootste sport kocht, is ongezien. Die veroveringstocht begon in 2017 en is de vrucht van een ­merkwaardige entente tussen de Saudische dictator Mohammed bin Salman, FIFA-­voorzitter Gianni Infantino en de entourage van Donald Trump.

De Verenigde Staten zitten al jaren te vlassen op het WK voetbal. De VS wilden in 2022 het wereldkampioenschap organiseren, maar na een aantal onverkwikkelijke deals belandde dat toernooi in Qatar. Vier jaar later zouden de Amerikanen er niet opnieuw naast grijpen. In 2017 schaarde de toenmalige president Donald Trump zich achter de kandidatuur. Al dan niet toevallig heeft Trump vrienden met sterke zakelijke belangen in het Amerikaanse voetbal, als eigenaren van clubs of stadions.

Dat het WK van 2026 naar de VS zou gaan, was eigenlijk al in kannen en kruiken, maar de figuur Trump bemoeilijkte de zaak. De toenmalige president sprak in die jaren over een grensmuur met Mexico, hij noemde alle Zuid-Amerikanen ‘bad hombres’ en had een inreisverbod afgevaardigd voor inwoners van moslimlanden. Er leefde een reële vrees dat de internationale ­gemeenschap de middelvinger zou op­steken naar Trump door de kandidatuur van de VS te torpederen. Die vernedering wilde de Amerikaanse president zich be­sparen. Canada en Mexico werden uitgenodigd om zich bij de kandidatuur van de VS te voegen, met de belofte dat Trump zelf niet het hoge woord zou voeren bij het voorstellen van hun gezamenlijke organisatie.

De Canadezen en de Mexicanen konden niet vermoeden dat Donald Trump ook in 2026 Amerikaans president zou zijn. Trumps schoonzoon Jared Kushner was tijdens zijn eerste ambtstermijn ‘speciaal gezant voor het Midden-Oosten’ namens de Verenigde Staten. Het Amerikaanse maandblad Vanity Fair onthulde dat ­Kushner de opdracht kreeg om in de Golfstaten steun te werven. In 2017 bezocht hij de ­Saudische kroonprins Bin Salman. ­Wereldproblemen genoeg om over te praten, maar blijkbaar ging de ontmoeting voor­namelijk over voetbal. Kushner en Bin ­Salman sloten een verstrekkende deal, meent Vanity Fair, die meer omvat dan de Saudische steun voor het WK van 2026. Op dat moment kwam Gianni Infantino in beeld, in 2017 pas verkozen als nieuwe voorzitter van de FIFA. Infantino had in zijn verkiezingscampagne ­beloofd om het budget van de FIFA stevig op te trekken, geld dat zou doorstromen naar de nationale voetbalfederaties.

6 Kings Slam

n ruil voor het WK van 2026 (naar de VS) en het WK van 2034 (naar Saudi-Arabië) spanden Jared Kushner en Mohammed Bin Salman zich in om Infantino’s verkiezingsbeloften waar te maken. De Saudische ­voetbalfederatie diende het voorstel in om elke twee jaar een WK te houden – een plan dat gelukkig in de prullenmand is beland. Hoe kon de FIFA nog meer inkomsten genereren? Met een nieuw toernooi. De eerste editie van de FIFA Wereldbeker voor clubs zal volgende zomer plaats­vinden in de VS, in de stadions van Trumps zakenvrienden.

Spelers, fans, clubs, sponsoren en televisiezenders vinden het nieuwe WK voor clubs een draak. Een extra toernooi dat een maand duurt, in juli: daar zit niemand op te wachten. De Spelersvakbond FIFPro onderneemt zelfs juridische stappen, uit vrees voor blessures door overbelasting. Er gingen geruchten dat het onpopulaire toernooi te elfder ure zou worden afgevoerd, maar Saudi-Arabië zorgde voor een levenslijn. Normaal gezien betalen televisiezenders de organisatoren van sportwedstrijden een flinke som om ze live te mogen uitzenden. In Saudi-Arabië ligt dat anders. De Saudi’s betalen televisiezenders om hun nationale competitie, de Saudi Pro League, uit te ­zenden, want ondanks dure supersterren als Cristiano Ronaldo, Neymar en Karim Benzema is geen hond geïnteresseerd in de Saudi Pro League.

Volgens de Britse krant The Times gaan de Saudi’s nu ook betalen voor een toernooi buiten hun landsgrenzen, waar ze op het eerste gezicht niets mee te maken hebben. Er lijkt iets vreemds aan de hand met de 6 Kings Slam, een exhibitietoernooi met zes tennistoppers dat in oktober plaatsvond in de Saudische hoofdstad Riyad. Sportstreamingzender DAZN kreeg een buitensporige som geld toegestopt om de 6 Kings Slam wereldwijd uit te zenden. Volgens The Times gaat het om een bedrag dat niet te verklaren valt zonder ander motief. De FIFA heeft nog steeds geen televisiedeal voor het WK voor clubs van volgende ­zomer. The Times vermoedt dat DAZN grof geld zal betalen voor de uitzendrechten, op verzoek van de Saudi’s.

DAZN is trouwens ook de huidige rechtenhouder van het Belgische profvoetbal. Aramco, het staatsoliebedrijf van Saudi-­Arabië, is sinds april ‘exclusieve partner’ van de FIFA: een overeenkomst ter waarde van 950 miljoen euro. Aramco, Air Ryadh en het nationale investeringsfonds van Saudi-Arabië zijn ook hoofdsponsor van het WK van 2026 in de VS. Diezelfde bedrijven zullen wellicht ook de rekening betalen voor het WK voor clubs. En zo wordt een toernooi dat niemand wil economisch levensvatbaar gemaakt.

Vier uur slaap

Het officiële protest tegen het Saudische WK van 2034 mag dan gesmoord zijn, qua pr hebben de Saudi’s geen gewonnen spel. De Britse zender ITV draaide een schrijnende documentaire achter de schermen op Saudische bouwwerven. Migranten­arbeiders uit Nepal en Bangladesh leven er in erbarmelijke omstandigheden. Een chauffeur klaagt dat hij en zijn collega’s vier uur slaap krijgen per nacht, waardoor verkeersongevallen vaste prik zijn. Op bouwwerven sneuvelen arbeiders onder een ­loden zon. Rouwende families vernemen nooit wat er is gebeurd, en van compensatie is al helemaal geen sprake.

Amnesty International vraagt met ­aandrang om de toewijzing van het WK te blokkeren. De mensenrechtenorganisatie publiceerde meerdere kritische rapporten over de leefomstandigheden van de arbeiders en over hoe Saudische dissidenten worden gemarteld of gedood. De Saudische overheid noemt die rapporten ‘desinformatie’.

Volgens de Wereldvoetbalbond belooft Saudi-Arabië om ‘zich volledig te houden aan de paragraaf rond mensenrechten uit het nieuwe FIFA-charter’. Die paragraaf kwam er na de ook al schandelijke Wereldbeker in Qatar, maar Saudi-Arabië belooft nog schrijnender te worden. Alle Golfstaten hebben een kwalijke reputatie als het gaat om de behandeling van migrantenarbeiders, maar Saudi-Arabië spant de kroon.

De achterkant van het WK: de Wereldbeker door de ogen van onze man in Qatar

Bouwwoede

De Saudische bouwwoede overtreft alle super­latieven. Neem het Mohammed Bin Salman-­stadion. Dat zal verrijzen boven op een klif, aan één kant open, zodat een ­indrukwekkend panorama ontstaat op een bergketen. Voorziene kostprijs: 285 miljoen euro. Of neem het NEOM Stadium, dat 480 miljoen zal kosten. Dat wordt het landmark van de stad Neom, die nog niet bestaat. ­Neom wordt een stad op één rechte lijn van 200 meter breed en 110 kilometer lang. 350 meter boven Neom torent het voetbalstadion, dat alleen te bereiken is via hogesnelheidsliften, als een enorm uitkijkplatform. De computersimulaties van het NEOM Stadium doen denken aan Blade Runner.

De werken aan het stadion zijn nog niet begonnen, maar Neom is nu al de grootste bouwwerf ter wereld. Er werken zo’n 140.000 arbeiders, voornamelijk migranten. Het Saudische bidbook vermeldt geen totaalbudget, maar het gaat duidelijk om een investering van vele miljarden, met ook nog 185.000 nieuw te bouwen hotelkamers en reusachtige infrastructuurwerken. Toch beweren de Saudi’s dat hun WK ‘vóór alles om duurzaamheid draait. Dat slaat vooral op duurzame bouwmaterialen en -technieken. In de hoofdstad Riyad staan al vijf stadions die men in principe makkelijk kan uitbreiden om te dienen voor een WK, maar die zullen in 2034 niet worden ­gebruikt. De nadruk op duurzaamheid is nochtans niet uit de lucht gegrepen: de Saudi’s vrezen dat hun ambitieuze plannen gefnuikt worden door een tekort aan materialen en machines. Over een gebrek aan werkkrachten blijken ze niet bezorgd.