‘VAR zijn is echt niet simpel’

Iedere voetbalfan kent het beeld van de VAR op de rug, achter enkele schermen, de knoppen in aanslag. Maar hoe hij precies te werk gaat, is voor velen een goed bewaard geheim. En dus keek Sport/Voetbalmagazine eens mee over de schouder van de Video Assistant Referee. ‘Watch and learn’, was de boodschap van VAR Nathan Verboomen.

Vrijdagavond, 19 uur. In de refter van het bondsgebouw in Tubeke steken VAR van de dag Nathan Verboomen, Assistant-VAR (AVAR) Ken Vermeiren en Replay Operator Glenn Claes een diepvriesmaaltijd in een microgolfoven. Na het eten overloopt voormalig LO-leerkracht Verboomen op een powerpoint enkele VAR-valkuilen. ‘Vertraag de beelden indien nodig’, zegt hij aan zijn teamleden. ‘Op de rechtstreekse beelden zie je niet alles.’ Hij is het lesgeven duidelijk nog niet verleerd. Dat zal ook na de match KV Oostende-Anderlecht nog blijken. Ervaring zat ook. Twintig jaar geleden begon Verboomen als 15-jarige te fluiten.

Terwijl het scheidsrechterlijk trio nog even een koffie drinkt, is technisch verantwoordelijke Xavier Bouquiaux druk in de weer in het VAR Replay Centre. ‘Alles moet perfect werken tijdens de match straks’, zegt hij. Bouquiaux woont niet ver van het bondsgebouw en werkt bijna ieder weekend. ‘Toen de VAR niet langer in busjes naast het stadion zat en hier neerstreek, heb ik me aangemeld’, vertelt Bouquiaux. Behalve dit, is zijn job de spidercam bedienen op grote tornooien. ‘Sinds 2010 heb ik alle WK’s gedaan’, zegt hij niet zonder trots. ‘In Qatar bediende ik de spidercam boven het veld tijdens de finale.’ Voor vrienden en familie is hij dan ook ‘de Eden Hazard van de techniekers’.

Bouquiaux toont ons een toestel met een hendel zoals in een klein vliegtuig. ‘Dit is de DreamCatcher, een Amerikaans systeem gehomologeerd door de UEFA. Hiermee zoekt de Replay Operator de beste beelden om een situatie te herbekijken.’

Op acht grote videoschermen krijgen de VAR’s de wedstrijdbeelden te zien van Eleven Sports. Vanuit alle stadions van de clubs in de Jupiler Pro League lopen kabels tot in Tubeke. ‘Vandaag zijn er zes bruikbare camera’s’, zegt VAR-coördinator Christof Dierick die alles vanop de tweede rij zal volgen. ‘Tijdens topmatchen zijn er tot dertien camera’s in het stadion.’

Medische assistentie

De spanning stijgt. Verboomen zit klaar in het midden. Als VAR ziet hij de wedstrijdbeelden live op een scherm bovenaan. Daaronder spelen de beelden af met twee seconden vertraging. Verboomen, Vermeiren en Claes zetten hun hoofdtelefoon op. Vanaf nu horen ze alleen nog elkaar én wat de scheidsrechter op het veld, zijn assistenten en de vierde ref zeggen. Met één druk op een lichtgevende knop kunnen ze rechtstreeks communiceren met de scheidsrechter door middel van diens oortje en microfoon. Vandaag is de ref Wesli De Cremer. ‘Goedenavond, alles goed?’, vraagt AVAR Vermeiren. ‘Nu nog wel’, grapt De Cremer.

Terwijl in een kring op het veld in de Diaz Arena Anderlechtkapitein Jan Vertonghen zijn ploegmaats een peptalk geeft, spreekt Verboomen zijn collega links en rechts van hem een laatste keer voor het eerste fluitsignaal toe. ‘Elke beslissing wordt vandaag door de scheidsrechter op het veld genomen, niet door ons. Pas daarna komen wij eventueel tussen. Als wij te vroeg tussenkomen, dan keert dat als een boomerang terug.’

De Cremer fluit de match op gang. De eerste tien minuten blijft het opvallend stil in de controleruimte. ‘Nathan is een stille VAR’, fluistert Dierick. Het is in schril contrast met de communicatie op het veld. Scheidsrechter De Cremer en zijn assistenten praten voortdurend met elkaar. ‘Rustig jongens.’ ‘Inworp Oostende.’ ‘Goeie beslissing.’ ‘Putain, mijn enkel.’ ‘Oké, correct.’ En zo gaat het de hele tijd maar door.

In het Replay Centre kan je een speld horen vallen wanneer de klankkanalen van de conversaties op het veld uitgeschakeld zijn. Met een ‘possible offside’ doorbreekt AVAR Vermeiren de stilte. En even later herbekijkt Verboomen een tackle. Operator Claes zet de beelden klaar. Niets aan de hand, is het snelle oordeel. Tijdens de review door de VAR kijkt de AVAR verder naar de livebeelden van de match. Zo kan het team niets missen.

In de derde minuut blijft Brecht Capon van Oostende op het veld liggen na een botsing. ‘Wes (scheidsrechter De Cremer, nvdr), ga eens aan de dokters zeggen dat het hoofd tegen hoofd was’, zegt Verboomen in zijn microfoon. En zo levert de VAR ook medische assistentie.

Een vinger op het oor

‘Het spel van Anderlecht is zo matig dat je zou denken dat de ploeg in het wit voorlaatste staat in de stand, en niet Oostende’, zegt commentator Peter Vandenbempt op Radio 1. Zijn woorden zijn nog niet koud of plots lukt wat onmogelijk leek: Anderlecht scoort. Amir Murillo uit het niets. In een mum van tijd heeft de VAR gecheckt of er geen duw- of trekfout aan vooraf is gegaan. ‘Check complete, correct goal’, zegt Verboomen in het oor van De Cremer. En dan tegen zijn VAR-collega’s: ‘Het is geen meerwaarde om ze nog langer te laten wachten. Hier lijkt alles oké. ’

Tijdens de rust is het zwakke spelniveau geen gespreksonderwerp in het Replay Centre. ‘Wij kijken heel technisch naar een match’, klinkt het. ‘Wij volgen het niet zoals een supporter of een analist en zien niet wie goed of slecht speelt.’

Veel valt er niet te melden tot Anderlecht in de 89ste minuut de 0-2 maakt. Anders Dreyer werkt een knappe aanval af op voorzet van Yari Verschaeren. Maar… scheidsrechter De Cremer legt een vinger op zijn oor. Het universele teken dat het Replay Centre contact zoekt. De vermaledijde VAR gaat toch geen roet in het eten gooien? De captatie toont de kijkers thuis een stilstaand beeld van de nieuwe Anderlechtspits Islam Slimani die een voet buitenspel staat. Wat volgt, is de intussen klassieke verwarring. Het publiek thuis en in het stadion noch de commentatoren weten wat er precies gaande is. ‘Ik zou de lijn nog wel eens willen zien als we die krijgen’, zegt Elevencommentator Nicolas De Brabander. ‘Op basis van het beeld dat we net zagen, moet je hem afkeuren’, zegt co-commentator Gilles De Bilde. Na het doorvoeren van enkele wissels gaat het spel verder. ‘Bizar’, besluit De Bilde.

Even eerder in het Replay Centre… Na het trekken van de buitenspellijn is het oordeel van Verboomen: ‘Check complete. Correct goal.’ Even later stuurt de VAR het beeld met de getrokken lijn door naar de regie zodat ook de tv-kijkers kunnen zien dat er geen sprake is van buitenspel bij de goal van Dreyer. ‘Vreemd,’ meldt de website van Sporza, ‘want de herhaling toonde ons iets anders.’ De uitleg van de VAR krijgt op dat moment niemand.

Nieuwe aanval

Na zes minuten toegevoegde tijd begint Verboomen af te tellen: ‘3, 2, 1, tuuuut’. VAR-coördinator Dierick schudt het hoofd. Het maakt duidelijk dat de verbale VAR-hulp bij affluiten niet tot de kerntaken van de videoref behoort.

Wanneer het VAR-team de vraag krijgt hoe zij de saaie wedstrijd beleefd hebben, protesteert Verboomen. ‘In deze match zaten een aantal razend interessante situaties die de buitenstaander niet zal gezien hebben of meteen zal begrijpen.’ Vanuit een VAR-standpunt dan, dat duidelijk verschilt van een voetbaltechnische kijk. Wat volgt, is een snelcursus VAR voor beginners.

Verboomen toont de fase net voor de 0-2 van Dreyer. Daaruit blijkt duidelijk dat Slimani inderdaad een voet buitenspel staat. Verboomen: ‘De vraag voor ons was daar: is er na dit buitenspel een nieuwe aanval gestart of zitten we nog in dezelfde aanval? De bal gaat richting middenveld. Daar begint voor ons als VAR een nieuwe aanval en dus zijn we niet tussengekomen. Hoewel er zonder enige twijfel sprake was van buitenspel.’

Volgens Verboomen legt dit het grote pijnpunt bloot in de perceptie van de VAR. ‘Het probleem is dat de voetballiefhebbers en de analisten dit niet begrijpen. Want tijdens de live-uitzending is het beeld te zien waarop Slimani buitenspel staat. De uitleg daarbij krijgen de mensen niet. Ze weten niet dat er een nieuwe fase is begonnen en dat we daarom niet mogen tussenkomen. Dat kan je allemaal niet uitleggen.’

En Verboomen wil nog een fase herbekijken. ‘In de 62ste minuut hebben we een handsbal bekeken in het strafschopgebied van Oostende’, vertelt Verboomen. Yari Verschaeren trapt richting doel. Centrale verdediger Matej Rodin weert af met de handen op de rug en kan ontzetten. Niets aan de hand. Letterlijk en figuurlijk. Zo lijkt het althans. In het Replay Centre heeft de VAR tijdens de wedstrijd deze fase vanuit een ander camerastandpunt bekeken. Daarop is te zien dat Rodin in een reflex toch even de arm richting bal beweegt.

‘Na onze analyse is gebleken dat het een onschuldig contact was’, vertelt Verboomen. ‘Niemand heeft het tijdens de match opgemerkt. Niemand protesteerde. Op de livebeelden zie je het niet. Het was volgens mij geen ‘clear and obvious error’ van de scheidsrechter om geen penalty te fluiten. Daarom zijn we niet tussengekomen. Als Wesli wél penalty zou gefloten hebben voor die handsbal, dan zouden we ook niet tussengekomen zijn. Want je kon strafschop geven voor deze fase.’

Welkom in de wereld van de VAR-logica. Het is een voorbeeld van een fase die geruisloos passeert terwijl het voer voor discussie had kunnen zijn. In het stadion en thuis heeft geen enkele supporter gezien waar het precies over ging.

Conclusie voor Verboomen: ‘Als we wél waren tussengekomen voor de handsbal had er een penalty kunnen volgen. En voor dat buitenspel had een doelpunt afgekeurd kunnen zijn. Het is dus allemaal niet zo gemakkelijk als velen denken. VAR zijn is echt niet simpel. Hoe beter de arbiter fluit, hoe gemakkelijker het voor ons is. Want het zijn de beslissingen op het veld die we al dan niet in vraag moeten stellen.’

Het is intussen al na 23 uur. Zijn ze nu liever in het VAR Replay Centre aan de slag of in het stadion? ‘Het veld doen we het liefst’, klinkt het in koor. ‘De VAR is er plots bijgekomen’, zegt Verboomen. ‘Of het vroeger dan beter was? We moeten terug naar de situatie dat de scheidsrechter de enige is die beslist. De VAR is alleen maar een back-up. Voor mij is dat een meerwaarde. Er zijn minder fouten. Discussie zal er altijd zijn. Voetbal is niet zwart-wit. Het blijft mensenwerk. Wat niet wil zeggen dat we niet naar honderd procent correcte beslissingen moeten streven.’