Het Internationaal Sporttribunaal (TAS) legde maandag de Russische kunstschaatsster Kamila Valieva een dopingstraf op van vier jaar. Het TAS-panel noemt de straf ‘hard en disproportioneel’ voor een atlete van amper 15 jaar. Dat haar entourage wellicht buiten schot blijft, staat daar niet los van.
Het verdict van het TAS over de zaak-Kamila Valieva werd in de commentaren op sociale media onthaald als een overwinning in de strijd voor een cleane sport. Niet onlogisch, gezien het schandaal van Sotsji, waar Rusland op de Winterspelen van 2014 zijn atleten massaal dopeerde, en gezien ook de inval van Rusland in Oekraïne.
Daarbij wordt vergeten dat Kamila Valieva vooral een slachtoffer is. Een minderjarige die een weerloze pion was in een Russisch doping/opleidingssysteem en volgens het TAS-panel zelfs ‘niet bewust’ doping heeft gebruikt. Toch legde het Internationaal Sporttribunaal haar een dopingstraf van vier jaar op, omdat het de dopingregels moest volgen. Op basis van het Russische antidopingreglement kon het TAS zelfs geen rekening houden met het feit dat Valieva pas 15 was op het moment van de dopingovertreding, eind 2021, een goeie maand voor de start van de Winterspelen in Peking.
Zo gold voor haar wel de regel van de strikte aansprakelijkheid. Zij moest aantonen hoe het dopingmiddel Trimetazidine (TMZ) in haar lichaam was geraakt. Volgens Valieva’s verdediging was dat gebeurd via een contaminatie van haar voeding. Gennaidy Solovyov, de vader van de voormalige partner van Valieva’s moeder die haar vaak naar training bracht en eten voor haar klaarmaakte, zou als hartpatiënt Preductal-tabletten, die Trimetazidine bevatten, hebben geplet om ze makkelijker door te slikken. Zo zou de TMZ per ongeluk vermengd zijn geraakt in Valieva’s maaltijd. Het TAS erkende dat Solovyov een hartpatiënt is, maar Valieva kon geen enkel bewijs aandragen voor hoe de besmetting zou zijn gebeurd, zelfs geen voorschrift dat zou aantonen dat Solovyov effectief Preductal neemt.
Onvergeeflijk
Volgens het Wereldantidopingagentschap (WADA), dat beroep had aangetekend bij het TAS omdat het Russisch dopingagentschap (RUSADA) Valieva eerder had vrijgesproken, is de Russische gedopeerd door haar begeleiding. ‘Kinderen doperen is onvergeeflijk’, klonk het in het persbericht. ‘Dokters, coaches en andere begeleiders die minderjarigen verboden substanties toedienen, moeten de “full force” van de Wereldantidopingcode onder ogen zien. We moedigen regeringen bovendien aan om zulke feiten als crimineel te beschouwen en ze in het strafwetboek op te nemen. In sommige landen gebeurde dat al.’
Het persbericht van WADA ligt in de lijn van wat IOC-voorzitter Thomas Bach in 2022 zei, toen het schandaal net was losgebarsten: ‘Degenen die Valieva doping hebben toegediend, zijn de echte schuldigen.’ Het is dan ook onwaarschijnlijk dat de Russische op eigen houtje zou hebben gehandeld, als vijftienjarige.
Hoewel het TAS erkende dat Valieva in haar onlinegetuigenis eerlijk en geloofwaardig leek, dat ze ‘niet intentioneel’ doping nam, en de schorsing van vier jaar zelfs ‘hard en disproportioneel’ noemde voor een atlete van pas 15 jaar, kon het de dokters, coaches en andere begeleiders van Valieva zelf geen straf opleggen. Dat moet het WADA doen. Dat dreigde in het persbericht dan ook met de ‘full force’ van zijn antidopingcode.
‘Ingewikkeld’ onderzoek
Knack contacteerde WADA-woordvoerder James Fitzgerald en vroeg hem wat die ‘volle kracht’ precies inhoudt. Zijn antwoord: ‘De eerste fase bestond erin om het Intelligence & Investigations (I&I)-departement van het WADA het onderzoek van het Russisch Antidopingagentschap naar de betrokkenheid van het begeleidend personeel van Valieva te superviseren en te monitoren. Dat werd ingewikkelder door het feit dat de I&I-onderzoekers niet naar Rusland konden reizen en vanop afstand moesten superviseren.’
‘De tweede fase hangt af van wat het verdict van het TAS precies inhoudt. WADA zal dit nauwkeurig bestuderen en bekijken of een verder onderzoek mogelijk is. Dat wordt ook een taak voor de I&I-onderzoekers aangezien zij het bewijs in deze zaak blijven opvolgen.’
Op de vaststelling van Knack dat het heel moeilijk, misschien zelfs onmogelijk is, om bewijzen te vergaren als het onderzoek niet in Rusland kan worden gevoerd en als de Russen weigeren om mee te werken, antwoordde WADA-woordvoerder Fitzgerald dat hij ervan overtuigd is dat er bewijs op afstand kan worden verzameld, maar ook nogmaals dat die beperking de zoektocht naar bewijslast ‘ingewikkelder’ maakt.
Geen schorsing
De vraag is of de Intelligence & Investigations-onderzoekers toch een zaak kunnen maken tegen de begeleiders van Valieva, met name tegen haar omstreden coach Eteri Tutberidze. Zij staat bekend om haar spartaanse trainingsmethodes en autoritaire gedrag. Toen de 15-jarige Valieva op de Winterspelen van Peking na het bekendmaken van haar dopingplas tijdens haar vrije kür onder grote druk verschillende keren viel, troostte Tutberidze haar niet maar sprak ze haar streng toe toen Valieva van het ijs ging. ‘Waarom heb je alles zo weggegeven? Waarom ben je gestopt met vechten? Leg me dat eens uit!’
De kans is reëel dat Tutberidze en andere begeleiders van Valieva het zelf niet zullen uitleggen aan het WADA, en dus zelf een schorsing zullen ontlopen. De Wereldantidopingcode voorziet onder artikel 10 een schorsing van minimaal vier jaar voor coaches en begeleiders die doping toedienen aan minderjarigen, maar zonder concrete bewijslast is het moeilijk om zo’n straf op te leggen.
Bij Valieva was die er wel (een positieve dopingplas), en dus is ze geschorst tot kort voor de Winterspelen van 2026. Twee maanden later wordt ze 20 jaar, en zal ze mogelijk al over haar hoogtepunt heen zijn als kunstschaatsster – als Valieva al de selectie van de Russen haalt, én die mogen deelnemen. De nu 17-jarige tiener was de voorbije maanden actief in het Russische circuit en werd al twee keer verslagen door veel jongere, streng gedrilde Russische meisjes.
Hun (niet geschorste) coach: Eteri Tutberidze.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier