Borussia Dortmund doorgelicht: eindelijk stabiliteit?

Elke week neemt Sport/Voetbalmagazine een buitenlandse topclub onder de loep. We kijken even terug op dit seizoen en vooruit naar de uitdagingen in de toekomst. Voor Dortmund is dat laatste duidelijk, maar niet gemakkelijk: na zeven jaar Bayern weer van de troon stoten.

We spoelen terug naar 6 april vorig jaar. Borussia Dortmund gaat op bezoek bij aartsrivaal Bayern München voor een rechtstreeks duel dat over de titel zou beslissen. De ploeg van Rode Duivel Axel Witsel had na een bijna perfecte heenronde zes punten voor op Der Rekordmeister, maar die kloof was voor de clash geslonken tot twee schamele puntjes. Wat volgde was een 5-0-afslachting in de Allianz Arena en de titel bleef alweer in Beieren.

Om een gelijkaardig scenario te vermijden, liet Dortmund zich deze zomer gelden op de transfermarkt. Thorgan Hazard (Borussia Mönchengladbach), Nico Schulz (Hoffenheim) en Julian Brandt (Bayer Leverkusen) kwamen samen voor 75 miljoen euro, Mats Hummels keerde terug van Bayern voor 30 miljoen en spits Paco Alcácer werd definitief vastgelegd voor 21 miljoen euro. Toch begon het seizoen 2019/20 op dezelfde manier als het vorige eindigde: met veel hoogtes en laagtes. Na overtuigende zeges in de supercup en op de twee eerste speeldagen, liep het een eerste keer fout op het veld van promovendus Union Berlin. In de acht daaropvolgende wedstrijden kan Borussia slechts twee keer winnen. De druk op coach Lucien Favre is niet meer te houden, zeker na een 3-3 gelijkspel thuis tegen rode lantaarn Paderborn. Tot op dat moment had de Zwitserse coach vastgehouden aan zijn 4-2-3-1. Dat werkte het seizoen voordien lange tijd zo goed, maar had stilaan zijn limieten bereikt.

Dortmund had het al langer lastig tegen erg verdedigende tegenstanders, maar werd nu ook makkelijk vastgezet op eigen helft. In de opbouw in een te starre 4-2-3-1 kwamen te veel spelers op één lijn te staan, waardoor enige diepgang compleet ontbrak. De verdedigers moesten dan vaak erg risicovolle passes proberen om een lijn over te slaan en hun spitsen te bereiken. Bovendien werd het inspelen van het centrale duo simpel verstoord door ploegen die met twee spitsen druk zetten, waardoor Hummels en Akanji niet anders konden dan in te spelen op hun back, wiens kant dan eenvoudig werd afgesloten. Dortmund slaagde er nauwelijks in kansen te creëren en leed regelmatig balverlies in gevaarlijke posities, met heel wat tegendoelpunten in cadeauverpakking tot gevolg.

De grote ommezwaai

Omdat zijn job op het spel stond, gooide Favre eind november zijn strategie volledig om en koos tegen Hertha Berlijn voor een 3-4-3, wat dan in balverlies een 5-4-1 in balverlies werd. De driemansverdediging loste het probleem in de opbouw grotendeels op. Weinig ploegen durven druk te zetten met drie aanvallers, waardoor er altijd één verdediger vrij is om in te spelen. Akanji, Zagadou, Hummels of Piszcek beschikken over voldoende voetballend vermogen om zonder druk iemand tussen de lijnen te vinden. De switch naar drie achterin speelt ook in de kaart van de snelle Guerreiro en Hakimi. Als wingbacks spelen ze een stuk hoger op het veld en kunnen ze voor veel meer gevaar zorgen (Guerreiro 3 goals, 3 assists en Hakimi 1 goal en 7 assists).

Een bijkomend voordeel aan het 3-4-3-systeem, dat ook de Rode Duivels gebruiken en waarmee bijvoorbeeld het Chelsea van Antonio Conte in 2017 landskampioen werd, is dat het de tegenstander verplicht te spiegelen. Als een ploeg dat niet doet, is het onmogelijk de twee schaduwspitsen en de wingbacks op te vangen. En zelfs als een team dat wel doet, is Dortmund meestal nog in het voordeel omdat ze het systeem gewend zijn (en meestal de betere spelers hebben).

Old school Favre

Dankzij de komst van het Noorse wonderkind Erling Haaland, voor slechts 20 miljoen euro, beschikt Dortmund plots ook over een echte (top)spits. De onregelmatige Alcácer werd verkocht (voor 23 miljoen euro aan Villarreal), de fysiek zwakke Mario Götze verdween weer naar de bank en publiekslieveling Marco Reus hoefde niet langer te depanneren als ‘valse 9’. Een andere transfer bracht eindelijk ook het nodige evenwicht in de ploeg: middenvelder Emre Can (26 miljoen van Juventus). De krachtige Duitse international zorgde er samen met Axel Witsel voor dat het minder mobiele verdedigende trio goed beschermd werd en met zijn precieze passing kon hij de bliksemsnelle voorspelers in stelling brengen.

Sinds de tactische omzetting, presteerde Dortmund op alle vlakken beter en klommen ze van de zesde naar de tweede plaats in het klassement. Toch valt het op dat Dortmund veel meer doelpunten maakte dan te verwachten was op basis van de kansen die ze creëerden. (Als ze niet zoveel doelpunten op standaardsituaties hadden weggegeven, zou hun aantal tegengoals ook veel lager gelegen hebben dan de Expected goals tegen). De komst van Haaland is zeker een deel van de verklaring, maar er speelt iets groters. Al jarenlang stellen de ploegen van Lucien Favre (data-)analisten voor een raadsel. Zowel bij Gladbach, Nice en nu ook bij Dortmund lukt het hem betere resultaten te boeken dan het zo geroemde Expected Goals-model voorspelt op basis van hun prestaties.

Tactisch gezien zijn er een aantal redenen waarom Favre daar keer op keer in slaagt. Die spelprincipes blijft hij ook bij Dortmund toepassen. Bij balverlies zetten de Borussen de eerste seconden meteen druk om de bal te heroveren. Die zogenaamde Gegenpress is er jarenlang ingedrild door Jürgen Klopp en Thomas Tuchel. Wanneer dat niet meteen lukt, stopt Borussia de druk en trekt het zich terug tot een laag blok dat de tegenstander verplicht om over de flanken aan te vallen. Zo bezet Dortmund de centrale zone voor doel, vanwaar het in principe het makkelijkst is om te scoren, met extra volk. Tegenstanders proberen wel te schieten vanuit die zone, maar worden meer onder druk gezet dan normaal, waardoor het schot moeilijker wordt. Dergelijke parameters zitten niet helemaal vervat in het Expected Goals-model.

Ook offensief doet Dortmund het anders dan de meeste ploegen. In balbezit spelen Witsel en co de bal vaak lang rond op eigen helft, zonder echt aan een aanval te bouwen. Op die manier proberen ze de tegenstander meer naar voor te lokken om dan plots de ruimte in de rug van de verdediging te benutten. Niet toevallig zijn de beste spelers bij Dortmund (Haaland, Hazard, Sancho, Reus, Hakimi,…) vooral ook heel snelle spelers. Zo wordt elke aanval min of meer een tegenaanval, wat absoluut het sterkste wapen is van dit Dortmund. Gemiddeld komt Dortmund tot zes kansen per match na een omschakeling, wat enorm is gezien ze na Bayern het meeste balbezit hebben. Dergelijke counteraanvallen zijn vaak makkelijker af te werken omdat de verdediging slecht gepositioneerd is, ook iets wat nog niet helemaal meegerekend wordt in het Expected Goals-model.

Klaar voor de strijd?

Met nog tien wedstrijden te gaan en onder meer een rechtstreeks duel tegen Bayern, staat Dortmund er nog redelijk goed voor, ondanks het grillige seizoen. Maar degelijke voorspellingen maken, is in dit coronatijdperk erg moeilijk. Hoe goed hebben ploegen zich kunnen voorbereiden? Hoe fit zijn de spelers? Hoe is het met het mentale aspect gesteld? Meer vragen dan antwoorden. Favre lijkt zijn tactisch systeem gevonden te hebben, maar moet met Witsel en Can het hart van zijn ploeg nog enkele weken missen door spierblessures. Zonder ook de geblesseerden Zagadou en Reus ontbreken er zo al vier basisspelers.

Het is nog maar de vraag of Dortmund ook op langere termijn opnieuw een serieuze concurrent van Bayern kan worden. Die Schwarzgelben dreigen immers deze zomer toptalent Jadon Sancho kwijt te spelen (Manchester United zou in polepositie zitten voor de begeerde youngster), Hakimi keert in principe terug naar Real Madrid en bij Hummels, Piszcek en Reus beginnen de jaren stilaan te wegen. In deze economisch woelige tijden wordt het niet makkelijk om hen te vervangen. Zelfs het dossier van de transfervrije Rode Duivel Thomas Meunier ligt stil. Dortmund probeert alvast eigen talenten zoals Nnamdi Collins en Youssoufa Moukoko te behouden om eindelijk weer uit te groeien tot een stabiele club die de strijd kan aangaan met de vijand uit München.