Op 20 september 1973 versloeg tenniskampioene Billie Jean King de 26 jaar oudere Bobby Riggs in ‘The Battle of the Sexes’. 50 jaar later is de emancipatiestrijd nog altijd niet gestreden.
Het was een extravagante show die ze alleen in de VS kunnen opvoeren. Voor een met 30.472 toeschouwers volgepakte Houston Astrodome, voor 50 miljoen Amerikaanse tv-kijkers en nog eens 40 miljoen wereldwijd. Billie Jean King, de dan 29-jarige tennisster met tien grandslamzeges op haar palmares, werd als een Egyptische koningin door slaven het tennisterrein op gedragen. Haar mannelijke tegenstander, de 55-jarige ex-Wimbledonwinnaar Bobby Riggs, werd in de arena gereden met een riksja, omringd door vrouwelijke modellen. Hij overhandigde King voor de match een gigantische lolly van zijn sponsor Sugar Daddy. Zij gaf Riggs, een zelfverklaard male chauvinist pig, een biggetje. The Battle of the Sexes kon beginnen.
Aan het net fluisterde Riggs in Kings oor: ‘Ik heb je onderschat.
Jarenlang had de flamboyante Riggs rondgebazuind dat hij als vijftiger moeiteloos de beste tennisspeelsters zou kunnen verslaan. En dus bood hij de nummers één en twee van de wereld, Margaret Court en Billie Jean King, een duel aan. Court ging er vol vertrouwen op in, maar Riggs blies haar van het veld: 6-2, 6-1. De match werd op Moederdag, 13 mei, gespeeld en werd in de Amerikaanse kranten omgedoopt tot ‘Mother’s Day Massacre’.
King had eerdere voorstellen van Riggs afgeslagen, maar kon na Courts nederlaag de aanhoudende machoprovocaties van Riggs niet langer negeren. Op 20 september 1973 stond er niet alleen 100.000 dollar op het spel, maar voor King nog veel meer: de legitimiteit van het vrouwentennis bewijzen.
Gokmaffia
Riggs was zo zelfverzekerd dat hij de eerste drie games van de match in zijn Sugar Daddy- jasje afwerkte. Te overmoedig, want King nam vlug de bovenhand. Ze versloeg Riggs in drie sets: 6-4, 6-3 en 6-3. Aan het net fluisterde hij King in het oor dat hij haar had onderschat. Sommige critici geloofden er niets van.
Veertig jaar later kwam de sportzender ESPN met het verhaal van een man die naar eigen zeggen getuige was geweest van een conversatie tussen Riggs en enkele bazen van de gokmaffia. Riggs was een notoir gokker en zou zware schulden hebben gehad. Om die af te lossen zou hij opzettelijk verliezen tegen King. Het zou hem een extra som geld opleveren en een mogelijke herkansingsmatch tegen King, die nog meer dollars zou opbrengen. Andere betrokkenen hebben dat verhaal ontkend. Ook King zei dat er geen sprake was van een rematch-clausule in het contract. Riggs nam de waarheid mee in zijn graf, toen hij in 1995 stierf aan kanker.
Gearrangeerd of niet, Kings overwinning was een symbolisch moment in de emancipatiestrijd van de vrouwen. Niet alleen in de sport, ook ernaast. Al eind de jaren 1960 had die beweging in de VS een versnelling hoger geschakeld, voortvloeiend uit het gevecht voor gelijke burgerrechten. Ongehuwde vrouwen konden nog altijd geen kredietkaart aanvragen, werkgevers konden zwangere vrouwen ongehinderd ontslaan, en vrouwen die abortus pleegden konden strafrechtelijk vervolgd worden. Dat alles zou begin de jaren zeventig veranderen, met verschillende nieuwe wetten die Amerikaanse vrouwen op veel vlakken meer rechten gaven. Tegelijk laaide het debat op over wat een vrouw mocht en kon doen in vergelijking met een man. Dat de tennismatch tussen King en Riggs ‘The Battle of the Sexes’ werd genoemd, is geen toeval.
The Original Nine
Voor Billie Jean King duurde de strijd al langer: al sinds het begin van het ‘open tijdperk’ in het tennis, dat in 1968 begon. Sindsdien werden amateurs en profs niet meer gescheiden. Dat gaf het tennis een grote financiële injectie. Alleen waren die dollars vooral weggelegd voor de mannen. Toen tennispromotor Jack Kramer bekendmaakte dat op een toernooi in Los Angeles, in augustus 1970, de vrouwen acht keer minder zouden verdienen dan hun mannelijke collega’s was dat voor King de druppel.
Samen met collega’s Nancy Richey en Rosie Casals ging ze te rade bij Gladys Heldman, een manager en de oprichtster van het magazine World Tennis, en deed – tevergeefs – haar beklag bij Kramer. Daarop besloot Heldman zelf een invitatietoernooi te organiseren, in Houston. Ze vond een hoofdsponsor: Virginia Slims, een nieuw sigarettenmerk waarmee tabaksproducent Philip Morris inzette op zelfbewuste vrouwen.
Aan het toernooi in Houston zouden negen speelsters deelnemen. Zij kregen later de bijnaam ‘The Original Nine’ omdat ze een symbolisch profcontract ter waarde van één dollar afsloten met Heldman. Symbolisch, want het volgende jaar konden de rebellerende vrouwen een pak meer verdienen in het Virginia Slims Circuit, een reeks van negentien toernooien met meer dan 300.000 dollar aan prijzengeld.
De formule sloeg aan. De nationale tennisbonden dreigden met schorsingen, maar in een mum van tijd nam het aantal tennissters aan het Virginia Slims Circuit stevig toe. Twee jaar later stond er zelfs al 780.000 dollar op het spel. Dat was niet naar de zin van de Amerikaanse tennisbond, die met zijn eigen USLTA Tour begon en twee jonge toppers uit die tijd, Evonne Goolagong en Chris Evert, overtuigde om voor die competitie te kiezen.
Gelijk prijzengeld
King wilde een einde maken aan die verdeeldheid. Ze besloot om op 21 juni 1973, vier dagen voor de start van Wimbledon, een meeting te organiseren in het Gloucester Hotel in Londen. Het doel: een vakbond vormen die de positie van de tennissters moest verbeteren en alle disputen moest oplossen: de Women’s Tennis Association (WTA). Zestig speelsters kwamen erop af. King slaagde in haar opzet en werd voorzitter van de nieuwe WTA. De Amerikaanse noemt het vandaag nog altijd haar belangrijkste verwezenlijking, groter dan haar 12 enkel- en 27 dubbelspeltitels in grandslamtoernooien. ‘Het waren de opwindendste dagen van mijn carrière. Ik sliep amper door de adrenaline, maar ik was zo gelukkig. Ik wist: nu kunnen we écht dingen in beweging brengen.’
Het enthousiasme van de Amerikaanse sloeg over naar het veld, want ze won op Wimbledon de enkel- en de twee dubbeltitels. Nooit had het vrouwentoernooi op een grand slam zo veel aandacht gekregen, want zowat alle toppers bij de mannen bleven weg door een boycot van de ook pas opgerichte ATP (Association of Tennis Professionals). Toch moest King zich tevredenstellen met amper 3000 pond, als winnares van het vrouwentoernooi. De winnaar bij de mannen, Jan Kodeš, kreeg 5000 pond.
Die ongelijkheid stuitte haar al tegen de borst op de US Open van 1972, toen ze voor haar eindwinst 10.000 dollar opstreek, 15.000 dollar minder dan haar mannelijke collega Ilie Nastase. In een interview na haar zege dreigde King ermee om niet deel te nemen aan de volgende US Open als het prijzengeld niet werd gelijkgeschakeld. De organiserende US Tennis Association aarzelde, en dus ging King zelf op zoek naar sponsors die het verschil met de mannen wilden bijpassen. Dan kunnen ze niet meer ‘nee’ zeggen, dacht ze. Via de connecties van Gladys Heldman vond King met het biofarmaceutische bedrijf Bristol Myers een geldschieter die 55.000 dollar wilde betalen. Dat verhoogde het totale prijzengeld voor de vrouwen op de US Open van 1973 tot 95.200 dollar, hetzelfde bedrag als voor de mannen. Het was een primeur in de grandslamgeschiedenis.
Nieuwe gezichten
Nadien floreerde het vrouwentennis. De Amerikaanse tennisbond en het Virginia Slims Circuit verzoenden zich en vormden vanaf 1974 een nieuwe reeks toernooien, vanaf dat jaar werd de eerste officiële WTA-ranglijst opgesteld en verschillende multinationals deden hun intrede als sponsor. Toen Billie Jean Kings tenniscarrière na haar laatste grandslamtitel in 1975 bergaf ging, werden Chris Evert en Martina Navratilova de nieuwe gezichten van het vrouwentennis. Op en naast het terrein even charismatische als contrasterende speelsters. In hun spoor werden steeds meer vrouwen prof.
Ook de WTA Tour werd almaar groter, zowel qua aantal toernooien als qua prijzengeld. In 1982 werd Navratilova zo de eerste vrouw die meer dan een miljoen dollar prijzengeld bijeen had gespeeld. Eind de jaren 1980 kreeg het tennis een nieuw duwtje in de rug toen het voor het eerst sinds 1924 een olympische sport werd. Met Steffi Graf stond ook een nieuwe vedette op. Toch duurde het nog een hele tijd voordat de gelijkschakeling van het prijzengeld voor mannen en vrouwen erdoor kwam. De Australian Open betaalde beide geslachten pas in 2001 evenveel. Zes jaar later sloten Roland Garros en Wimbledon aan, 34 jaar na de historische mijlpaal in 1973.
Eén tennisbond
Ook in het tennis is de inhaalbeweging nog niet compleet. In veel WTA-toernooien net onder het niveau van de onafhankelijke grand slams bedraagt de prijzenpot voor de vrouwen nog niet de helft van die van de mannen. De reden: de tv-rechten voor het vrouwentennis liggen nog altijd een stuk lager. De WTA kreeg ook een financiële mokerslag toen ze in 2021 alle toptoernooien in China, onder meer de WTA Finals in Shenzhen, van de kalender haalde na de zaak rond tennisster Peng Shuai. Zij had de Chinese vicepremier Zhang Gaoli beschuldigd van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hoewel Shuai sindsdien amper of niet in het openbaar is verschenen, keert de WTA deze maand terug naar China, voor een reeks kleinere toernooien en een Masters 1000-toernooi.
Na ook een injectie van 150 miljoen dollar door investeringsgroep CVC Capital Partners ziet het financiële plaatje er een stuk rooskleuriger uit. De WTA maakte dit jaar ook bekend dat het verschil met de mannen qua prijzengeld in alle toernooien volledig wordt uitgewist, weliswaar in twee stappen, tegen 2027 en 2033. CVC wordt ook de hoofdpartner van WTA Ventures, een nieuwe commerciële dochteronderneming die de totale omzet van het vrouwentennis moet vergroten.
Billie Jean King juichte die investering toe, en zal binnen afzienbare tijd mogelijk ook haar ultieme droom in vervulling zien gaan: een fusie van de ATP en de WTA tot één grote organisatie die het mannen- en vrouwentennis beheert. Ook Roger Federer en Kim Clijsters roepen daar al jaren toe op. Nu krijgen ze gehoor. Eind deze maand zitten vertegenwoordigers van de twee bonden samen om een fusie, in welke vorm dan ook, te bespreken. King: ‘Pas als dat lukt, zullen mannen en vrouwen écht gelijk zijn.’
