23 atletiekcoaches trekken in een open brief stevig van leer tegen het beleid van Rutger Smith, de Nederlandse topsportcoördinator van Atletiek Vlaanderen. De redenen voor hun protest zijn zeer divers, met territoriumdrang en jaloezie als gemene delers.
De open brief, gericht aan Gery Follens, de voorzitter van Atletiek Vlaanderen, is (deels) ondertekend door 23 trainers uit de atletiekwereld. Onder hen bekende namen als Jacques Borlée, Rudi Diels, Tia Hellebaut, Tim Moriau, Michael Van der Plaetsen en Wim Vandeven, maar ook een aantal jongere coaches.
‘Het huidige topsportbeleid en de werking onder de leiding van de technische directie dreigt de jarenlange successen van onze sport te vernietigen. De recent ingevoerde beleidsmaatregelen zijn niet alleen destructief, ze ondermijnen ook de prestaties van onze eliteatleten en degraderen de essentiële rol van hun persoonlijke coaches tot een bijzaak’, klinkt het scherp.
Volgens de open brief is er zelfs sprake van een ‘toxisch’ leiderschap, en ‘een sfeer van angst, intimidatie en machtsmisbruik’, georkestreerd door topsportcoördinator Rutger Smith. Ze eisen meer keuzevrijheid en inspraak in de plannen om de atletiekwerking te centraliseren in Gent, en ‘per direct’ de ‘verwijdering’ van Bram Peters, de nieuwe hoofdcoach van de 4×400 meterploegen. Vanwaar hun protest? Een antwoord op vier vragen.
Waarom is er zoveel weerstand tegen Bram Peters?
In deze kwestie speelt Jacques Borleé, de vorige coach van de 4×400 meterploegen, een grote rol. De keuze voor zijn opvolger hebben Rutger Smith en de Vlaamse atletiekfederatie niet hem besproken en dat zit hem zeer hoog. Zoon Kevin Borlée, die gestopt is na de Spelen in Parijs, had een kandidaat kunnen zijn, maar hij gaf zelf aan dat het te vroeg was om die rol nu al op te nemen. Zo ging topsportcoördinator Rutger Smith op zoek naar een opvolger, maar veel van de Belgische sprintcoaches naderen hun pensioen of zijn met pensioen (Patrick Himschoot, Rudi Diels, Philippe Gilson).
Smith trok naar Nederland en haalde daar Bram Peters (32) weg. Peters heeft een grote rol gespeeld in de ontwikkeling van topatlete Femke Bol en was in Nederland de laatste jaren assistent onder de Zwitserse hoofdcoach Laurent Meuwly. Een man met flink wat adelbrieven, maar die volgens Borlée ‘niet de ervaring heeft om een mondiale estafetteploeg te leiden’.
Dat Carole Bam ook niet meer de eindverantwoordelijkheid draagt voor de Belgian Cheetahs (de 4×400 meterploeg bij de vrouwen), en Peters’ assistent moet worden, speelt ook mee in die onvrede. Hetzelfde geldt voor Lieve Van Mechelen, die assistent wordt bij de Belgian Falcons (4×100 meter mannen) onder de nieuwe hoofdcoach François Gourmet, die zich zal bekommeren om de Belgian Rockets (4×100 meter vrouwen).
Jacques Borlée kan niet leven met die structuur en heeft sommige van de oudere coaches opgebeld en overtuigd om mee te stappen in het protest. Zij willen rekeningen vereffenen met Rutger Smith en Bram Peters weer buitenwerken. ‘De uittredende coaches, de atleten en hun persoonlijke coaches moeten mee aan het roer zitten bij het uitwerken van het vervolg’, klinkt het in de open brief. Al is het nog onduidelijk naar welke nieuwe coach of structuur dat volgens hen moet leiden.
Op de achtergrond speelt ook de discussie mee over de selectie van de gemengde estafetteploeg op de Olympische Spelen in Parijs, waar Europees kampioen Alexander Doom de plaats voor Helena Ponette doordrukte, ten nadele van Hanne Claes (in het verleden getraind door Jacques Borleé, daarna door Carole Bam en Ivo Hendrickx, die ook de brief ondertekende). Tegen de zin van Jacques Borleé en Carole Bam nam Rutger Smith als eindverantwoordelijke de beslissing, pro Ponette. Geen verkeerde keuze, zo bleek later uit haar tijden.
Waarom wil Rutger Smith de topsportwerking van de atletiek centraliseren in Gent?
Rutger Smith heeft van Sport Vlaanderen de opdracht gekregen om zijn budget efficiënter te besteden. Veel persoonlijke coaches en kinesisten, en twee aparte centra, in Gent en Leuven blijven betalen kost te veel, zo leerde de budgetoefening. Te meer omdat dat de huur van de indoorhal in Leuven aan het ‘sportkot’ van de universiteit te duur werd bevonden, vanwege het beperkte gebruik.
Dus werd besloten om in de toekomst alle trainingen, coaches, medische begeleiding in Gent te centraliseren, zoals dat – met succes – ook in Nederland gebeurt in Papendal of in Groot-Brittannië in Loughborough. De keuze voor Gent is niet onlogisch: de Vlaamse overheid is eigenaar van het topsportcentrum aan de Watersportbaan. Volgens de huidige plannen wordt aan alle Vlaamse atleten gevraagd om op termijn in Gent te trainen. Daar kunnen ze kosteloos een beroep doen op alle faciliteiten, trainers en medische staf. Dat wordt niet verplicht, maar atleten die dat niet willen, zullen dan minstens een deel van hun eigen kosten moeten dragen. Hetzelfde geldt voor collectieve stages in het buitenland, bekostigd door Atletiek Vlaanderen. Wie dat liever op eigen houtje en met een eigen begeleiding doet, moet dat zelf betalen.
Waarom is er zoveel weerstand tussen de centralisering van de atletiekwerking in Gent?
Er is een spanningsveld ontstaan tussen de individuele manier van werken van de voorbije jaren en de collectieve gedachte die Rutger Smith voor ogen heeft. Tot nu toe konden atleten met hun toegestane budget kiezen wanneer én waar ze met welke coach, kinesist, dokter en andere begeleiders wilden werken en trainen. Die zelfstandigheid zullen ze deels kwijtraken als ze in Gent moeten trainen.
Ook coaches, zowel de oude als nieuwe generatie, voelen dat hun positie bedreigd is. Op termijn zal met een beperktere pool van toptrainers gewerkt worden. Zoals met een andere Nederlander, Bart Bennema, die vorig jaar werd aangetrokken als hoofd van het meerkampproject. Die positie willen de coaches verdedigen, uit schrik dat ze hun atleten (en dus een deel van hun inkomsten) zullen verliezen. Geen onlogische reflex, een sterke koerswijziging stoot altijd op weerstand.
Opmerkelijk is ook dat onder meer Tia Hellebaut en haar man Wim Vandeven en Michiel Van der Plaetsen de brief hebben ondertekend, aangezien dat zij alleen Waalse profatleten trainen, respectievelijk Thomas Carmoy en Nafi Thiam. Zij worden dus niet betaald door de Vlaamse, maar de Waalse atletiekfederatie. In het protest zitten er dus veel verborgen lagen.
Bij de atleten zijn er vooral praktische bezwaren, met name voor de atleten die ten oosten van Brussel wonen en telkens de verplaatsing naar Gent zouden moeten maken. Dat kost tijd en energie, terwijl een kern van halve- en langeafstandslopers per traditie in en rond Leuven gevestigd is en er alles voorhanden heeft: een atletiekpiste, een indoorzaal, een fitnesszaal en een restaurant aan het ‘sportkot’ van de universiteit, hoogtekamers in het Bakala Centrum, en veel looppistes in de groene omgeving.
Bovendien wordt gewezen op het gebrek aan slaapfaciliteiten en eetgelegenheden in het Gentse Topsportcentrum. Wie van ver komt, kan er nu niet blijven overnachten, laat staan een gezonde sportmaaltijd nuttigen. Dat zit nog in de pijplijn, net als een recuperatieruimte. Pas als je atleten dat allemaal kunt aanbieden, zullen zij rapper geneigd zijn om in Gent te gaan trainen. Voor de meerkampers en de sprinters biedt de verwarmde indoorpiste in Gent sowieso nu al de beste accommodatie.
Nog een factor die meespeelt bij de onvrede van de halve- en langeafstandslopers is de perceptie over een scheefgetrokken budget binnen de atletiek. Sommigen grepen naast een topsportcontract. Voor de estafetteploegen op de 4×400 meter zijn er daarentegen de laatste drie jaar grote budgetten vrijgemaakt sinds Jacques Borlée met zijn atleten overstapte naar Sport Vlaanderen – een prestigeproject van toenmalig minister van Sport Ben Weyts (N-VA). In totaal gaat het om drie miljoen euro, de steun van het Belgisch Olympisch Comité en van de Waalse sportfederatie Adeps voor de topsportcontracten van zes atleten inbegrepen. Veel geld dus, al zette de mannelijke 4×400 meterploeg daar wel medailles en finaleplaatsen tegenover.
Is er sprake van ‘toxisch’ leiderschap van Rutger Smith, zoals sprake in de brief?
Neen, dat wordt door veel betrokkenen ontkend, en zelfs ronduit ‘zwaar overdreven’ en ‘veel te negatief’ genoemd. Sommige coaches die de brief ondertekend hebben, hebben door die omschrijving al deels hun staart ingetrokken en vroegen aan media om hun naam te laten verwijderen.
Rutger Smith heeft wel wat steken laten vallen in zijn communicatie over de nieuwe plannen. Door te laat duidelijkheid te verschaffen bij atleten, en door te weinig de coaches in de besluitvorming te betrekken zodat ze op zijn minst het gevoel zouden hebben dat ze werden gehoord.
Als de Nederlander de dialoog aangaat en in een (nota bene deze week al aangekondigd) overlegmoment in november een langere transitiefase naar een centrale werking in Gent beklemtoont, kan hij een deel van de onvrede en onzekerheid bij atleten al wegnemen. Smith heeft een duidelijke langetermijnvisie, die met de juiste aanpassingen zijn vruchten kan afwerpen. Hij heeft al de steun van de voorzitter van Atletiek Vlaanderen, Gery Follens. En niet onbelangrijk: ook van Sport Vlaanderen, dat de budgetten beheert (zie kader onderaan). Door de ruggensteun van bovenaf zal hij makkelijker iedereen op termijn in het verhaal meekrijgen. Maar dat er achter de schermen om velerlei redenen aan zijn poten wordt gezaagd, dat is een feit.
Lees hier de volledige versie van de open brief van de 23 atletiekcoaches.
Sport Vlaanderen steunt de keuzes van Rutger Smith
Tom Coeckelberghs, afdelingshoofd Topsport bij Sport Vlaanderen, betreurt de manier waarop de 23 atletiekcoaches hun kritiek hebben geuit. ‘Wij zijn teleurgesteld dat het zover is gekomen. Het is jammer dat een aantal coaches met een geweldig palmares zich zo miskend voelen. Nochtans heeft Atletiek Vlaanderen, onder leiding van Rutger Smith, met goede bedoelingen een visie op lange termijn uitgetekend. Sport Vlaanderen schaart zich daar ook achter.’
‘In ons Topsportactieplan vragen wij aan de federaties om hun werking te centraliseren, zodat de beste coaches hun kennis kunnen delen en de beste atleten met elkaar kunnen trainen. In het buitenland is al gebleken dat dit veel voordelen oplevert. Ook qua kostenefficiëntie, want elke atleet die een eigen coach en eigen kinesist heeft, dat is niet meer realistisch. Ik hoop dat Atletiek Vlaanderen de dialoog met de beloftevolle coaches openhoudt en meer uitleg kan geven over het plan, om zo eventuele onduidelijkheden weg te werken en hen te overtuigen van de meerwaarde.’
Wat betreft de keuze voor Bram Peters, de nieuwe hoofdcoach van de estafetteploegen, is Coeckelberghs ook duidelijk. ‘Tenzij er extreme fouten gebeuren, moeien wij ons daar niet mee, dat is de verantwoordelijkheid van de federatie. Ik kan alleen aangeven dat Bram Peters als coach flink wat adelbrieven kan voorleggen en met een frisse blik nieuwe inzichten kan geven.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier