Turnster en serial winner Nina Derwael: een terugblik op haar gouden dag in Tokio

In 2021 behaalde de toen 21-jarige Nina Derwael de olympische titel op de brug. Het absolute hoogtepunt van een illustere carrière. Voor ze in Parijs, na veel blessureleed, aantreedt op haar derde Spelen, blikken we terug op die memorabele gouden dag in Tokio.

Zondag 1 augustus 2021, Sint-Truiden, de dag van de olympische finale op de brug met ongelijke leggers in Tokio. Marijke Lammens, de moeder van Nina Derwael, probeert haar zenuwen te bedwingen en gaat in een nabijgelegen kapel een kaarsje branden. Niet haar gewoonte, maar je weet nooit of het helpt. Door de coronamaatregelen kon ze niet naar Japan reizen om dochterlief te steunen, wat ze op andere grote toernooien bijna altijd heeft gedaan. Zeker bij het vertrek in België valt haar dat zwaar. Toch probeert ze haar emoties onder controle te houden om Nina niet negatief te beïnvloeden. Na een laatste knuffel geeft ze haar nog een positieve boodschap mee: ‘We denken aan jou. Geniet ervan. En wat er ook gebeurt, voor mij ben je altijd goud waard.’

Derwael heeft dan moeilijke maanden, zelfs een moeilijk anderhalf jaar achter de rug. Begin 2020 staat ze stijf van de stress. De Limburgse heeft in haar hoofd haar ultieme olympische doel té groot gemaakt. Ook omdat ze door problemen met haar schouder niet voluit kan trainen. En ze begint te denken: de concurrentie kan dat nu wél, terwijl ik aan het sukkelen ben. Een mentale dip die nog dieper wordt wanneer in maart 2020 de Olympische Spelen in Tokio worden uitgesteld door de coronapandemie. Bij gebrek aan een concreet doel vraagt Derwael zich tijdens de wekenlange lockdown soms af waaróm ze nog traint.

Eventjes maar, want de coronacrisis komt haar achteraf gezien goed uit. Het geeft de Truiense mentale ruimte. Om alles beter in perspectief te zetten. Om meer van dag tot dag te leven, vrijer in het hoofd. Weg wat te veel is, geen stress meer aan haar lijf. Mede ook door het evenwicht dat ze in haar privéleven heeft gevonden, dankzij haar relatie met profvoetballer Siemen Voet.

Zo wordt Derwael mentaal nog sterker. Zelfs wanneer in de zomer van 2020 het schandaal rond grensoverschrijdende coaching losbarst, met haar coaches Marjorie Heuls en Yves Kieffer als centrale figuren, blijft ze zich achter hen scharen. Ze schermt zich ook af van alle negatieve commentaren. Elke training opnieuw focust ze op haar grote doel, ondanks de onzekerheid of haar coaches kunnen aanblijven – wat, na hun openlijke excuses, zo zal zijn.

Andere problemen stapelen zich niettemin op: Derwael en haar vriend raken besmet met het coronavirus en moeten driemaal in quarantaine. De maanden erna sukkelt ze ook met tendinitis aan een knie en in de laatste weken voor Tokio ontstaan er twijfels over haar olympische brugoefening, na weinig overtuigende wedstrijden in Osijek en Gent. Na die laatste competitie moet ze zelfs vechten tegen de tranen. ‘Ik ben gevallen omdat ik aan mezelf twijfelde.’

Voor de Spelen nemen Heuls en Derwael samen een weloverwogen keuze: haar zeer moeilijke oefening met een startwaarde van 6.8 wordt, na nochtans twintig maanden trainen, afgevoerd. In de plaats: de ‘oude’ oefening met een startwaarde van 6.5, eventueel aangevuld met een extra Tkatsjev, om zo op 6.7 uit te komen. Opmerkelijk, want de Amerikaanse Sunisa Lee, dé grote concurrente, kan wel een 6.8-oefening uitvoeren. Maar Heuls en Derwael redeneren: beter iets meer op safe spelen en een oefening netjes afwerken dan zwaar in de fout gaan met een moeilijkere oefening.

Zo kan Derwael met een helder doel naar Tokio vliegen. Wanneer ze er tijdens de podiumtraining, de generale repetitie, haar oefening vlekkeloos uitvoert, stijgt het zelfvertrouwen nog meer. Dat blijkt ook uit de scores die de Limburgse vervolgens neerzet in de kwalificaties (15.366), in de teamfinale (15.400, telkens een nieuw record) en in de individuele allroundfinale (15.266). Alleen doet Sunisa Lee even goed. Het belooft super spannend te worden.

Hoe het lichaam van Nina Derwael als een formule 1-auto opnieuw in elkaar werd gezet

Kalmerende Brassart

Na de allroundfinale merkt coach Marjorie Heuls echter dat Derwael wat gespannen is. De van nature zeer sociale Truiense praat minder en sluit zich af. Het grote moment, de finale van de brug, nadert immers. Daarom vragen Heuls en psycholoog Jef Brouwers aan Olav Spahl, chef de mission van het BOIC, of hij Maellyse Brassart geen speciaal statuut kan bezorgen. Zodat de Brusselse niet, zoals de andere Belgische turnsters, al twee dagen na de teamfinale naar huis moet (een van de vele coronamaatregelen), maar tot en met de finale kan blijven. Brassart kent Derwael immers al sinds ze in 2016 aan de Gentse Topsportschool begon te trainen. De jaren erna, en zeker de maanden voor de Spelen, ontwikkelden de twee een hechte band.

Als Derwaels enige overgebleven kamergenote in het olympische dorp is Brassart in de twee competitieloze dagen op vrijdag en zaterdag de perfecte persoon om mee samen te trainen en de zinnen te verzetten, pratend over koetjes en kalfjes zoals jonge meisjes dat graag doen. Een broodnodige afleiding, want Derwael heeft het mentaal moeilijk. Later zal ze toegeven dat ze de dag voor de finale vaak op het punt stond om in tranen uit te barsten. Dan al heeft ze haar socialemedia-accounts uitgezet. Ze was ‘gek geworden’ van alleen atleten met medailles te zien.

Die zaterdag krijgt Derwael echter een mentale opkikker wanneer ze in de trainingshal Sunisa Lee ziet trainen. Die straalt weinig vertrouwen uit terwijl ze haar oefening continu herhaalt. Ook in de opwarming voor de finale de dag nadien merkt Derwael dat nog eens op. De Amerikaanse vraagt aan de Belgische zelfs welke oefening, met welke moeilijkheidsgraad, ze zal turnen. Zeer ongebruikelijk en een teken van onzekerheid. Lee heeft nochtans al goud gewonnen in de allroundcompetitie – door het afhaken van topfavoriete Simone Biles – maar dat bezorgt haar niet minder stress, integendeel. Het verhoogt de verwachtingen in de VS: dat Lee ook de titel zal pakken op haar specialiteit, de brug, is bijna vanzelfsprekend.

Specifieke moeilijkheid voor zo’n toestelfinale: een opwarming in de competitiezaal is, in tegenstelling tot de allroundfinales, niet toegestaan. Vervelend voor veel gymnastes. Zeker wanneer het schema die zondagavond – de finale van de brug is de vierde en laatste finale van de avond en moest om 19.24 uur starten – een klein halfuur vertraging oploopt. Extra nadeel voor Lee: ze moet in het koude Ariake Gymnastics Centre zonder toeschouwers (wegens de coronamaatregelen) als eerste aan de bak van de acht finalistes. Dat blijkt ook tijdens haar oefening: ze mist twee verbindingen, haar algemene uitvoering is zelfs slecht. De Amerikaanse totaliseert amper 14.500 punten, beduidend minder dan de 15.400 die ze in de teamfinale neerzette.

Op dat moment niet toekijkend: Nina Derwael, hoewel ze als derde finaliste geprogrammeerd staat. De Limburgse heeft zich dan al afgezonderd in haar mentale cocon. Tijdens de oefening van Lee visualiseert ze haar eigen oefening, met de rug naar de brug. Niet nieuw, want het maakt al jaren deel uit van haar routine, omdat ze zo in haar hoofd een automatische piloot kan inschakelen en weinig verschil voelt tussen een oefening op training of in de wedstrijd. De uren ervoor heeft Derwael ook haar andere vaste gewoontes gevolgd: wat losfietsen in de fitness, een lichte maaltijd, een dutje, haar nagels met een gouden kleurtje lakken – bijgeloof al sinds het Europees Olympisch Jeugdfestival in 2015 – en een telefoontje met haar vriend Siemen die haar nog eens doet lachen. Dan al merkt hij dat Derwael, ondanks de stress, vrij kalm en gefocust is.

Zoals op vorige kampioenschappen hoeft de Truiense ook de scores van de vorige finalistes, in dit geval vooral die van Lee, niet te weten. Ze merkt alleen op dat de oefening van de Amerikaanse lang heeft geduurd. Met ademhalingstechnieken die ze in de loop der jaren heeft geleerd, en door te focussen op naar zintuigen – wat ze ziet, ruikt en voelt – probeert ze ook haar stress enigszins te kanaliseren.

Derwael denkt daarnaast aan het zinnetje dat ze al vaak heeft herhaald in de aanloop naar een finale: dat ze er klaar voor is, dat ze er niet meer voor had kunnen doen en alleen moet tonen wat ze kan. Precies wat psycholoog Jef Brouwers haar had aangeraden, met een quote van de vrouw van hockeyspeler Felix Denayer. Net voor diens finale op het WK hockey in 2019 had zij hem gezegd: ‘Waarom zenuwachtig zijn? Je hebt er zo hard voor gewerkt, je moet gewoon je prijs ophalen. Niet omdat de buitenwereld dat eist, maar omdat je het zélf echt wílt.’

Hapering rechtgezet

Vlak voor Derwaels oefening fluistert Maellyse Brassart, die haar rol als kalmerende mental coach perfect uitvoert, nog een laatste ‘ça va aller’ in. Ook coach Marjorie Heuls geeft een laatste raad mee: ‘Steek hoogte in je oefening, ook voor de afsprong. Dat is belangrijker dan stevig te landen. Niet erg als je een pasje zet.’ Lees: dat kan zelfs volstaan voor goud.

Nog één keer haalt Derwael diep adem vooraleer ze de brug opspringt en aan haar oefening begint. Ze doorstaat daarin haar moeilijkste element, de naar haar genoemde Fenton-Derwael, maar laat zich toch betrappen op enkele schoonheidsfoutjes. Eén keer, bij de voorlaatste handenstand, dreigt het zelfs volledig verkeerd te lopen. Derwael herpakt zich echter in een fractie van een seconde. Volgens kenners een bewijs van haar buitengewone klasse, hoe ze die hapering rechtzet.

Na een oefening van exact 34 seconden is ook haar afsprong niet perfect – met een ministapje achteruit – maar de Belgische staat wel. De diepe zucht bij het afstappen van de mat en haar gesloten ogen tijdens de innige knuffel met Marjorie Heuls verraden haar grote opluchting. Ze is niet gekraakt onder de druk. Niet verbazend, want nooit heeft Derwael gefaald op de belangrijkste momenten: goud op de EK’s van 2017 en 2018, en op de WK’s van 2018 en 2019. Evenzeer een serial killer als een serial winner, zoals psycholoog Jef Brouwers haar noemt. Of zoals Nina’s moeder Marijke het ooit omschreef: ‘Het Duracellkonijn van vroeger is een ijskonijn geworden.’ Alsof er geen zweetdruppels maar ijsblokjes uit haar poriën komen.

Een paar minuten gespannen afwachten later volgt het verdict van de jury: 15.200. Net als Lee minder dan haar record in de teamfinale (15.400), maar Derwael houdt de aftrek binnen de perken. Dan al, met nog vijf gymnastes te gaan, is het goud zo goed als binnen. Niemand haalt immers de moeilijkheidsgraad van de Truiense. Dat beseft ze ook zelf. Al blijft het nagelbijten tot het feitelijk vaststaat: Derwael heeft het eerste Belgische olympische goud ooit in de gymnastiek veroverd.

Helaas in een aparte sfeer: zonder fans, familie of vrienden in de tribune. Toch is de vreugde groot: ploeggenote Maellyse Brassart is door het dolle heen en loopt rond met een tricolore vlag. Met de smartphone in de hand filmen zij en Marjorie Heuls de podiumceremonie van Derwael, die haar tranen tijdens de Brabançonne in bedwang houdt – de ogen zijn alleen wat vochtig. Vooral puur geluk overheerst.

De serial winner heeft ondanks de moeilijke aanloop naar de Spelen immers voor de zoveelste keer getoond wat ze kan. Op het grootste toneel, onder de grootste stress, op het allerbelangrijkste moment van haar carrière een van de dromen afgevinkt die ze al op haar twaalfde had genoteerd in een schoolwerkje: olympisch kampioene worden. Wat Derwael in Parijs, en misschien over vier jaar in Los Angeles, ook presteert: niemand die haar dát nog kan afnemen.

Nina Derwael plaatst zich voor finale op brug met ongelijke leggers