Het epicentrum van de sportwereld ligt de komende wintermaanden in… Saudi-Arabië. Met miljoenen oliedollars worden de beste atleten ter wereld naar de woestijn gelokt. En dat is niet alleen uit liefde voor de sport. Een analyse.
Sportwashing. Een term die in 2015 voor het eerst gebruikt werd door de Sports or Rights Campaign. Om te omschrijven hoe Azerbeidzjan via de sport de schending van de mensenrechten in het land probeerde weg te ‘wassen’.
Sindsdien duikt de term ook telkens op als Saudi-Arabië een nieuw topsportevent aankondigt. De reputatie van het koninkrijk werd de laatste jaren dan ook fel bevlekt. Door gruwelijke oorlogsmisdaden te begaan in buurland Yemen, door feminisme, homoseksualiteit en atheïsme als ‘extreme ideeën’ te bestempelen – onlangs nog in een video van de staatsveiligheid -, door het stilleggen en zelfs opsluiten van zowat elke kritische stem. Met de moord op journalist Jamal Khashoggi in het Saudische consulaat in Istanboel, in oktober 2018, als triest dieptepunt. Organisaties als Amnesty International, Reporters Without Borders en International Service for Human Rights konden/kunnen niet luid genoeg alle wantoestanden aanklagen en de deelnemende sportvedetten aanmanen om hun proteststem te laten horen – vaak tevergeefs.
Rijders van de Dakar Rally van gelijk welke nationaliteit zullen een visum krijgen, net als vrouwelijke bestuurders.
Verkeerde perceptie, vindt Mohammad bin Salman dan ook, de zoon van koning Salman bin Abdulaziz Al Saud en sinds juni 2017 officieel kroonprins/eerste minister. In 2016 stelde hij immers al het Vision 2030-plan voor. Het doel: de afhankelijkheid van de olieproductie verminderen en Saudi-Arabië nu al voorbereiden op het postolietijdperk. Hoe? Door de economie te diversifiëren, door het voorheen gesloten koninkrijk open te stellen voor de buitenwereld en door veel meer te investeren in publieke sectoren als gezondheidszorg, onderwijs én sport.
In 2016 werd daarom een Sports Development Fund gelanceerd om sportclubs te ondersteunen, om de jonge Saudiërs tot sporten aan te zetten en om nieuwe events te promoten. Die met miljoenen oliedollars overgoten wedstrijden en toernooien moesten aantonen hoezeer Saudi-Arabië (ogenschijnlijk) aan het transformeren is naar een moderne staat waar zelfs vrouwen meer rechten krijgen (zoals met de auto ‘mogen’ rijden).
Daarnaast moeten de events de schoonheid van Saudi-Arabië en zijn landschap/steden in de verf zetten, om zo het toerisme aan te zwengelen – mede door ook makkelijker te verkrijgen visums, vroeger alleen voorzien voor pelgrims en zakenlui. Maar bovenal, benadrukken mensenrechtenorganisaties, moeten die sportevenementen de hierboven aangehaalde schandalen wegwassen en het koninkrijk op een pósitieve manier belichten in het buitenland.
Welke race, kampen en toernooien vonden al plaats in de Saudische woestijn? En welke zullen er de komende maanden nog volgen? Een overzicht van een rondje sportwashing.
Ad Diriyah ePrix – 22/23 november 2019
Afgelopen weekend werden in Saudi-Arabië de eerste twee manches van het Formule E-seizoen 2019/20 gereden. Locatie: het 2,5 km lange Riyad Street Circuit in Diriyah, een stadje ten noordwesten van de hoofdstad Riyad met onder meer de Unesco werelderfgoedsite Al-Turaif als attractiepool. De races zijn de start van het Diriyah Season, een aaneenschakeling van entertainment- en sportevents.
De Ad Diriyah ePrix was ook vorig jaar al de start van het Formule E-kampioenschap, als eerste FE-race ooit in het Midden-Oosten. En er zullen er nog veel volgen, want de Saudi Arabian Motor Federation sloot een contract voor tien jaar met de Formule E.
Als mogelijke aanloop naar een prestigieuzere Grote Prijs Formule 1, in 2021 of 2022. Daarvoor werden al talrijke gesprekken gevoerd met F1 CEO Chase Carey. Onder meer om de GP te houden in de nieuwe, miljarden dollars kostende entertainment city Al Qiddiya, op een nieuw circuit dat het langste op de F1-kalender moet worden. Een deal is echter nog niet rond.
Clash on the Dunes – 7 december 2019
Wereldtitelgevechten in het boksen die dienen om een land (of zijn dictator) te promoten, het is van alle tijden. Zelfs de ethisch principiële Muhammad Ali ging in 1974 overstag toen hij en zijn tegenstander George Foreman elk vijf miljoen dollar kregen om in het Zaïre van president MobutuThe Rumble in the Jungle uit te vechten. Het jaar erna trok Ali naar de Filippijnen voor The Thrilla in Manila, een kamp tegen Joe Frazier.
44 jaar later vindt volgende zaterdag een eerste wereldtitelgevecht bij de zwaargewichten (IBF, WBA en WBO-bonden) plaats in Saudi-Arabië, omgedoopt tot The Clash on the Dunes. Locatie: een tijdelijke arena van vijftienduizend zitjes in Diriyah. De twee hoofdrolspelers: Anthony Joshua en Andy Ruiz. Een rematch van het gevecht in Madison Square Garden, New York, op 1 juni dit jaar. Toen zorgde de Mexicaan voor een gigantische stunt door de tot dan ongeslagen Brit technisch knock-out te slaan. Bij de bookmakers stond Ruiz 25 tegen 1 genoteerd…
In februari vindt voor de eerste keer de Saudi Cup plaats, een paardenrace met de grootste prijzenpot ooit: liefst 20 miljoen dollar
Contractueel werd bepaald dat Joshua de locatie van een eventuele herkansingskamp kon kiezen. Dat werd Saudi-Arabië, en dus niet Londen, voor eigen volk, of opnieuw de VS. Joshua’s management Matchroom Boxing, geleid door Eddie Hearn, wilde nochtans de Amerikaanse markt veroveren – vandaar ook de eerste kamp in New York – maar Hearn gaf op de persvoorstelling toe dat geld (volgens onbevestigde berichten 60 tot 90 miljoen euro) een grote rol speelde om naar Diriyah te trekken. ‘Als Saudi-Arabië en andere landen in de regio in het boksen willen investeren en wij dat grote potentieel niet willen zien – 70 procent van de bevolking is jonger dan 24 – dan zijn we allemaal idioten’, vertelde hij. ‘Als Joshua wint, dan zal dat voor hem, en voor het boksen, een hele nieuwe wereld openen. Europese landen, of zelfs de VS kunnen zulke grote ‘investeringen’ in het boksen nooit evenaren.’
Niet toevallig had Matchroom Boxing al een boksmeeting georganiseerd in Saudi-Arabië, in juli dit jaar, in King Abdullah Sports City in Jeddah. Hoofdinzet van de Red Sea Fight Night: de wereldtitel bij de weltergewichten (WBC-bond) tussen de Brit Amir Khan en de Australiër Billy Dib. Khan won en stak acht miljoen euro op zak. Waarop hij zich, als moslim, opwierp tot de perfecte ambassadeur voor de golfnatie: door te verklaren dat hij vrouwen gezien had die níét in een boerka rondliepen, die zelf auto’s bestuurden en die zich tijdens een muziekconcert vrijuit konden amuseren.
Dezelfde promopraat die onlangs ook de contro- versiële Britse bokser Tyson Fury uitkraamde toen hij in Riyad zijn eerste worstelkamp bij de WWE uitvocht, tegen de Amerikaan Braun Strowman. Hij betrad zelfs de ring in een Arabisch gewaad. Zijn beloning: 14 miljoen euro en uiteraard ‘gewonnen’ kamp.
Diriyah Tennis Cup/Equestrian Festival – 12 tot 14 december 2019
Al sinds 1993 vindt in Doha de Qatar Open plaats, dus kon Saudi-Arabië niet langer achterblijven. In het najaar van 2018 werd al een demonstratiematch tussen Rafael Nadal en Novak Djokovic aangekondigd, amper een week na de moord op journalist Jamal Khashoggi. Hoewel de twee tennissers verklaarden dat de deal een jaar eerder was afgesloten, kregen ze bakken kritiek. Beiden begonnen te twijfelen of de match, die op 22 december in Jeddah moest plaatsvinden, wel zo’n goed idee was, ook al wilden ze ‘sport en politiek niet mengen’ en ‘gemaakte afspraken respecteren’. Toen Nadal echter een enkeloperatie moest ondergaan, werd het ethisch dilemma van tafel geveegd.
Dat blijkt voor David Goffin, Stan Wawrinka, Fabio Fognini en Daniil Medvedev geen bezwaar om binnenkort, van 12 tot 14 december, deel te nemen aan de Diriyah Cup, een nieuw demonstratietoernooi over drie dagen. Geen ATP-punten te verdienen, wel veel geld: liefst 2,75 miljoen euro.
Tegelijkertijd met het tennistoernooi vindt in Diriyah voor de tweede keer ook het Equestrian Festival plaats, in het poepchique Al Duhami Farm-complex. ’s Werelds beste jumpingruiters (mannen én – dat wordt sterk benadrukt – ook vrouwen) zullen er onder meer deelnemen aan een World Cupmanche. Gastheer: de steenrijke jumpingruiter Ramzy Al-Duhami, bronzenmedaillewinnaar op de Olympische Spelen van Londen 2012.
Italiaanse/Spaanse Supercup – 22 december 2019/8 tot 12 januari 2020
In 2018 sloten de Lega Serie A en de General Sports Authority (GSA) van Saudi-Arabië een deal: tussen 2019 en 2023 zou de Supercoppa Italiana drie keer plaatsvinden in het koninkrijk. In januari dit jaar al een eerste keer, in het 62.000 zitjes tellende King Abdullah Sports City Stadium in Jeddah, voor een duel tussen Juventus en AC Milan. Tot jolijt van de Arabieren scoorde superster Cristiano Ronaldo er de enige goal. Het leverde beide clubs 3,15 miljoen euro op, de Lega Serie A cashte de resterende 700.000 euro.
Op 22 december dit jaar mogen Ronaldo en co nog eens opdraven in de woestijn, deze keer in het King Saud University Stadium (25.000 zitjes) in de hoofdstad Riyad, met Lazio Roma als tegenstander. Al was dat lange tijd onzeker, omdat de Lega Serie A gedreigd had met juridische acties tegen de Saudische piratenzender BeoutQ, die illegaal matchen van de Italiaanse Serie A uitzond, rechten toebehorend aan het Qatarese BeIN Sports. Een dispuut dat ook oplaaide in verband met de uitzendrechten van onder meer de Formule 1, grandslamtoernooien in het tennis, wielerwedstrijden en andere Europese voetbalcompetities, zoals de Primera Divisíon.
Des te opmerkelijker dan ook het recentere nieuws dat ook de strijd om de Spaanse supercup de komende drie jaar in Saudi-Arabië geleverd zal worden, te beginnen op 8 januari 2020. Niet met één duel tussen de kampioen en de winnaar van de Copa del Rey, maar met een minitoernooi van vier teams: FC Barcelona, Real Madrid, Atlético Madrid en Valencia. Een deal tussen de Spaanse voetbalbond RFEF en de Saudi Arabian Football Federation (SAFF) waarin Barcelonaspeler Gerard Piqué, via zijn sportevenementenbureau Kosmos, als officieus tussenpersoon optrad. Opbrengst te verdelen onder de deelnemende clubs: zo’n 42 miljoen euro per editie – een pak meer dan wat andere landen als India, China en Qatar wilden betalen.
De events moeten de schoonheid van Saudi- Arabië in de verf zetten, maar bovenal schandalen wegwassen.
De Spaanse voetbalbond benadrukte meteen dat er enkele clausules in het contract waren opgenomen: Saudische vrouwen mogen de drie wedstrijden bijwonen, mogen de kledij dragen die ze wensen en zullen niet in aparte secties van het stadion moeten plaatsnemen. Er zou zelfs een vrouwentoernooi georganiseerd worden. ‘Het zal niet de Supercup van de schande worden.’ Maar daar is niet iedereen het over eens. Tv-zender RTVE weigert, na jarenlang de Supercup te hebben uitgezonden, wegens ‘humanitaire redenen’ de rechten van de matchen te kopen, en de Spaanse minister van Sport María José Rienda wil ‘geen toernooien steunen waar vrouwenrechten niet gerespecteerd worden’.
De nieuwe locatie van de Supercopa de España zet ook de machtsstrijd tussen La Liga (de Pro League van Spanje) en RFEF op scherp. De Spaanse voetbalfederatie kantte zich immers al tegen competitiematchen van de Primera Divisíon in het buitenland (onder meer in de VS), maar trekt met haar Supercup wél naar Saudi-Arabië. En dus niet voor de schone ogen van de Arabieren.
Dakar Rally – 5 tot 17 januari 2020
Na avonturen in Afrika en een decennium lang door Zuid-Amerika (Argentinië, Chili, Bolivia en Peru) te zijn getrokken, verplaatst de Dakar Rally zich de komende vijf jaar naar Saudi-Arabië. Mede wegens de afgenomen belangstelling in Zuid-Amerika en de telkens terugkerende zware regenval, met gewijzigde routes tot gevolg.
Maar vooral omdat Saudi-Arabië naar verluidt 73 miljoen euro betaalde aan de Franse organisator ASO om de woestijnrally binnen te halen, tot 2025. Gangmakers: prins Khalid bin Sultan, voorzitter van de SA Motorsportfederatie, en prins Abdulaziz bin Turki Al-Faisal, voorzitter van de Saudi General Sports Authority (GSA) en zelf een succesvol autocoureur die al verschillende Europese uithoudingsraces won.
Op de presentatie in Al Qiddiyah, waar de rally op 17 januari 2020 finisht, waren beiden dan ook dolenthousiast. ‘Dank God, we kunnen de wereld door de Dakar Rally het ware gezicht van Saudi-Arabië laten zien.’ Volgens hen zullen rallyrijders van gelijk welke nationaliteit, ook die uit het ‘vijandige’ Qatar, een visum krijgen, net als vrouwelijke bestuurders. Al wordt hen wel gevraagd om kledij te dragen die ‘niet aanstootgevend’ is.
Saudi Golf International – 30 januari tot 2 februari 2020
Zowat alle Arabische oliestaten hadden al hun professioneel golftoernooi en dus streek in februari dit jaar de PGA European Tour voor de eerste keer neer op de Royal Greens Golf & Country Club in King Abdullah Economic City. Keith Pelley, baas van de European Tour, moest daarvoor, na de moord op journalist Khashoggi, een pak kritiek slikken, maar counterde dat het golftoernooi ‘de evolutie van het land zou helpen’ en dat ‘veel landen hun businessrelaties met het koninkrijk ook niet doorgeknipt hadden’.
De prijzenpot van ruim drie miljoen euro lokte ook een selectie van ’s werelds beste golfers, en de Belgen Thomas Pieters, Thomas Detry en Nicolas Colsaerts. Pieters stond na de eerste ronde zelfs aan de leiding, maar moest die plaats afstaan aan Dustin Johnson, die de eerste Saudi International won. Het toernooi zal minstens nog tot 2021 plaatsvinden.
Saudi Cycling Tour – 4 tot 8 februari 2020
In 2002 trok het internationale wielerpeloton voor het eerst naar het Midden-Oosten, voor de Ronde van Qatar. Die werd op poten gezet door Amaury Sport Organisation (ASO), tevens de organisator van de Tour de France én de Dakar Rally. In 2010 voegde ASO daar een tweede ronde aan toe, met de Tour of Oman. RCS, de organisator van de Giro, pakte vanaf 2015 op zijn beurt uit met de Abu Dhabi Tour en de Dubai Tour, twee rondes die dit jaar samensmolten in de UAE Tour.
Na het WK wegwielrennen in 2016 in Doha en de laatste editie van de Ronde van Qatar eerder dat jaar, komt ASO nu met een nieuwe, vijfdaagse rittenkoers: The Saudi Tour, niet toevallig ook in het koninkrijk waar het de Dakar Rally naartoe verkaste. Het parcours van de wielerronde loopt door de hoofdstad Riyad en de omliggende woestijnheuvels/vlaktes. ASO vermoedt dat waaiers, zoals ook in Qatar, voor spektakel zullen zorgen. Sabah Al-Kraidees, voorzitter van de Saudi Cycling Federation, hoopt om zo het wielrennen in eigen land een boost te geven, en vooral om de ‘mooie landschappen en de historische sites’ in en rond Riyad aan de wereld te showen.
Saudi Horse Cup – 29 februari 2020
Op de schrikkeldag van eind februari vindt voor de eerste keer de Saudi Cup plaats, een paardenrace met de grootste prijzenpot ooit: liefst 20 miljoen dollar (10 miljoen voor het winnende paard/jockey, 10 miljoen voor de rest), nog meer dan de Pegasus World Cup in de VS (16 miljoen dollar in 2018) en de Dubai World Cup (12 miljoen dollar voor de belangrijkste race).
Aan de start veertien paarden, die 1800 meter over negen ronden moeten afleggen, op de King Abdulaziz Racetrack in Riyad. Bezieler van het project: prins Bandar bin Khalid Al Faisal, de voorzitter van de Jockey Club of Saudi Arabia die van zijn land de leading player in de paardenraces wil maken.
En als het van kroonprins Mohammad bin Salman afhangt zelfs enkele maanden het epicentrum van de sportwereld. Alles voor de schone schijn.
