Wie trekt vanavond aan het langste eind in de 127e Derby der Lage Landen, onze opener in de nieuwe UEFA Nations League? ‘Jullie zijn favoriet, maar niet uitgesproken’, zeggen Nederlandse analisten.
‘Hup, Holland hup! Laat de leeuw niet in z’n hempie staan. Hup, Holland hup! Trek het beessie geen pantoffels aan. Hup, Holland hup! Laat je uit ‘t veld niet slaan. Want de leeuw op voetbalschoenen, durft de hele wereld aan!’ Vrijdag rolt deze voetbalevergreen van de tribunes in een uitverkocht Koning Boudewijnstadion. De Rode Duivels geven het Nederlandse elftal partij in de 127e Derby der Lage Landen. In die meer dan honderd confrontaties trok Nederland het vaakst aan het langste eind, maar dat deficit is opgebouwd in een ver verleden. Het is intussen 25 jaar geleden dat de Belgen verloren van Oranje. In 1997 werd het 3-1 in de Rotterdamse Kuip, met doelpunten van Jaap Stam, Patrick Kluivert en Dennis Bergkamp. Lorenzo Staelens milderde op penalty. Eindigt het vrijdag opnieuw zuur voor België of komt de leeuw in zijn hempie te staan? ‘De Rode Duivels zijn favoriet, maar dan lichtjes, niet uitgesproken’, vindt Sef Vergoossen. De Nederlander coachte Racing Genk naar de landstitel in 2002 en is een goede kennis van Louis van Gaal, bondscoach van Oranje. ‘Roberto Martínez zit al lang bij België. Hij weet wat hij aan zijn spelers heeft en hoe hij ze het best laat functioneren. Van Gaal heeft meer puzzelwerk, maar qua talent acht ik de twee spelersgroepen gelijkwaardig. Nederland heeft daarin een inhaalslag gemaakt.’
Misschien wil Louis van Gaal in Brussel uitvissen wat de mogelijkheden zijn van jongens die hij eerder als tweede keus ziet.
Sef Vergoossen
Oranje heeft diep gezeten. Het trotse Nederlandse elftal miste het EK van 2016 en het WK van 2018. Het Europees kampioenschap van vorig jaar eindigde in de tweede ronde tegen Tsjechië. Roemloos, de Tsjechen waren zeker geen wereldteam. Oranje plaatste zich voor het WK in Qatar, maar het was op het nippertje. ‘En toch denken de Nederlanders dat we in Qatar de cup winnen’, lacht Youri Mulder, ex-international en zoon van voetballer-columnist Jan Mulder. Hij voegt er meteen aan toe dat hij, als ernstige analist, niet gelooft in een Nederlandse wereldtitel. ‘Natuurlijk heeft Oranje niet de kwaliteit van een wereldkampioen, maar Nederlanders denken nu eenmaal in extremen over Oranje. Wij klimmen hoog in de euforie, maar we kunnen ook erg negatief worden wanneer het elftal faalt.’
Er lijkt haast een manisch-depressieve sfeer rond Oranje te hangen. Gaat het goed, dan loopt heel Nederland te hossen. Na nederlagen wordt de ploeg afgemaakt met een verbetenheid die voor Belgische ogen overdreven lijkt. Niemand kan het eigen team zo de grond in boren als de Nederlanders. ‘Dat ligt een beetje aan hoe onze media in elkaar zitten en een beetje aan de Nederlandse volksaard’, meent Mulder. ‘Wij hebben geen boulevardkranten zoals in Duitsland of Engeland, waarvan de lezer weet dat je ze niet ernstig hoeft te nemen, maar dat hijgerige, overdrevene zit eigenlijk zo’n beetje in heel onze sportpers. Jullie kennen intussen ook Johan Derksen, de sportjournalist rond wie in Nederland veel te doen is (Derksen bekende terloops een verkrachting op televisie, nvdr). Wel, de polariserende Johan Derksen-stijl is eigenlijk hoe wij naar ons nationale elftal kijken: alles extreem, alles uitvergroot. Bij een goeie prestatie zwellen de verwachtingen aan, tot je óf wereldkampioen wordt óf diep valt. Je moet dus ook een dik vel hebben om voor Oranje te voetballen. Faal je, dan stoppen ze je onder de zoden. Dat hoort erbij.’
