Wereldkampioen is ze al. Over twee jaar hoopt het hele land dat Nina Derwael, die maandag het Vlaams Sportjuweel kreeg, ook de olympische titel pakt. Die droom helpen realiseren, is het werk van haar trainers Marjorie Heuls en Yves Kieffer.
‘Het Franse geheim achter de Belgische turnweelde’ worden ze genoemd. Ze moeten er zelf even om lachen, maar je kan de impact van Marjorie Heuls en Yves Kieffer – een koppel zowel in de gymzaal als in het dagelijkse leven – niet ontkennen. Sinds ze aan het hoofd kwamen van de Vlaamse gymnastiekfederatie – en bij uitbreiding ook de Belgische gymnastiekfederatie, want bijna alle senioren zijn aangesloten in Vlaanderen – kenden de prestaties van Team BELGYM een steile opgang. Van een eerste kwalificatie voor een finale op het EK in 2012, via een plaats in de olympische top twaalf met de historische deelname van een damesteam op de Olympische Spelen 2016, tot de recente wereldtitel van Nina Derwael: het cv van het echtpaar Kieffer-Heuls oogt bijzonder fraai.
Talent, toewijding, de juiste familiale context: dat moet allemaal samenkomen om het absolute topniveau te bereiken. Bij Nina is dat het geval.’ Marjorie Heuls
Minder dan een week na haar wereldtitel op de brug met ongelijke leggers, mocht Nina Derwael de Nationale Trofee voor Sportverdienste in ontvangst nemen. Ze hees zich meteen in het rijtje van de allergrootste sporters naast Eddy Merckx, Nafi Thiam, Justine Henin en Kim Clijsters. Afgelopen maandag kwam daar nog het Vlaamse Sportjuweel bij. Een reden te meer om te gaan luisteren hoe twee Fransen artistieke gymnastiek een ‘heilige plaats’ bezorgden in de Belgische sportwereld.
Yves, in 2004, coachte je Émilie Le Pennec naar goud op de brug met ongelijke leggers – meteen het eerste olympische goud voor een Franse gymnaste. Veertien jaar later ben jij het, Marjorie, die hoge toppen scheert met Nina Derwael, ook al aan de brug met ongelijke leggers. Wat is jullie geheim?
Yves Kieffer: ‘We hebben altijd graag heel analytisch gewerkt en de brug met ongelijke leggers is een beetje ons handelsmerk geworden. Het is een heel technisch, heel mechanisch toestel. Het vergt een voorbereiding op lange termijn, waarbij toeval of talent misschien iets minder belangrijk is dan bij andere toestellen. Wat Marjorie met Nina doet, is het kwaliteitsniveau en de perfectie nog een trapje hoger leggen dan ik destijds deed met Émilie.’
Marjorie Heuls: ‘Vooral omdat artistieke gymnastiek in 14 jaar tijd enorm geëvolueerd is, ook het puntensysteem is serieus veranderd. Émilie deed andere dingen dan Nina, die zouden niet meer volstaan anno 2018. ‘
Kieffer: ‘Émilie deed twee heel goede bewegingen, twee heel moeilijke combinaties, terwijl Nina een veel breder palet heeft.’
Talent en toewijding
Waarom train jij, Marjorie, Nina tegenwoordig alleen aan de vier toestellen (sprong, grond, brug en balk)?
Kieffer: ‘Aanvankelijk trainde Marjorie Nina voor de brug en de balk, Nina’s twee lievelingstoestellen, terwijl ik de grondoefening en de sprong voor mijn rekening nam. Om de homogeniteit te verhogen, beslisten we om Nina volledig te laten begeleiden door Marjorie. Dat vonden we logischer en – hoewel ik ook een heel goede verstandhouding met haar heb – het klikt ook supergoed tussen Nina en Marjorie.’
Heuls: ‘Ik wil toch wel benadrukken dat we een team vormen als begeleiders van Nina. Wij twee, maar verder ook nog Matthieu Zimmermann, de choreografe, twee kinesisten, een dokter en een diëtiste. Ik sta er dus helemaal niet alleen voor.’
Op 6 miljoen inwoners in Vlaanderen en 100.000 aangesloten leden, hoe groot, of beter klein, was de kans dat er een wereldkampioen als Nina Derwael zou uitkomen?
Kieffer: ‘Sinds we hier kwamen, is er veel veranderd. In principe was de kans niet zo groot. ( lacht) De laatste tien jaar is het professionalisme echter enorm toegenomen. We hebben het geluk gekend dat de federatie ons gevolgd is en dat de mensen naar ons luisterden. Frankrijk beschikt over een veel grotere machine, maar dat maakt het ook moeilijker om die in gang te krijgen. Hier is alles kleiner, maar het vertrouwen is groter.’
Heuls: ‘Nina is een geval apart. Sommige gymnasten hebben een groot potentieel, maar niet de nodige toewijding of omgekeerd. Heel veel persoonlijke ambitie is ook onontbeerlijk, om nog maar te zwijgen over de juiste familiale context. Verschillende zaken moeten samenkomen om het absolute topniveau te bereiken. Bij Nina is dat het geval.’
Op welk moment in haar opleidingsproces ontdekten jullie bij haar dat zeldzame potentieel dat haar in staat stelde om het tot wereldkampioen te schoppen?
Heuls: ‘De eerste keer dat we echt in contact kwamen met haar, dat was in januari 2011 op een test event in Glasgow. We ontmoetten haar samen met haar mama. Ze kwamen er hun steun betuigen aan het seniorenteam, dat daar aantrad met het oog op de Olympische Spelen in Londen. Daar in Glasgow zagen we een echt project in haar. Naast haar onmiskenbare talent beschikte ze over een vurige passie voor gymnastiek. We maakten toen ook deel uit van een scoutingcel, we wisten dus wat ze waard was. We hadden haar al bezig gezien in de zaal en gemerkt dat ze heel zeker was van zichzelf. We kenden haar temperament en wisten dat ze zich op haar gemak voelde op de brug met ongelijke leggers. Op de andere toestellen was ze minder opvallend, maar Nina had de juiste mentaliteit.’
Kieffer: ‘Bovendien was ze toen al behoorlijk groot en gebruikte ze haar grote hefbomen uitstekend. Ze is heel acrobatisch geworden, maar tegelijk ook zeer explosief aan de brug. Als je op tv een beweging van haar vergelijkt met eentje van een andere gymnaste – ook al is die goed – dan lijkt dat vooral klein ten opzichte van Nina.’
Sterk karakter en selectief
Jullie zagen dus meteen dat ze vooral aan de brug met ongelijke leggers zoveel mogelijkheden had?
Heuls: ‘Ja, ze heeft altijd een super feeling gehad aan de brug. Ze is in staat om zich te ontspannen aan dat toestel, waar anderen zich onzeker voelen, stress hebben.’
Kieffer: ‘Nina is heel intelligent in haar manier van voorbereiden. Ze denkt sneller dan anderen. Dat heeft haar zeker geholpen, vooral aan de brug.’
Heuls: ‘Ze heeft ook een sterk karakter en is selectief. Ze doet haar inspanningen waar ze denkt dat ze nodig zijn en ze geeft vertrouwen aan mensen voor wie ze veel respect heeft. Daarnaast kan ze ook goed luisteren. Ze kan wat sputteren, klagen en zich opjagen als een oefening niet meteen lukt, maar als je haar rustig uitlegt dat het voor haar zo het best is, dat ze zo zal evolueren, dan zal ze zich dubbel inspannen. Op de brug met ongelijke leggers heeft ze zelf ingezien dat ze daardoor heel hoog kan scoren.’
Dat is zo bijzonder aan jullie vak: jullie werken met heel jonge mensen, maar jullie werkeisen liggen hoger dan bij de meeste andere sporten. Vergt dat ook een speciale psychologische aanpak?
Kieffer: ‘Vooral het grote contrast valt soms op. Ze zijn op bepaalde vlakken heel matuur voor hun leeftijd, maar op andere vlakken blijven het jonge meisjes.’
Heuls: ‘Alles waarin je wil uitblinken in het leven, vraagt om een veeleisende aanpak. Dat vergeten wij niet, maar we zijn er ons ook bewust van dat we met kinderen werken. We houden rekening met het profiel van de turnsters. We beseffen dat de adolescentie een scharniermoment is waarop karakters heel snel evolueren. Het is aan ons om daar op de juiste manier mee om te gaan. Toegegeven, dat is niet altijd even gemakkelijk.’
Psychologische intimidatie
Het avontuur bij de Franse gymfederatie eindigde in januari 2008, zes maanden voor de Olympische Spelen van Peking. Je kreeg het verwijt, Yves, dat je aanpak te hard was. Je werd zelfs beschuldigd van psychologische intimidatie. Wat blijft daar tien jaar later van over?
Kieffer: ‘Het statuut van Frans gedetacheerd ambtenaar. Een Franse gymnaste, Chloé Briand, beschuldigde mij inderdaad van psychologische intimidatie. Ze zat bij l’INSEP ( l’Institut national du sport, de l’expertise et de la performance, een Frans topsportinstituut, nvdr), maar ik trainde haar zelfs niet. Zij zat in een groep die ik niet begeleidde. Haar vader had connecties bij het ministerie van Sport en het kwam tot een algemene inspectie.’
Heuls: ‘In Frankrijk – ik hoop dat het niet zo zal zijn in België – heerste er veel jaloezie omdat onze gymnasten zulke mooie resultaten behaalden. Sommige mensen wilden ons doen kelderen en dat nam abnormale proporties aan.’
Kieffer: ‘De inspectie maakte duidelijk dat er geen sprake was van psychologische intimidatie, maar omdat ik niet goed overeenkwam met sommige van mijn oversten, hebben ze van die zaak geprofiteerd om mij te ontslaan wegens ’te harde trainingen’. Ik beging de fout om mijn ontslagbrief te tekenen in afwachting van de algemene inspectie. Ik was zo zeker van mijn stuk dat ik dacht dat het allemaal slechts tijdelijk zou zijn. Uiteindelijk hebben ze mij niet meer opnieuw opgenomen in de trainersstaf omdat mijn collega’s vonden dat ze me niet meer nodig hadden om naar de Olympische Spelen te gaan.’
En toen werden jullie gecontacteerd door de Belgische gymnastiekfederatie?
Kieffer: ‘Inderdaad. We werden benaderd door meerdere landen. Aanvankelijk bedankten we vriendelijk voor het Belgische aanbod, maar ze bleven aandringen en we gingen overstag. En kijk, tien jaar later hebben we de dubbele nationaliteit.’
Seksueel misbruik in de Verenigde Staten en trainingen die wel strafkampen lijken in Rusland en China: geen enkele sport heeft zoveel te lijden onder schandalen als artistieke gymnastiek. Waaraan ligt dat?
Heuls: ‘Het schandaal in de Verenigde Staten is verschrikkelijk en beperkt zich helaas niet alleen tot de gymsport. Dat hebben we wel gezien met de Me Too-beweging. Verder denk ik wel dat er ondertussen veel veranderd is, met name in Rusland en China. Als er zich problemen voordoen, dan heeft het vaak te maken met trainers die kinderen gebruiken om zichzelf in de schijnwerper te plaatsen. Dat zie je in alle sporten, maar het klopt dat gymnastiek op dat vlak de twijfelachtige eer heeft om koploper te zijn. Het is een zeer veeleisende sport waarbij je vroeg ontdekt moet worden, omdat aangeboren fysieke kwaliteiten onmisbaar zijn om op hoog niveau te turnen.’
Olympisch goud
Is het niet moeilijk om de grens te bepalen hoever je kan gaan, hoeveel je mag eisen van vaak heel jonge sportbeoefenaars? Ben je niet bang dat je soms te hard pusht?
Heuls: ‘Als de trainingen weldoordacht en gestructureerd verlopen, en er sprake is van een progressieve evolutie, zie ik niet in wat het verschil is tussen artistieke gymnastiek en een andere sport. Of toch, het verschil is dat turnen een heel complete sport is die veel vaardigheden vereist, terwijl dat voor veel andere sporten minder geldt. Onze sport is rijker, en dat maakt ze zo mooi. Ik vind trouwens dat alle kinderen zouden moeten starten met gymnastiek.’
Kieffer: ‘Turnen op hoog niveau staat gelijk met 25 tot 30 uren trainen per week, dat moet je beseffen. Maar ik zal niet opnieuw in dezelfde val trappen. In het verleden was ik misschien té veeleisend, niet verdraagzaam genoeg, maar dat is voorbij. Dat spelletje zal ik niet meer spelen. Ik was nog jong en minder helder, ik had ook een grote verantwoordelijkheid. Die wil ik niet meer opnemen nu. Mensen leren van hun ervaringen.’
Specifieke trainingen zijn nog belangrijker in gymnastiek dan in andere sporten, want carrières zijn heel kort. In 2020 is Nina Derwael 20. Zullen het haar laatste Olympische Spelen zijn?
Heuls: ‘Misschien. Ze zal dan aan twee Olympische Spelen hebben deelgenomen, dat is al super. Ze zegt dat ze wel zal zien wat er gebeurt na Tokio, en daar geef ik haar honderd procent gelijk in. Het is ook goed dat ze studeert en nadenkt over haar leven na de sport. Ze beseft immers dat een carrière als gymnaste van korte duur is. De laatste jaren merk je wel een evolutie, vandaag zijn topgymnastes gemiddeld 22 jaar. Trainingsmethodes spelen daarbij een belangrijke rol. Meisjes die al van heel jonge leeftijd bijzonder hard en veel trainen, houden het over het algemeen minder lang vol.’
Momenteel ligt de focus dus volledig op Tokio 2020. Op anderhalf jaar van de Spelen is ze een van de grootste medaillekandidaten voor ons land. De druk ligt op haar én jullie schouders.
Kieffer: ‘Ja, temeer omdat ze met voorsprong de beste is op de brug met ongelijke leggers. Ik wens haar maar één ding toe: de olympische titel in Tokio. Ze heeft er alleszins de kwaliteiten voor.’
Heuls: ‘Wat dat betreft, zie ik de zaken anders dan Yves. Het belangrijkste voor mij is het leven van elke dag en hoe Nina zich verzorgt. Wat ook het resultaat wordt, het proces dat ze aflegt, telt voor mij. Als het resultaat tegenvalt, maar je hebt alles gegeven en er volledig voor geleefd, dan moet je nergens spijt van hebben.’
Kieffer: ‘Het stoort Marjorie, maar ik vergelijk graag. Ik stel vast dat het familiale aspect dat in Frankrijk onbestaande was, in België wel mogelijk is. Hier bestaat geen prestatiedruk, de mensen proberen gewoon hun best te doen.’
‘Simone Biles is buitenaards’
Viervoudig olympisch kampioen, gelauwerd met veertien gouden medailles op wereldkampioenschappen: de Amerikaanse Simone Biles is zonder twijfel de koningin van de turnsport. Zelfs Marjorie Heuls en Yves Kieffer moeten als trainers van Nina Derwael erkennen dat Biles nog een trapje hoger staat.
Is Simone Biles het voorbeeld om naar op te kijken en te volgen, of bestaat de droom om haar ooit te verslaan in een allroundfinale?
Marjorie Heuls: ‘Biles is buitenaards. Iedereen realiseert zich dat, ook Nina. Een allroundmedaille zou al een fantastische prestatie zijn. Biles verslaan? Nee, dat bestaat niet. De moeilijkheidsgraad van een oefening zal altijd in het voordeel zijn van iemand met haar gestalte. Dankzij haar fysiek en haar explosiviteit kan zij een oefening met een hogere beginscore aan. Voeg daar een formidabele techniek aan toe en je weet dat het onbegonnen werk is om Biles te overtreffen. Maar goed, we zagen op het voorbije WK in Doha dat ze ook fouten kan begaan.’
Yves Kieffer: ‘Nina is de allerbeste aan de brug met ongelijke leggers, maar allround kan ze Biles niet aan, ook al bewees ze dit jaar dat ze ook sterk is op de balk ( vice-Europees kampioen en vierde op het WK, nvdr). Dat is een goede zaak, want het doet haar inzien dat ze de moeilijkheidsgraad van haar oefeningen moet verhogen om te proberen nog beter te worden.’
Is haar gestalte (1m65) een handicap om een gymnaste als Simone Biles (1m48) te overtreffen?
Kieffer: ‘Zelfs als ze valt, kan Biles nog een medaille pakken, want als ze valt, doet ze zich zelden pijn. Gymnastes als Nina zijn heel mooi, maar moeilijk om te trainen omdat ze groter en fragieler zijn.’
Heuls: ‘Biles heeft de fysiek van een kind. Ze zal 23 zijn in Tokio, maar omdat ze zo klein en gespierd is, is het ondenkbaar dat ze dan niet op hetzelfde niveau zal turnen als nu.’
Vlaams Sportjuweel
Na de Trofee voor Sportverdienste kreeg Nina Derwael afgelopen maandag ook het Vlaams Sportjuweel. Dat gebeurde in het prachtige en in het hart van Brussel gelegen hotel The Dominican, een decor dat de verhoogde uitstraling van dit evenement moet accentueren. De Vlaamse overheid wil met deze prijs, voor het eerst uitgereikt in 1982, zijn topsporters eren en de Vlaamse identiteit op het vlak van sport onderstrepen. Ook vorig jaar hoorde Nina Derwael bij de gegadigden, nadat ze in het Roemeense Cluj-Napoca de Europese titel pakte op de brug met ongelijke leggers. Maar uiteindelijk koos de jury voor snowboarder Seppe Smits die in het Spaanse Sierra Nevada voor de tweede keer wereldkampioen werd in de slopestyle, de meest complete discipline in het snowboarden. Smits gold toen als een medaillehoop voor de komende Olympische Winterspelen.
Dat Nina Derwael nu in een voor België memorabel sportjaar deze trofee kreeg, is uiteraard niet verrassend. Haar wereldtitel, in een zeer mondiale sport als turnen, is historisch en torent hoog uit boven andere topprestaties die in 2018 werden geleverd. Er zullen voor de Limburgse ongetwijfeld nog meer onderscheidingen volgen. Aanstaande vrijdag bijvoorbeeld als de Vlaamse Reus wordt uitgereikt, een trofee waarmee de Vlaamse Bond van Sportjournalisten de ‘Vlaamse Sporter’ van het voorbije jaar beloont. Op 22 december is er dan de verkiezing van de Sportvrouw van het Jaar. Daarin komt het allicht tot een duel tussen Nina Derwael en Nafi Thiam.
