Omringd door zijn familie overleed Franz Beckenbauer (78) afgelopen zondag in alle stilte. Als speler en trainer heeft hij met een keizerlijke allure zijn stempel gedrukt op het Duitse voetbal.

Het was in de zomer van 2006. Duitsland maakte zich in eigen land op voor het WK. Het tweede Duitse televisienet ZDF besloot voor de wedstrijden van de nationale ploeg een nieuwe analist te presenteren: Jürgen Klopp. Die was op dat moment trainer van het modale Mainz 05, niet toevallig de stad waar de hoofdzetel van de zender is gevestigd. Maar Klopp stond vooral bekend als een redenaar met een zeer groot analytisch vermogen. Als het moest kon hij het publiek wat entertainen.

Naast Klopp moest ook Franz Beckenbauer opdraven. Dat leek aangewezen, niet alleen omdat Beckenbauer dat eerder al deed, maar ook omdat hij er door zijn lobbywerk in was geslaagd het WK naar Duitsland te halen en voorzitter was van het organisatiecomité. Hoewel hij 56 van de 64 wedstrijden bezocht, vaak per helikopter, bleek er nog wat tijd over te zijn voor een televisieoptreden. Beckenbauer voelde er echter niets voor om samen met Klopp in de studio te zitten. Hij vond dat die ver onder zijn eigen keizerlijk niveau lag.

Na de overwinning van Liverpool in de Champions League in 2019, sprak dezelfde Beckenbauer de hoop uit dat Jürgen Klopp ooit trainer van Bayern München zou worden. Aan de uitspraak die hij dertien jaar eerder deed, wilde hij niet meer herinnerd worden.

Over de wisselende meningen van het Duitse voetbalicoon kan je een boek schrijven. En het meest markante is: er was niemand die hem op zijn gedachtekronkels wees. Beckenbauer had zo’n status van heiligheid verworven dat hij amper tegengesproken werd. ‘Zelfs als hij zegt dat het warm is terwijl het hard regent, geeft iedereen hem gelijk’, zei Rainer Holzschuh ooit, de voormalig hoofdredacteur van het vakblad Kicker die als perschef van de Duitse voetbalbond jaren met hem werkte. ‘En’, voegde hij eraan toe, ‘als een figuur als Beckenbauer niet zou bestaan, ze zouden hem moeten uitvinden.

Bijzonder is Franz Beckenbauer altijd geweest. Toen er rond de toekenning van het WK in Duitsland 2006 plots onfrisse verhalen verschenen over zijn rol – hij werd toen door de Zwitserse justitie verdacht van omkoping van een FIFA-bestuurder – kwam hij maar heel even in de vuurlijn van de kritiek. Het is alsof je fouten van mythische figuren onder tafel moet vegen. Beckenbauer kwam met veel weg. Hij had een aura dat hem toeliet vandaag iets te zeggen en morgen het tegendeel te beweren.

Zelfcontrole

Het was in de lente van 2007. Een warme dag. Glimlachend slenterde Franz Beckenbauer door de straten van München. Hij deelde gewillig handtekeningen uit. Beckenbauer, op dat moment voorzitter van Bayern, was op weg naar een restaurant dat bij zijn status paste. Daar zou hij een twaalftal journalisten van de ESM-bladen ontmoeten, waaronder ook Sport/Voetbalmagazine. In het restaurant botste hij op een Chinese uitgever. ‘Waar komt u vandaan?’, vroeg Beckenbauer ogenschijnlijk geïnteresseerd. ‘Uit Peking? Weet u dat ik daar dertig jaar geleden nog heb gevoetbald? Met Cosmos New York. In die tijd zag je in het straatbeeld van Peking alleen fietsen.’ Beckenbauer gaf de man een amicaal klopje op de schouder. Hij kende zijn wereld.

Als Beckenbauer niet met de handrem op sprak, was hij een interessante man. En niet bepaald de kampioen van de zelfcontrole. ‘Ik dacht dat ik vandaag naar een wedstrijd van de veteranen zat te kijken’, zei hij eens na een slappe vertoning van zijn club. Over Bayern München durfde hij geregeld knuppels in het hoenderhok te gooien en soms beklaagde hij zich zijn uitspraken. ‘Dan denk ik: welke onzin heb ik nu weer uitgekraamd?’

Maar het interview voor een internationaal gezelschap hield hij zich op de vlakte. Toen een Portugese journalist hem op een gegeven moment zei dat Eusébio ziek was, hief hij de armen theatraal in de hoogte: ‘Dat kan toch niet waar zijn.’ De man, onder de indruk van zoveel bekommernis, belde meteen Eusébio op en gaf hem aan Beckenbauer door. ‘How are you, my friend?’, riep Franz en wisselde tien minuten lang wat beleefdheidsformules uit.

Wat Beckenbauer van Daniel Van Buyten dacht, wilden we zelf tijdens die bijeenkomst weten. Hij grabbelde in het clichéboek en sprak: ‘Een uitstekende verdediger.’ Of Van Buyten nog kan groeien? Beckenbauer, met een brede smile: ‘Daar is het te laat voor, ik denk dat hij al 1,95 meter groot is.’ Er mag al eens gelachen worden. Of het niet vreemd is dat Van Buyten in de Belgische nationale ploeg zo matig presteerde, probeerden we nog eens. Beckenbauer keek verwonderd: ‘Is dat zo? Dat wist ik niet.’

Moderne libero

Franz Beckenbauer was de beste Duitse voetballer aller tijden. Een betere, zo zeggen kenners, zal er nooit meer komen. Beckenbauer was dertien toen hij met zijn club SC 1906 München een derby speelde tegen 1860 München, de club van zijn hart. Hij dribbelde toen ene Gerhard König die hem, op het moment dat de scheidsrechter zijn rug draaide, een oorveeg gaf. De verbolgen Franz Beckenbauer veranderde zijn plannen: hij trok niet naar 1860 München, maar naar Bayern. Het is Gerhard König die in zekere zin de levensweg van Beckenbauer heeft uitgetekend. Meer dan vijftig jaar later bracht een lokale krant uit Füssen, een klein stadje bij de Oostenrijkse grens, waar König een restaurant runde, beiden samen. De ontmoeting verliep in een sfeer van hartelijkheid.

Als stopper timmerde Franz Beckenbauer aan de weg naar de top. Hij was negentien toen hij in de eerste ploeg van Bayern debuteerde. Een elegante voetballer met een fijne techniek, een subtiele balbehandeling en een fabuleus overzicht. De man van de toekomst, werd hij na dat debuut genoemd. Eén jaar later maakte Beckenbauer de sprong naar de nationale ploeg. Door zijn klasse, ongedwongenheid en bescheidenheid werd hij meteen geaccepteerd.

Franz Beckenbauer was een elegante voetballer met een fijne techniek, een subtiele balbehandeling en een fabuleus overzicht.© BELGAIMAGE

Beckenbauer, intussen tot aanvoerder gepromoveerd, stapelde de successen op. Zowel met Bayern München als met de nationale ploeg, waarvoor hij aanvankelijk nog als een soort verdedigende middenvelder optrad, maar later de verpersoonlijking van de moderne libero werd. Met Bayern München won de Duitser tussen 1974 en 1976 drie keer de Europacup voor landskampioenen. Hij pakte ook vier keer de titel en werd twee keer Europees voetballer van het jaar.

Beckenbauer was bij Bayern het uithangbord van een ploeg die met doelman Sepp Maier en goalgetter Gerd Müller nog twee uitzonderlijke voetballers kende. En hij leidde de Duitse nationale ploeg die in 1974 na een memorabele finale tegen het Nederland van Johan Cruijff wereldkampioen werd. Beckenbauer verzamelde 103 A-caps, terwijl hij amper 28 jaar was toen hij zijn laatste interland speelde.

Weinig libero’s die zo voetbalden als ‘Der Kaiser’. De lichtvoetige manier waarop hij van achterenuit oprukte en het spel verdeelde, was indrukwekkend om te zien. Hij voedde het spel en recupereerde door zijn positiespel veel ballen. Beckenbauer kon niet verliezen, maar hij hield de voeten stevig op de grond. Hij was geen dominante kapitein, praatte op een verstandige en zakelijke manier met zijn ploegmaats en voelde zich nooit verheven boven iemand anders.

Dat zou altijd zo blijven. Beckenbauer gaf even gemakkelijk een handtekening aan een poetsvrouw als aan bondskanselier Angela Merkel. Ook al werd hij in de loop van de jaren een wereldburger, zeker vanaf het moment dat hij in 1977 naar Cosmos New York overstapte. Een stad die zijn tweede thuis werd. Door de aanslagen van 11 september 2001 was hij helemaal uit zijn lood geslagen; 11 september, het was ook de dag van zijn verjaardag.

Op het WK 1974 tilt kapitein Franz Beckenbauer de wereldbeker de hoogte in. Doelman Sepp Maier ziet dat het goed is.© BELGAIMAGE

Vaak keerde Beckenbauer daarna naar New York terug. Aan de zijde van zijn derde vrouw. Of is het zijn vierde? Qua relaties wilde hij wel eens veranderen. De sensatiepers smulde van zijn turbulente liefdesleven en volgde alle amoureuze escapades op de voet. In de laatste jaren van zijn leven hoefde dat niet meer. Beckenbauer was tot rust gekomen. Dat bleek bijvoorbeeld ook tijdens het golfen. Als hij vroeger een wedstrijd ongelukkig verloor, durfde hij zijn golfstick wel eens schuimbekkend van woede in tweeën te breken. Later bleef hij daar gelaten bij.

Beledigende uitspraken

Franz Beckenbauer heeft altijd het beste van zichzelf gegeven. Ook toen hij later voor Hamburg ging voetballen, na een eerste passage bij Cosmos New York. De toenmalige manager van de Noord-Duitse club, Günter Netzer, had hem medio 1980 gehaald, het seizoen daarop werd de club kampioen. Beckenbauer was toen vaak geblesseerd, maar als hij op het veld stond, dan gebeurde dat met volle overgave.

Op dezelfde manier ging hij later ook als trainer aan de slag. Dat zagen velen niet in hem. Door de speelse manier waarop hij voetbalde gaf Beckenbauer niet altijd de indruk zijn vak met veel verbetenheid te bedrijven. Alles leek vanzelf te gaan, zijn spel had iets arrogants, hij was een aristocraat op het veld. Nochtans verdiepte hij zich al als voetballer in het spel van de tegenstander, in de mate van het mogelijke bekeek hij video’s.

Dat Franz Beckenbauer op 13 juli 1984 zonder de minste trainerservaring bondscoach werd, Teamchef zoals het in het Duits werd genoemd, paste bij de uitzonderingspositie die hij binnen het Duitse voetbal innam. Zes maanden eerder had hij zijn actieve carrière beëindigd, na een tweede doortocht bij Cosmos New York. Beckenbauer zou de Mannschaft zes jaar leiden. Aanvankelijk verliep dat moeilijk. Hij toetste elke international aan zijn kunnen, hij was als het ware het slachtoffer van zijn eigen genialiteit.

Dat leidde tot vernederende en beledigende uitspraken waarmee hij een aantal van zijn spelers verlamde. Beckenbauer zei ervan te dromen met een ploeg te werken waarin iedere speler op een normale manier een bal kan stoppen. En aan de spijkerharde verdediger Andreas Brehme zei hij eens dat die in het leven eigenlijk alles mocht doen, behalve voetballen. Nochtans speelde Brehme na zijn periode bij Bayern München nog vier seizoenen voor Inter Milaan en kwam hij aan 86 interlands.

Dat soort uitschuivers deed Franz Beckenbauer in zijn beginperiode als trainer wel meer. Het armtierig niveau deprimeerde hem, meer dan eens dreigde hij de handdoek in de ring te gooien. ‘Der Kaiser’ gruwelde ervan om spelers te trainen die vroeger nauwelijks voor zijn waterdragers hadden kunnen doorgaan. Na een wedstrijd zei hij eens enorm veel medelijden te hebben met de bal. Omdat die zo slecht was behandeld. Zijn eerste groot toernooi, het WK van 1986 in Mexico, groeide uit tot een tegenvaller. De ploeg was versplinterd, dat veroorzaakte een permanente stress en de mondige invallersdoelman Uli Stein werd naar huis gestuurd omdat hij liet horen Beckenbauer als coach maar niets te vinden. Maar de positie van de Teamchef stond nooit ter discussie.

Als bondscoach van Duitsland in gesprek met Bora Milutinovic, zijn collega bij Mexico.© BELGAIMAGE

Niet vies van geld

In de loop van de jaren werd Franz Beckenbauer milder. Hijzelf schreef dat toe aan de talrijke religieuze en mythologische boeken die hij had gelezen. Het had hem geleerd iedereen te accepteren, zei hij. In werkelijkheid had deze gedaanteverwisseling een andere oorzaak. Beckenbauer werd veel rustiger sinds zijn kennismaking met de blonde Sybille Werner die als secretaresse bij de Duitse voetbalbond werkte. Toen bekend raakte dat hij een nieuwe vriendin had, hield de vraag wie de gelukkige mocht zijn de natie weken aan een stuk bezig. De sensatiepers posteerde dag en nacht fotografen voor zijn huis, maar die dienden telkens weer zonder succes af te druipen. Uiteindelijk maakte de bondstrainer een deal met het machtige Bild: in ruil voor, toen, 3,5 miljoen frank (bijna 90.000 euro) mocht deze krant een uur lang plaatjes schieten van het koppel. Het feit dat Beckenbauer uit een dergelijke romance ook nog financieel profijt haalde, kenmerkte hem: hij was nooit vies geweest van geld.

Met of zonder Sybille – de relatie zou later op de klippen lopen – uiteindelijk leidde Beckenbauer de Duitse nationale ploeg in 1990 naar de wereldtitel. Hij had op dat moment een grote machtspositie opgebouwd. Zijn wil was in alle opzichten wet, niemand die hem op andere gedachten durfde te brengen. Beckenbauer was het immers die in de loop van de jaren vele deuren had geopend en er bijvoorbeeld in was geslaagd Mercedes te strikken als sponsor van de nationale ploeg. Zelf verdiende hij miljoenen met publicitaire inkomsten.

Voor dat WK in 1990 was het Franz Beckenbauer die de zoektocht naar een geschikt hotel voor de Mannschaft ter hand nam. Je mocht dus wel een en ander verwachten want hoewel Beckenbauer in München in een arbeiderswijk opgroeide, voelde hij zich lekker in het wereldje van de high society en woonde hij in het mondaine Oostenrijkse skioord Kitzbühel. Hij bleek zijn huiswerk op een uitmuntende manier te hebben verricht. Zijn keuze als locatie viel op het Castello di Casiglio op het 50 kilometer van Milaan gelegen Erba. De Duitse ploeg wentelde er zich in een wereld van luxe. Er was een zwembad dat op gezag van Beckenbauer werd gebouwd. De directie van het hotel pronkte met een fijne keuken, naar verluidt de beste van heel Lombardije. Maar de Duitse internationals protesteerden na twee dagen bij monde van aanvoerder Lothar Matthäus over het eten. Het kwam hen niet op de kwaliteit maar op de kwantiteit aan. Het was een zeldzame keer dat Beckenbauer collectief werd terechtgewezen en een en ander diende bij te sturen.

Het spel leed niet onder de aanvankelijke perikelen. Beckenbauer was erin geslaagd een deel van het technisch vernuft dat hem vroeger zo kenmerkte in het elftal te slijpen. Hij werd meer dan ooit de hemel in geschreven. Maar Beckenbauer wilde ondanks vele smeekbedes zijn contract niet verlengen. Hij vond dat het elftal aan zijn plafond zat en hield het voor bekeken. Op een moment dat hij alle facetten van het vak onder de knie leek te hebben. Ook in de omgang met de spelers was hij veranderd en had de cynische spot plaats geruild voor verrassende humor. Zoals op dat WK tijdens de tactische bespreking van de wedstrijd tegen Joegoslavië was gebleken: op een gegeven moment diepte Beckenbauer een briefje uit zijn broekzak en begon het … weerbericht voor de provincie Beieren voor te lezen.

Een lichtend voorbeeld

Niet alles wat Franz Beckenbauer aanraakte, veranderde in goud. Hij trok na zijn periode bij de Duitse nationale ploeg naar Olympique Marseille waar hij op een bepaald moment tot technisch directeur werd weggepromoveerd omdat hij als trainer niet echt een verpletterende indruk had gemaakt. Beckenbauer hekelde de instelling van de Franse voetballers en stapte op een gegeven moment met zijn grieven op de sterke man Bernard Tapie af. Zo kwam het tot een nieuwe constructie en werd Raymond Goethals trainer. Tapie durfde het niet aan om Beckenbauer op de keien te zetten. Dat had een reden: de zakenman had net daarvoor Adidas overgenomen en besefte dat hij een mal figuur zou slaan indien hij uitgerekend met de keurige Beckenbauer, een van de Adidasvertegenwoordigers, zou breken.

De uitstraling en het palmares van Franz Beckenbauer heeft hem heel zijn leven geholpen. Hij had altijd en overal een streepje voor op iedereen. Twee keer nog was hij trainer van Bayern München, later werd hij voorzitter en nu erevoorzitter. En steeds weer werd hij op handen gedragen, telkens opnieuw werd er met ontzag naar hem geluisterd. Altijd bleef Beckenbauer een lichtend voorbeeld, een fenomeen met een onsterfelijk aureool. Hij zal de geschiedenis ingaan als de laatste Duitse Keizer.