Bij de Belgen leeft er meer respect, vindt Mulder, ‘maar in Nederland ziet men dat als gezapigheid. Dat Roberto Martínez mocht aanblijven, begrijpt hier niemand. Met zo’n elftal niks winnen: dat kan toch niet! Martínez zou bij ons gekielhaald zijn. Jullie redeneren: er zijn nog andere goeie landen en zelfs een topteam kan falen. Die mildheid is gezond en rationeel bekeken gewoon terecht, maar wij zijn zo niet. Nederlanders mikken op het hoogste. Dat maakt het ook leuk.’
Hollandse School
Ruud Gullit zei in Knack dat Nederlanders voetbal benaderen ‘als een morele keuze: je hebt goed en je hebt slecht’. Alsof wie kiest voor afwachtend, verdedigend voetbal, daarom ook een laf, onbetrouwbaar mens is. Je aanpassen aan de tegenstander wijst op een gebrek aan zelfvertrouwen en is on-Nederlands. Oranje moet dominant en aanvallend voetballen om te beantwoorden aan het Nederlandse zelfbeeld. Volgens Youri Mulder was dat lang een correcte analyse, maar klopt ze sinds kort niet meer. ‘Op het WK van 2014 heeft Van Gaal de bakens verzet. Met een erg defensief systeem won Oranje brons. De kritiek was vernietigend: op een groot toernooi presenteer je jezelf als voetballand, dan ga je toch niet lopen verdedigen?Maar in de jaren na dat WK ging het veel minder bij het Nederlandse elftal. Van Gaal keerde in augustus 2021 terug en koos opnieuw voor een verdedigende opstelling. Hij haalt resultaat en de publieke opinie lijkt om: liever winnen met afwachtend voetbal, dan telkens het deksel op de neus. Ik maak me wel deze bedenking: op het WK van 2014 had Oranje Wesley Sneijder, Arjen Robben en Robin van Persie. Je kon de bal blind naar voren trappen, ze maakten er wel wat van. Dat zal met deze generatie niet lukken. We moeten de kansen opbouwen als team en dat is veel lastiger.’
De Hollandse School is wereldvermaard, maar dit Nederlandse elftal speelt niet het overdonderende voetbal in de geest van Johan Cruijff. ‘Van Gaal heeft in de media helder uitgesproken dat dat met deze groep niet de beste manier is om resultaat te boeken. De spelers zijn het met hem eens: Van Gaal heeft dit doorgesproken met kapitein Virgil van Dijk’, zegt Sef Vergoossen. ‘Waarin is Oranje top? Dat is onze achterlijn, met Van Dijk, Matthijs de Ligt en Stefan de Vrij. Dan praat je over Liverpool, Juventus en Inter Milaan. Met drie zulke kanjers is het logisch dat je de ploeg rond hen bouwt. Van Gaal moet nog één puzzel oplossen en één probleem. De puzzel is: wie is op het middenveld de beste aanvulling voor Frenkie de Jong? En het probleem: we scoren veel te weinig.’
Hoge hoed
Op zoek naar een oplossing kwam Van Gaal uit bij Vincent Janssen, een spits die in Mexico voetbalt. Zijn voorselectie kwam ook voor Janssen zelf als een verrassing en het zou kunnen dat hij afhaakt voor de match tegen de Belgen: zaterdag treedt Janssen in het huwelijk. ‘Hij zei: “Die bruiloft gaat door, anders loop ik dat meisje mis!”’ lacht Youri Mulder. ‘Maar een aanvaller oproepen die in de Mexicaanse competitie niet eens zo geweldig bezig is, wijst wel op een spitsentekort. Memphis Depay is onze enige topaanvaller. Luuk de Jong en Wout Weghorst zijn hoogstens zijn invallers: pinchhitters die je tien minuten voor affluiten het veld op stuurt. We missen een Van Gaal-spits – een term die hij zelf af en toe laat vallen: een spits die als kapstok kan fungeren, veel scoort en technisch goed is.’
Sef Vergoossen toont zich minder pessimistisch over de Nederlandse aanval: jonge talenten Donyell Malen en Steven Bergwijn zitten nog lang niet aan hun piek. Dat Van Gaal een speler uit de Mexicaanse competitie uit zijn hoge hoed toverde, vindt hij een meesterzet. ‘Janssen is een sterke jongen die niet zuinig omspringt met zijn krachten. Een ideale speler om Depay te ontlasten. Niemand verwachtte Janssen en die jongen gaat nu in alle kranten lezen dat ze hem te min vinden voor Oranje. Van Gaal zal op hem inpraten, hem groot maken. Het resultaat: Janssen gaat voor hem door het vuur.’
De Nederlandse bondscoach heeft dat kunstje nog geflikt. Mark Flekken lijkt eerste keus te worden in het doel. Flekken was onbekend bij de Nederlandse sportpers: de journalisten moesten hem googelen. De 28-jarige doelman speelde jarenlang in de lagere reeksen in Duitsland. Pas dit seizoen veroverde hij bij Freiburg een plek op het hoogste niveau. Youri Mulder heeft er een hard hoofd in. ‘Ik volg de Bundesliga goed: Flekken heeft weinig uitstraling. Een aardige keeper, maar niet van Nederlands elftal-niveau. Hij springt in de pikorde voorbij Jasper Cillessen, die ik ook matig vind. Justin Bijlow is onze beste, maar die is vaak geblesseerd. Eigenlijk hebben we dus zowel in de spits als in doel een probleem, nochtans de twee belangrijkste posities in het elftal. En tóch vind ik dat Nederland er opnieuw staat.’
Bestraald
De grote Louis van Gaal is bij Oranje aan zijn laatste kunstje bezig. Na het WK neemt Ronald Koeman over, is al bekend. Een paar weken geleden kondigde de 70-jarige Van Gaal aan dat hij aan een agressieve vorm van prostaatkanker lijdt. Hij is 25 keer bestraald en gelukkig lijkt de ziekte onder controle. ‘Louis zal de kanker niet in zijn weg laten staan. Hij wil overal de regie over voeren, ook over zijn ziekte’, zegt Vergoossen. ‘Ik geef les aan jonge coaches die proftrainer willen worden. Op dinsdag brak het nieuws uit dat Van Gaal ziek is, op woensdag kwam Louis spreken voor de cursisten. Hij was scherp, energiek en geconcentreerd. Niemand die iets aan hem merkte. Dat hij ondanks zijn ziekte doorzet bij Oranje ligt aan zijn grote verantwoordelijkheidsgevoel. Louis zal slagen, want dat heeft hij zijn groep, de KNVB en het Nederlandse volk beloofd.’
Oranje zal willen tonen dat ons elftal even aantrekkelijk voetbal op de mat kan leggen als de Rode Duivels.
Youri Mulder
Volgens Youri Mulder zal de ziekte van Van Gaal, die uiteraard een thema is in de Nederlandse pers, wel een rol spelen. ‘Ik zie dat eigenlijk nog goed uitpakken voor de ploeg, al is het natuurlijk vreselijk wat Van Gaal overkomt. Als ik speler was en ik wist dat mijn coach aan een levensbedreigende ziekte leed, dan zou ik geneigd zijn om me nog meer te gooien. De trainer heeft kanker en zit toch in de dug-out, durf je dan te klagen dat de training te zwaar is? Het is een benadering die heel 2022 is: goeie coaches stellen zich kwetsbaar op en leven tussen de spelers. Louis van Gaal gaat deze generatie spelers heus niet afblaffen of ze toespreken als ondergeschikten, wat hij vroeger wel deed. De coach heeft een medisch probleem: nou, dan tóónt hij dat, zodat zijn groep ook ziet: bij deze man kan ik al mijn zorgen op tafel leggen.’
Klaar mee
Het is een bijzondere interlandperiode. De Rode Duivels werken voor de zomerstop nog vier interlands af en zijn meerdere weken samen. Eigenlijk geldt dit als één lang trainingskamp, de finetuning voor het Wereldkampioenschap in november. Mulder vindt de timing ongemakkelijk. ‘We komen uit een zwaar seizoen. Martínez heeft zijn selectie waarschijnlijk min of meer rond, maar bij Oranje moet er nog flink worden doorgeselecteerd. Hoe ontvankelijk zijn de internationals begin juni voor Van Gaal, die er zeker de pees op zal leggen? Zelf zou ik er wel eens een keertje klaar mee zijn.’
De Derby der Lage Landen komt ongelegen voor de sterren van Oranje, meent Mulder. ‘Virgil van Dijk en Memphis Depay waren aan het eind van het seizoen geblesseerd. De toekomst van Frenkie de Jong is ongewis: blijft hij bij Barcelona? Als die drie ontbreken, dan scheelt dat een slok op een borrel. En zelfs als ze erbij zijn, schat ik het Belgische elftal hoger in. Sowieso verwacht ik een open wedstrijd vrijdag. Waarom niet? Het is de Nations League: nou ook niet het allerbelangrijkste doel. België heeft een fantastische ploeg waar wij al jaren met enige jaloezie naar kijken. Oranje zal willen tonen dat ons elftal even aantrekkelijk voetbal op de mat kan leggen.’ Volgens Vergoossen hangt het er maar van af welk belang de twee coaches hechten aan de derby. ‘Van Gaal wil elke wedstrijd winnen, maar de voorbereiding op het WK heeft absolute voorrang. Misschien presenteert hij in Brussel niet zijn ideale opstelling om uit te vissen wat de mogelijkheden zijn van jongens die hij eerder als tweede keus ziet.’
Erfvijand
Er wordt vaak gezegd dat de Derby der Lage Landen belangrijker is voor België dan voor Nederland. Voor Oranje is Duitsland de erfvijand: verliezen van de Duitsers doet extra pijn. Belgen kijken al generaties lang op naar het Nederlandse elftal met een mengeling van jaloezie en bewondering. Zeker het Vlaamse deel van de fans wil dolgraag Nederland kloppen, al lijkt Frankrijk de rol van boeman te hebben overgenomen. Volgens Mulder staat voetballend Nederland erg positief tegenover België. ‘Het Belgische voetbal heeft de laatste twintig jaar een enorme vlucht genomen. Marco van Basten houdt in onze pers regelmatig het pleidooi dat onze competities moeten samengaan, en hij wordt heus niet weggelachen. De Belgische liga is best aantrekkelijk geworden. Club Brugge, Anderlecht, Genk, Gent: sterke teams, die mooi voetbal op de mat leggen. Ik zou het best leuk vinden om zo’n BeNeLiga een keer te proberen, maar de realist in me zegt dat er zo veel obstakels in de weg staan dat het er nooit van zal komen.’
De Nederlanders hebben voor België gesupporterd op de toernooien dat zij er niet bij waren, beweert Mulder, die het curieus vindt hoezeer het sportieve lot van de twee buurlanden contrasteert. ‘Toen wij onze fantastische lichting hadden met Dennis Bergkamp en de broers De Boer begon bij jullie een soort droogte. België bleef ploeteren toen bij ons Rafael van der Vaart en Wesley Sneijder doorbraken. Destijds vroegen we ons af: hoe kan dat nou? Maar later begrepen we het beter, want we maakten hetzelfde mee. ( lacht) Toen jullie gouden generatie opkwam, braken voor Nederland donkere tijden aan. Vincent Kompany is al gestopt, de geweldige Eden Hazard lijkt ook voetballer-af en de carrières van Kevin De Bruyne en Romelu Lukaku zullen ook niet eeuwig duren. Maar of Nederland het daarom weer van de Rode Duivels overneemt… Ik volg het jeugdvoetbal: er komen weer goeie Belgen aan.’
Sef Vergoossen voorspelt dat België, net als Nederland destijds, zal ervaren hoe moeilijk het is om een topgeneratie te vervangen. ‘Na het laatste succesvolle WK in 2014 haakten zeven ervaren internationals bij Oranje af. Die vervang je niet licht. Je moet nieuwkomers voor de leeuwen gooien, sommige zullen het niet halen, maar het volk legt nog steeds de lat op de successen van het verleden. Ik wens de Belgen toe dat de reconversie waar jullie binnenkort voor staan makkelijker verloopt.’
