Schaken: hoe een schandaal, TikTok en boksen de oude sport weer populair maken

Is schaken iets voor bedaagde nerds? Lang niet: de oude denksport is populairder dan ooit, met dank aan TikTok.

Wie de afgelopen weken een potje schaak wilde spelen op de populaire schaakwebsite Chess.com kreeg vaak een foutmelding op zijn of haar scherm. De reden? De servers zijn zo overbelast dat je in een wachtrij wordt geplaatst tot het weer wat kalmer is. Het is maar een van de tekenen dat schaken weer immens populair geworden is. Hoe komt dat precies?

Netflix tijdens de coronaperiode

Toen we tijdens de coronaperiode allemaal thuis zaten, werd er heel wat gebinged. Een van de series die toen massaal bekeken werd, was The Queen’s Gambit. Daarin leert een meisje op jonge leeftijd schaken en groeit ze uit tot een van de beste spelers ter wereld. Dat werkte kennelijk aanstekelijk.

Vooral de online variant werd steeds bekender. Je hoefde niet per se mensen uit je vriendenkring te kennen die konden schaken, je kon gewoon online wedstrijdjes spelen. Chess.com zag zijn dagelijkse aantal gebruikers stijgen van 1,3 miljoen naar meer dan 3 miljoen.

Maar ook de content over schaken schoot de hoogte in. Hikaru Nakamura, een Amerikaanse grootmeester (het hoogst haalbare niveau), begon in diezelfde periode dagelijks zijn activiteiten te livestreamen op het populaire platform Twitch. Je kunt er zien hoe hij deelneemt aan internationale toernooien, lessen geeft aan nieuwe spelers en leuke uitdagingen probeert op te lossen die zijn kijkers hem voorschotelen. Hij heeft nu nog altijd zo’n 15.000 kijkers per sessie.

De schaakhype duurde eventjes, maar ebde dan stilletjes weg. Tot nu: in januari sneuvelden alle records op het vlak van kijkers en spelers.

Seksspeeltjes en voetbalgoden

De plotse relance begon in november met een groot schandaal. De Noorse wereldkampioen Magnus Carlsen betichtte een van zijn tegenstanders ervan te hebben valsgespeeld. In het verleden was de speler in kwestie, de Amerikaan Hans Niemann, al eens geschorst voor vals spel. Omdat de twee niet op hetzelfde niveau zitten en niemand verwacht had dat Carlsen zou verliezen, kregen die aantijgingen al snel veel gehoor.

Maar het is vooral de manier waaróp die tot de verbeelding sprak. Op fora en nieuwssites verschenen berichten dat de Amerikaan een seksspeeltje zou hebben gebruikt tijdens een wedstrijd, dat hem via trillingen de juiste zetten zou hebben doorgegeven. Noch het valsspelen, noch de manier waarop is tot nu toe bewezen, maar de beschuldigingen trokken de aandacht van het grote publiek en de interesse was plots terug.

Even later werd schaken opnieuw in de aandacht gebracht, dit keer door twee figuren die er eigenlijk niets mee te maken hebben. Stervoetballers Cristiano Ronaldo en Lionel Messi waren deel van een campagne van het luxemerk Louis Vuitton, waarbij ze tijdens een fotoshoot een wedstrijdje schaak aan het spelen waren. De foto ging viraal en werd een van de populairste posts op sociale media in 2022. Slimme timing natuurlijk van Louis Vuitton, want het WK voetbal stond voor de deur. Later bleek dat de twee nooit samen in een ruimte waren geweest en dat het ging om fotoshop, maar dat deerde niemand.

TikTok en bokswedstrijden

In december en januari ging het nog een versnelling hoger. Enkele content creators hadden het idee om een TikTok-account aan te maken. Levy Rozman, alias Gothamchess, is een content creator die zowel op YouTube als op Twitch actief is. Hij besloot om ook op TikTok te posten. Meestal zijn het korte video’s waarin hij tactieken uitlegt, bekende oude wedstrijden bespreekt of vertelt wat er die dag in de wereld van het schaken is gebeurd. In heel korte tijd kreeg hij een miljoen volgers.

Kort daarna volgden nog tal van bekende koppen uit de schaakwereld die de overstap maakten naar het relatief nieuwe platform. De zusjes Andrea en Alexandra Botez, bijvoorbeeld, passen dezelfde strategie toe. Ze streamen samen of apart op Twitch en posten korte filmpjes van hun wedstrijden op TikTok. Ook hun aantal volgers en kijkers boomde.

De schaakwereld is volop aan het evolueren en probeert met nieuwe initiatieven het momentum te vast te houden. Zo werd er een reeks bokswedstrijden georganiseerd tussen bekende schakers, waarbij tussen de rondes een partijtje schaak werd gespeeld. Het hele evenement was online te volgen. Op z’n piek had het 146.000 kijkers. De YouTube-video’s waarin je de wedstrijden integraal kunt herbekijken, halen makkelijk enkele miljoenen views.

Wat opvalt: elke figuur die hierboven besproken wordt, is nog geen 30 jaar oud. Daarbovenop is hun publiek nog een stukje jonger.

Schaakwereld kan niet volgen

Het resultaat van dit alles? Chess.com zag zijn dagelijkse gebruikers nog eens verdrievoudigen. In januari waren er op een bepaalde dag 10 miljoen spelers tegelijk bezig, een record. De keerzijde is wel dat de site het moeilijk heeft om zo veel volk te verwelkomen. De servers raken keer op keer overbelast, waardoor het systeem crasht. Ook de app is een monstersucces: in januari was het de tweede meest gedownloade gratis app ter wereld. Kortom: het cliché dat schaken iets is voor oude Russische mannen is al lang achterhaald.