De paljassen van het voetbal

Na de bom, de wederopbouw. De eerste aardbeving is achter de rug, maar nog veel naschokken zullen volgen. De schade valt niet te overzien, maar de vraag is nu: hoe moet het verder?

Normaal had hier een optimistisch stuk moeten staan. Voor het eerst sinds hun topprestaties op het voorbije WK, met een historische derde plaats, spelen de Rode Duivels thuis. Vanavond moest het een feest worden in Brussel tegen Zwitserland, misschien niet de meest spraakmakende tegenstander in de hoogste afdeling van de Nations League, maar wel een leuk voetballende ploeg.

Ook Zwitserland speelde uitstekend op het WK en veegde IJsland nog van de mat in september. We zagen hen in maart live in Luzern, in de aanloop naar het toernooi in Rusland. Van Panama lieten ze die avond geen spaander heel. De score had makkelijk in de dubbele cijfers kunnen oplopen.

Ja, het had een feest kunnen zijn in Brussel, met een ererondje achteraf, als dank voor een mooi zomergevoel. En dinsdag misschien opnieuw, met de komst van Nederland, dat de rug recht na een diep dal.

Laatste bastion

Maar feest is het niet. Omkoping, fraude, ondervragingen,… Er wordt dezer dagen op radio en tv en in de kranten nog amper over de verkiezingen van zondag gesproken. In dit land is dat straf.

Al jaren geleden waren we van onze supporterswolk, waar we als kleine jongen op zaten, gedonderd na alle verhalen in de marge over enveloppen en gefoefel. Maar dat zelfs het laatste bastion van vertrouwen binnen het voetbal, mensen voor wie we de handen in het vuur zouden steken, sneuvelde, was voor ons het strafst. De scheidsrechters. Twee alvast, twee van de meest emblematische figuren.

Een en ander moet nog wel leiden tot een veroordeling (of niet), maar de schade die hun betrokkenheid in het verhaal heeft aangericht, is niet te overzien. Elk weekend werden ze wel uitgescholden bij deze of gene beslissing, en geregeld werd wel eens in koor gezongen dat hij “een vriend was van” (meestal Michel Verschueren, hoge bomen vangen veel wind)”, maar zelf hebben we dat nooit geloofd. In hen hadden we een absoluut vertrouwen.

Donkere dagen zijn het.

Regelgeving

Welke feniks moet nu verrijzen uit deze as?

In De Afspraak verwees minister van Sport Philippe Muyters (N-VA) naar de regelgeving rond makelaars die hij een paar jaar geleden op eis van Europa moest afschaffen. Ontstonden daarna de wildgroei en deze uitwassen? Ja, er kwamen een pak spelersmakelaars bij – 500 euro en een vragenlijst houdt niemand tegen – maar wie in het wereldje al een paar decennia meedraait, weet dat er voordien ook wantoestanden waren. Nieuwe regelgeving is welkom, een betere, strengere, maar moet dus wel op Europees niveau worden geregeld, niet nationaal. Dat is nu eenmaal de realiteit van leven binnen Europa.

Idem met het principe van de spelersbegeleidingen. Een makelaar verdedigt in een eerste fase de belangen van een speler, om vervolgens op basis van wat hij heeft afgedwongen, van de club nog eens een vergoeding te krijgen. Dat is een aberrante manier van vergoeden. Dat de speler hem zou betalen voor zijn diensten, zoals u en ik een boekhouder, zou al een en ander vereenvoudigen. Spelers zouden niet meer de indruk krijgen dat club en makelaar onder één hoedje spelen. En clubs moeten ook niet meer boos zijn op een makelaar, als hij het onderste uit de kan wil voor zijn poulain. Maar ook dat moet internationaal worden geregeld.

Dat is het probleem van het voetbal. Die internationale context. Er is regelgeving genoeg, maar elk land buigt die regels naar eigen goeddunken. En niet elk land hanteert dezelfde normen, wat bij internationale transfers leidt tot veel discussie en gerommel. Contracten die hier gelden, gelden daarom niet noodzakelijk ook in andere landen. In elk land bestaan daar voorbeelden van. Ook in de grootste. Ook dat zorgt voor veel onvrede en mensen die zich belogen voelen.

FIFA, UEFA, ECA, er ligt werk op de plank.

Verantwoordelijkheid

Het probleem van het voetbal is ook de struisvogelpolitiek. De figuren die nu worden genoemd draaien al jaren mee, hun manier van werken is al jaren bekend. In plaats van hen uit te sluiten, werden ze blijvend omarmd. Soms node, soms met brede armen. Elk zal daar wel zijn redenen voor hebben, daarover doen de wildste verhalen de ronde, maar feit is: er werd niks gedaan tegen dit soort figuren. Tot het ontspoorde.

Iedereen heeft het nu over “imagoschade” en “verlies van een stuk geloofwaardigheid”, maar daar dragen onze voetballeiders collectief de verantwoordelijkheid voor. Collectief moeten ze nu boeten. Gelukkig is de kracht van de aantrekkelijkheid van de sport onverwoestbaar groot.

Standard-Waterschei was indertijd een even harde klap, zij die toen boosdoener waren, werden later ook weer held. Nationale helden zelfs.

Internationaal kunnen we niks doen, tenzij lobbyen, nationaal wel. Vegen voor eigen deur om te beginnen. Binnen de Pro League, binnen de overkoepelende KBVB, dat zich burgerlijke partij moet stellen, om zich op die manier toegang te verschaffen tot het dossier. En op basis daarvan snel straffen uitspreken. Sneller dan indertijd in de zaak-Ye. Dit mag niet te lang aanslepen, anders gaat de fan zich nog meer bekocht voelen.

Clubleiders dragen ook verantwoordelijkheid. Als er intern over reglementering wordt gepraat, moeten ze niet zeggen: ‘Manneke, ik regel mijn betalingen wel zelf en hoe ik het wil.’ Nee, alles moet duidelijk vastgelegd worden. Vaste percentages, de duur, waarop moet worden betaald…

Drie procent bedraagt de makelaarsvergoeding, zegt de FIFA, maar in België hoor je van alles. Nu wordt soms vergoed op basis van één jaar loon, maar ook op basis van het hele contract, soms ook op het pensioenfonds. Dat kan allemaal veel duidelijker.

Er ís regelgeving rond arbeidsbemiddeling. Vergoedingen van spelersmakelaars moeten worden opgenomen in de jaarrekeningen, voorgelegd aan een bedrijfsrevisor, meegedeeld aan de licentiecommissie. Dat sluit donkere betalingen niet uit, makelaars werken via vennootschappen en hoe die zich internationaal vertakken en hun geld verder beheren, is voer voor wie hen controleert: de fiscus. Die heeft zijn wapens.

Onafhankelijk controleorgaan

Maar, en dat moet ook een volgende stap zijn, een onafhankelijk controleorgaan voor de licenties dringt zich ook op. Vroeger gebeurde die controle door de KBVB, inmiddels zit die bij de Pro League. Een werkgever van de profclubs controleert zijn eigen bazen of ze allemaal wel correct hun boeken bijhouden.

Die controle uitbesteden aan een onafhankelijk orgaan buiten het voetbal zou de discussie rond licenties die er elk voorjaar is, al voor een stuk vermijden. Het is een geste voor meer transparantie die de voetballeiders hun tribunes schuldig zijn.

Een andere manier van betalen, meer autoregulering, weigeren om te werken met mensen die het spel niet eerlijk spelen – desnoods mis je maar die speler of die transfer die je zou graag wil – meer externe controle – desnoods met het geven van een licentie voor twee jaar, als een jaarlijkse controle te duur of te lastig in de tijd is – het kan allemaal helpen om een en ander wat transparanter te maken.

Er zullen er altijd wel zijn die de kluit belazeren, belastingontduiking (door wie ook) in een internationale context met tal van mogelijkheden, valt lastig uit te sluiten, maar het kan nooit de bedoeling zijn dat mensen in een of andere rol betrokken bij het voetbal bewust (en er is in deze sprake van schuldig bewustzijn) de boel voor de gek houden.

Want sommigen zijn echt wel paljassen, zoals die supporter van KV Mechelen ontgoocheld beweerde.