Bij elke miljoeneninvestering van Saudi-Arabië in de sport erodeert de verontwaardiging over de mensenrechtenschendingen in het koninkrijk. Dat mogen we niet normaal vinden.
‘België prijst de vooruitgang inzake vrouwenrechten. Toch blijven we zeer bezorgd over de vrije meningsuiting, over het vervolgen van mensenrechtenactivisten, met name vrouwen, en over het gebruik van de doodstraf.’
Deze schriftelijke boodschap, gevolgd door een reeks aanbevelingen om de aangehaalde problemen te verbeteren, richtte België afgelopen januari aan Saudi-Arabië. Ze maakte deel uit van een rapport van de Mensenrechtenraad van de VN, dat soortgelijke brieven van 134 andere lidstaten bevatte. Samen goed voor 354 aanbevelingen die volgens Amnesty International het koninkrijk moeten aanzetten om ‘substantiële hervormingen’ door te voeren. Die moeten een einde maken aan de ‘ongehoorde mensenrechtenschendingen’, waaronder ook de veroordeling van minderjarige delinquenten tot de doodstraf en de foltering van immigranten.
‘Het vele geld dat wordt gespendeerd aan het oppoetsen van het imago en aan sportswashing-campagnes kan de snel stijgende repressie in het land niet maskeren. Dit rapport is een wake-upcall’, verklaarde Dana Ahmed, de hoofdonderzoeker van Amnesty International in het Midden-Oosten. Sinds het laatste Universal Periodic Review (UPR) van de VN-Mensenrechtenraad in 2018 heeft Saudi-Arabië volgens Amnesty International veel van de toenmalige aanbevelingen immers niet opgevolgd.
Met miljoenen oliedollars gesponsorde wedstrijden en toernooien moeten aantonen hoezeer Saudi-Arabië aan het transformeren is naar een moderne staat.
De reputatie van het koninkrijk was toen al fel bevlekt. Met als triest dieptepunt de moord op journalist Jamal Khashoggi in het Saudische consulaat in Istanboel, in oktober 2018. Sindsdien heeft Saoedi-Arabië, wat de brief van de Belgische regering ook aanhaalde, wel vooruitgang geboekt op het vlak van vrouwenrechten, onder meer door de afschaffing van enkele vrijheidsbeperkingen binnen het mannelijke voogdijsysteem. Zo mogen vrouwen voortaan sporten, met de auto rijden, hebben ze meer gelijke rechten op de arbeidsmarkt en kunnen ze eigen bedrijven opstarten. Het systeem zelf blijft echter bestaan. Een vrouw is er volgens een nieuwe wet van 2022 nog altijd ondergeschikt aan haar man. Volgens Amnesty International bevat de wet zelfs bepalingen die huiselijk geweld en seksueel misbruik binnen het huwelijk vergemakkelijken. Ook de doodstraf is nog altijd niet afgeschaft in Saudi-Arabië. Integendeel: in 2022 werden er 196 mensen ter dood veroordeeld, volgens de laatste cijfers van Amnesty International het hoogste aantal in de laatste dertig jaar.
SRJ Sports Investment
Toch doet Saudi-Arabië grote inspanningen om zijn imago op te smukken. Het is een van de pijlers van het Vision 2030-plan, dat Mohammad bin Salman, sinds juni 2017 officieel kroonprins/eerste minister, presenteerde. Het doel: de afhankelijkheid van de olieproductie verminderen en Saudi-Arabië voorbereiden op het post-olietijdperk. Hoe? Door de economie te diversifiëren, door van het voorheen gesloten koninkrijk een toeristische topbestemming te maken en door meer te investeren in publieke sectoren als gezondheidszorg, onderwijs én sport.
In 2016 werd daarom een Sports Development Fund gelanceerd om sportclubs te ondersteunen, om de jonge Saudiërs tot sporten aan te zetten en om nieuwe events te promoten. Die met miljoenen oliedollars overgoten wedstrijden en toernooien moeten aantonen hoezeer Saudi-Arabië aan het transformeren is naar een moderne staat. Daarnaast moeten de events de schoonheid van de Saudische landschappen en steden in de verf zetten, om zo het toerisme vanuit het buitenland aan te zwengelen.
Vooral de laatste vijf jaar is het koninkrijk een versnelling hoger geschakeld en heeft het, via intussen ruim 300 sponsordeals, al miljarden geïnvesteerd in sportswashing, zoals mensenrechtenorganisaties het oppoetsen van de reputatie via sport noemen. Vorige zomer richtte Saudi-Arabië met SRJ Sports Investment een firma op die nog meer buitenlandse sportvedetten naar de woestijn moet lokken via investeringen in eigen of nieuwe competities, in buitenlandse ploegen of in jaarlijkse mega-events. Formule 1, voetbal, golf, rally, tennis, boksen, wielrennen, jumping: al die sporten zijn intussen op een van die manieren verbonden met Saudi-Arabië. In ruil voor tientallen miljoenen dollars zwijgen sterren als Cristiano Ronaldo (voetbal), Jon Rahm (golf), Tyson Fury (boksen), Novak Djokovic en Rafael Nadal (tennis) zedig over de mensenrechtenschendingen.
Column van Navratilova en Evert
Toch klinkt er hier en daar kritiek. Zoals toen Nadal onlangs aankondigde dat hij een ambassadeur van de Saudische tennisfederatie zou worden – veel van zijn fans begrepen niet dat de sympathieke Spanjaard overstag zou gaan voor de oliedollars. En toen er onlangs berichten opdoken dat de Women’s Tennis Association (WTA) haar jaarlijkse ‘finals’ wil organiseren in Saudi-Arabië, schreven ex-tennisvedettes Martina Navratilova en Chris Evert een vlammende column in The Washington Post. Over hoe de WTA haar eigen principes van inclusie en gelijke rechten verloochent, en alle vrouwen de rug toekeert. ‘We hebben het vrouwentennis niet helpen groeien om uitgebuit te worden door Saudi-Arabië’, klonk het in de titel.
Reema Bandar Al-Saud, de Saudische ambassadrice in de VS, diende hen op sociale media van antwoord met een al even passioneel betoog over hoe de situatie van vrouwen in haar land is verbeterd en veel van de westerse stereotypen verouderd zijn.
To those who seek to deny our women the same opportunities of others, what I hear clearly is that there is no seat for us at their table. But we welcome you at ours.
— Reema Bandar Al-Saud (@rbalsaud) January 30, 2024
A response to:https://t.co/8Bbvm4LHUG pic.twitter.com/JuIqMTTNht
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De WTA heeft haar exposé echter niet nodig om te doen wat vele andere sporten en federaties hebben voorgedaan: een van haar kroonjuwelen in het koninkrijk laten plaatsvinden. Veel huidige toppers in het vrouwentennis gaan zelfs akkoord, in de wetenschap dat er een dikke cheque zal klaarliggen. En met de premisse dat ze door hun aanwezigheid de gelijkheid voor vrouwen in Saudi-Arabië een extra zetje kunnen geven.
Ook in het wielrennen zijn de scrupules al lang overboord gegooid. Al sinds 2020 wordt de Saudi Tour/AlUla Tour georganiseerd, sinds vorig jaar is de toeristische regio AlUla cosponsor van WorldTour-team Jayco, en vorig weekend berichtte Reuters over een mogelijke investering van SRJ Sports Investment van 250 miljoen euro in het nieuwe One Cycling-project, dat het wielermodel moet hervormen. Niet de vetpotten waarmee Saudi-Arabië al voetballers en golfers heeft verleid, maar een som die eventuele gewetensbezwaren bij ceo’s van wielerteams wel doet verdwijnen.
Met de hogedrukreiniger
Als die deal afgerond wordt, zal het niet lang duren vooraleer een volgende sport of vedette buigt voor de oliedollars. Met als absolute hoogtepunt het WK voetbal van 2034, dat nu al (officieus) is toegekend aan Saudi-Arabië. Stapje per stapje zal zo elke luide kritische noot alsmaar zachter klinken. Dat wist kroonprins Mohammad bin Salman ook: dat hij niet alle mensonterende spatten van het Saudische blazoen meteen zou kunnen wegspuiten met een hogedrukreiniger. Het zou geduld vergen, en vele jaren duren eer het vuil bij het grote publiek en de media in het Westen niet meer zou worden opgemerkt en worden vermeld. Omdat de mensenrechtenschendingen in de steeds snellere nieuwscyclus op den duur niet meer nieuw zullen zijn. En de gemiddelde sportconsument zal denken: dat weten we intussen al.
Kroonprins Mohammad bin Salman wist dat hij geduldig moet zijn: het zou jaren duren eer het vuil bij het westerse publiek niet meer zou worden opgemerkt.
Zover is het nog niet, maar met elk nieuw toernooi of event zal de verontwaardiging langzaam eroderen en zal de sportswashing genormaliseerd worden. Het valt zelfs niet tegen te houden. De lok van het geld maakt de Saudische machtsgreep in de sport te sterk. Net daarom moeten de westerse (sport)media blijven berichten over mensenrechtenrapporten als Saudische vrouwen weer/nog altijd worden gediscrimineerd en dissidenten zonder proces ter dood worden veroordeeld. Moeten ze dat blijven aanhalen als SRJ Sports Investment weer een speler, een ploeg of een federatie verleidt. En die moeten ze die laatsten blijven aansporen om in ruil voor hun vele dollars op zijn minst voorwaarden te stellen. Zelfs als ze, verblind door het geld, er onverschillig tegenover staan. Al dan niet in de naïeve hoop dat Saudi-Arabië, maar ook andere landen, uiteindelijk wel de nodige hervormingen zullen doorvoeren. En er ooit, héél misschien, niets meer schoongeveegd hoeft te worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier