Het Europees Hof heeft de deur op een kier gezet voor een Super League in het voetbal, en mogelijk ook voor nieuwe competities in andere sporten. Professor sportrecht Frank Hendrickx (KU Leuven) bespreekt de mogelijke gevolgen. ‘Deze uitspraak kan tot een even groot schisma in de sportwereld leiden als het Bosmanarrest.’
In het voorjaar van 2021 traden twaalf van de grootste voetbalclubs in Europa naar buiten met het plan om een eigen European Super League (ESL) op te zetten, een gesloten elitecompetitie. De UEFA dreigde daarop deelnemende clubs en spelers uit te sluiten van de competities die de Europese voetbalbond zelf organiseert, zoals de Champions League. Ze beriep zich op haar statuten waarin staat de UEFA goedkeuring moet geven als clubs andere competities willen opzetten.
De meeste topclubs gaven het plan snel op, maar Real Madrid en Barcelona niet. Die clubs spanden met A22 Sports Management, het bedrijf achter de Super League, een rechtszaak aan tegen de UEFA bij het Europees Hof van Justitie. Zij haalden donderdagmorgen hun gelijk. Het Hof oordeelde dat een verbod en uitsluiting van clubs en spelers ingaat tegen de Europese concurrentieregels.
Volgens Frank Hendrickx, professor sportrecht (KU Leuven), is deze uitspraak bijzonder belangrijk. ‘Het is een antwoord op de grote vraag die juristen zich altijd hebben gesteld: is sport in het algemeen onderworpen aan het normale Europese rechtssysteem, of kan de sport een uitzonderingspositie bekleden?
‘In het Bosmanarrest van 1995 (waarna voetballers wier contract ten einde liep vrij en zonder transfersom naar andere clubs konden vertrekken, nvdr) werd zo’n uitzondering al verworpen. Nu herhaalt het Hof opnieuw dat de organisatie van clubcompetities en de exploitatie van mediarechten overduidelijk economische activiteiten zijn waarvoor dezelfde Europese rechtsregels gelden als voor andere sectoren, meer bepaald het eerlijke mededingingsrecht en het vrije verkeer van werknemers.’
Wat zegt de uitspraak van het Hof specifiek over de positie van de UEFA?
HENDRICKX: ‘Dit is géén complete nederlaag voor de UEFA. Het Hof erkent zelfs haar monopoliepositie en de zeggenschap die ze met bepaalde regels en voorwaarden over een nieuwe competitie kan hebben. Het Hof oordeelt echter dat de manier waarop dat nú gebeurt niet conform is met de Europese wetgeving. Volgens het Hof maakt de UEFA misbruik van haar machtspositie door een gebrek aan transparante, objectieve en niet-discriminerende regelgeving, en ontstaan er zo belangenconflicten.
Op basis van haar huidige regels kan de UEFA dus niet zomaar een Super League verbieden en dreigen met sancties, ook als daarvoor geen specifieke procedures en proportionele strafmaten zijn neergeschreven.’
Welk gevolg heeft dat voor de Super League? Volgens Bernd Reichard, de ceo van het bedrijf achter de Super League, is het voetbal nu ‘vrij’.
HENDRICKX: ‘Iedereen probeert na zo’n uitspraak zijn overwinning te claimen. De deur voor een Super League wordt na deze uitspraak nu wel opengezet, maar het Hof zegt níét dat zo’n nieuwe competitie nu perfect rechtsgeldig is. Het heeft daarover geen uitspraak gedaan, omdat die Super League op dit moment ook niet bestaat. Maar als die er wel komt, in welke vorm dan ook, dan zal ook die competitie conform moeten zijn met het Europese recht. Indien niet, kan de UEFA op haar beurt naar het Hof stappen.
‘Zover zie ik het wel niet komen. Ik vermoed dat beide partijen nu weer onderhandelingen gaan voeren om een compromis te vinden waar iedereen beter van wordt. Bijvoorbeeld door hervormingen bij de UEFA, waarna zo’n Super League binnen dat systeem wordt georganiseerd.’
Welke gevolgen heeft dit voor het hele Europese sportmodel?
HENDRICKX: ‘Die piramide, met één regelgevende en organiserende sportbond bovenaan, is nu op zijn minst aan het wankelen. Hoewel de uitspraak van het Hof die structuur niet helemaal onderuit haalt, kan geen enkele bond een atleet of ploeg zomaar verbieden om deel te nemen aan een aparte competitie, of hen daarvoor straffen. Dat blijkt ook uit de uitspraak van het Hof over de Internationale Schaatsunie, die twee Nederlandse schaatsers had willen schorsen omdat ze wilden deelnemen aan een lucratieve schaatswedstrijd.
Die uitspraken kunnen dus gevolgen hebben voor andere sporten, zoals dat bij vorige uitspraken ook het geval was. Zoals na de zaak-Bernard over opleidingsvergoedingen in het voetbal. Dat hebben andere sporten ook toegepast.
Ik sluit dus niet uit dat ook in andere sporten clubs of teams de machtspositie van de overkoepelende bond zullen aanvechten, door bijvoorbeeld een eigen competitie op te richten. In het wielrennen zijn een aantal ploegen (onder meer Visma – Lease a Bike, nvdr) bijvoorbeeld nu achter de schermen bezig met het One Cycling-project.
Als zo’n ‘break away league’ voldoet aan de Europese regelgeving en een commerciële impact heeft die goed is voor de consument, zal het Hof zo’n vernieuwende en innoverende competitie niet in de weg staan. In die zin kan deze uitspraak tot een even groot schisma in de sportwereld leiden als het Bosmanarrest.
Niet te vergeten: er zijn nog veel praktijken die onder vuur liggen. Ik verwacht dat er nieuwe rechtszaken zullen komen, want er moeten nog veel losse eindjes aan elkaar geknoopt worden. In het voetbal is er al een zaak aangespannen over het third party ownership (waarbij een deel van de economische rechten van een speler worden overgedragen aan een derde partij, nvdr).’
Kan ook het hele transfersysteem in het voetbal juridisch aangevallen geworden?
HENDRICKX: ‘Ja, dat hoort nu tot de ‘eigenheid’ van de sport, maar het druist in tegen het vrije verkeer van werknemers. En nu heeft het Hof duidelijk bepaald dat de voetbalsector de Europese wetten moet volgen.’
Moeten andere sportbonden nu ook hun regelgeving veranderen?
HENDRICKX: ‘Als sportbond zou ik nu heel goed bestuderen wat het Europees Hof heeft geoordeeld, en bekijken of mijn regels beantwoorden aan transparantie, objectiviteit, proportionaliteit… Zo niet, dan moeten ze die ook aanpassen aan de Europese wetgeving. Anders riskeren ze ook een rechtszaak.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier