Sha’Carri Richardson op de Olympische Spelen: wordt ze de vedette of opnieuw de outcast?

Sha’Carri Richardson is nu al de meest gevolgde atletiekvedette. Als ze zaterdag in Parijs ook haar eerste olympische titel op de 100 meter behaalt, wordt ze een superster. Of, als ze zou falen, weer een outcast.

Ze is amper 1,55 meter groot, maar loopt als een bliksemschicht. Ze is controversieel, zeer open, soms onbeschoft en (ogenschijnlijk) zeer zelfverzekerd. Ze is zwart, trots op haar bescheiden afkomst en alles waar ze voor staat. Ze drijft op de motivatie om haar ‘haters’ hun ongelijk te bewijzen. Ze draagt kleurrijke pruiken, lange wimpers, heeft nog langere kunstnagels en is vol getatoeëerd.

Weinig atleten (m/v) die zo veel bravoure en charisma hebben als Sha’Carri Richardson. Ze wordt vaak veroordeeld, door haar grote mond, uiterlijk en gedrag. Maar ze is ook bijzonder populair. Onder meer omdat ze zich in 2015 al outte als biseksueel en vaak vertelt over haar mentale problemen. Dat is heel herkenbaar, vooral bij de jongere generatie. Haar grote ‘marketability’ leverde de 24-jarige Amerikaanse dikke sponsorcontracten op bij Nike en andere multinationals en 3,4 miljoen volgers op Instagram – met grote voorsprong het meest van alle atletieksterren. Bovenal heeft ze sinds het WK van vorig jaar ook het respect van de diehard atletiekfans verdiend. Omdat Richardson niet alleen haar mond liet spreken, maar ook haar uitzonderlijke sprinttalent. Door in Boedapest voor het eerst wereldkampioene te worden, toen weinigen dat verwachtten. En door die lijn dit jaar door te trekken: overtuigende winst op de Amerikaanse trials, het kwalificatietoernooi voor de Spelen, en de snelste wereldjaartijd op de 100 meter.

Niet toevallig voert de Amerikaanse tv-zender NBC Richardson op in commercials in de aanloop naar de Spelen in Parijs, doorgaans het voorrecht van atleten met een kast vol olympische medailles. Tot spijt van wie het nog altijd benijdt, wordt de sprintster uit Texas dé vrouwelijke ster van het atletiektoernooi. Als ze in de finale van de 100 meter tenminste waarmaakt wat al werd voorspeld toen ze op haar negentiende twee (later wel niet erkende) wereldrecords bij de U20 liep. Dat ze ooit de snelste sprintster van deze planeet zou worden.

Al zullen critici ook dan nog altijd wijzen op het besmeurde dopingverleden van haar coach Dennis Mitchell. Die werd in zijn carrière als sprinter betrapt op het gebruik van testosteron (volgens hem na veelvuldige vrijpartijen met zijn jarige vrouw) en gaf later ook toe dat hij groeihormoon had laten inspuiten. Ook als trainer kwam hij in opspraak. Richardson heeft hem altijd verdedigd, passend in haar ik-tegen-de-wereldmentaliteit.

Betrapt op marihuana

Die instelling heeft Richardson als kind en tiener ontwikkeld. In haar thuisstad Dallas werd ze niet opgevoed door haar biologische ouders, maar door haar grootmoeder en tante. Het gemis van vooral haar moeder was zo groot dat ze in high school zelfmoord probeerde te plegen. Verder is niet veel bekend over die periode. Daarop weigert de Amerikaanse in te gaan in interviews. Behalve over de rol van haar tante, Shay Richardson, en grootmoeder, Betty Harp, die ze respectievelijk ‘mom’ en ‘big momma’ noemt. Aan hen heeft Richardson naar eigen zeggen alles te danken. Van de persoon die ze nu is tot haar motivatie om de allersnelste sprintster te worden. Geïnspireerd door ingelijste medailles in haar grootmoeders huis, die haar tante in haar jeugdjaren had gewonnen. Als jonge tiener daagde ze haar tante zelfs uit tot sprintwedstrijdjes, op een hellende straat in hun thuisbuurt. Keer op keer won haar tante, tot de elfjarige Sha’Carri haar voor het eerst versloeg. En ze zich voor het eerst realiseerde dat ze snel was. Zeer snel. Al even belangrijk: haar grootmoeder gaf haar ook een belangrijke levensles mee, over doorzettingsvermogen en volharding. Over hoe je altijd iets moet afmaken waar je aan begint. En je moet blijven volhouden, wat er ook gebeurt.

Die mentaliteit hielp Richardson door de moeilijkste periode van haar leven en carrière, in de zomer van 2021. Het grote publiek leerde de flamboyante sprintster toen voor het eerst kennen, toen ze met een vurige, oranje pruik de Amerikaanse trials won. Ze was pas 21, riep luid ‘I’m that girl!’ en had haar eerste olympische selectie beet. Tot het Amerikaanse Antidopingagentschap (USADA) enkele weken later bekendmaakte dat Richardson was betrapt op het gebruik van marihuana. Officieel een dopingproduct, maar het wordt natuurlijk ook vaak gebruikt als roesmiddel. Dat had de sprintster nodig gehad toen een journalist haar tijdens de trials had verteld dat haar biologische moeder was gestorven. Dat ze dat droevige nieuws moest vernemen van een volslagen onbekende was de trigger geweest, bekende Richardson in een veelbesproken live-interview op tv. Een interview, zei ze later, dat ze toen beter niet had gegeven.

Richardson werd geschorst voor dertig dagen en miste zo de 100 meter op de Olympische Spelen in Tokio. Ze had wel nog kunnen deelnemen aan de 4×100 meterestafette, maar daarvoor werd ze niet geselecteerd, uit vrees voor te veel commotie. De Amerikaanse kreeg de sympathie van diegenen die vinden dat een softdrug als marihuana niet op de dopinglijst hoort. Maar ook de hoon van anderen die haar veroordeelden omdat ze een bekende dopingregel had overtreden. Richardson wilde die criticasters het zwijgen opleggen in een postolympische race, de Prefontaine Classic. Daarin zou ze het opnemen tegen Elaine Thompson-Herah, Shelly-Ann Fraser-Pryce en Shericka Jackson, de Jamaicaanse vrouwen die in Tokio alle olympische medailles op de 100 meter hadden veroverd. Ze schreeuwde van de daken dat ze zou bewijzen dat ze geen onehitwonder is, dat zou tonen waarom ze ‘that girl’ is, en dat ze aan de finish op haar concurrentes zou wachten.

Het draaide anders uit: Richardson eindigde als laatste, ver na de Jamaicaanse vrouwen. Het belette haar niet om in een interview weer haar uitgesproken zelf te zijn: ‘This is just one race. Talk all the sh*t you want. I’m here to stay!’ Woorden die Richardson niet kon waarmaken. Het jaar erna gaf ze in het begin van het seizoen forfait voor verschillende meetings en op de Amerikaanse trials werd ze uitgeschakeld in de reeksen. Geen WK in eigen land, in Eugene. Deze keer had ze geen uitleg klaar. Ze haalde alleen uit naar journalisten die kritische vragen hadden gesteld. De Texaanse leek toch een eendagsvlieg, die haar immense talent verkwistte.

Begin 2023 kwam Richardson nog eens negatief in het nieuws toen ze nog voor een vlucht uit het vliegtuig werd gezet, nadat ze ruzie had gekregen met een stewardess. Toen verschillende blanke passagiers dat toejuichten, snauwde ze naar iemand. ‘Je bent vet.’ En tegen een andere: ‘Ik ben nog altijd een superster, ik kan nu gewoon een privévliegtuig nemen, dommerik. Jij bent maar een gewone persoon.’ Het voorval vergrootte de controverse rond haar nog meer.

Wedergeboorte

Met de les van haar grootmoeder – ‘blijven volhouden, wat er ook gebeurt’ – begon Richardson in 2023 met verse moed aan een nieuw seizoen. Tot verrassing van velen won ze bijna al haar wedstrijden. Ook op de Amerikaanse kampioenschappen, waar ze symbolisch haar vurige pruik wegwierp en haar zwarte vlechten liet zien. Alsof ze een wedergeboorte had beleefd. Toen ze de finale won, pakte Richardson weer uit met een intussen bekende quote: ‘I’m not back. I’m still that girl, but I’m better.’ Dezelfde meid, maar beter.

Dat bleek ook op het WK in Boedapest. Door een slechte start in de halve finale moest ze in de finale vanuit de buitenste baan negen starten. Dat belette de Amerikaanse niet om een zeer rappe 10.65 te lopen, als de vijfde snelste vrouw ooit. De buitenste baan negen, symbolisch voor haar imago als outcast, had Richardson geholpen, zei ze achteraf: ‘Ik zat in mijn eigen wereld, zoals al mijn hele leven. Baan negen was perfect.’

Tijdens de podiumceremonie liet ze haar tranen de vrije loop. Haar vele devote fans huilden mee. Waarop Richardson op de persconferentie het geheim van haar comeback verklaarde: ‘Nooit opgeven. Altijd vechten. En alle meningen van buitenaf afblokken. Niet toelaten dat media en outsiders bepalen wie je bent. Alleen jezelf en je geloof bepalen dat.’

Zo vatte de Amerikaanse ook haar olympische campagne aan. Met als eerste ankerpunt de olympische trials, afgelopen juni. Ondanks enkele slechte starts – haar zwakste punt – maakte ze er weer indruk met een fenomenale eindsprint. In de halve finale hield ze zelfs met losse veters de concurrentie gemakkelijk achter zich. In de finale klokte Richardson 10.71, de op een na snelste tijd van haar carrière. Nog voor de finish sloeg ze zichzelf met beide handen op de borst, zoals Usain Bolt deed toen hij op de Olympische Spelen van 2008 het wereldrecord scherper stelde. Meer dan voorheen maakte haar branie na de finish plaats voor emoties, toen ze in de tribunes huilend in de armen viel van haar grootmoeder, ‘big momma’ Betty, die – zoals altijd – in de tribune zat.

Achteraf herhaalde Richardson wat ze tegen zichzelf voor de start had gezegd: ‘Hard works pays off’ – hard werkt loon altijd. Ze wist het zeker: alle ups en downs van de voorbije drie jaar hadden haar tot dat moment geleid. Ze leek meer gefocust, zachter, volwassener dan ooit. ‘Ik versta mezelf beter. Ik heb een dieper respect en begrip voor het talent dat ik heb gekregen.’ Veeleer dan nog eens uit te halen naar haar critici, omarmde ze de verantwoordelijkheid die ze voelt voor de rol die ze, als superster in de atletiek, heeft, en voor de mensen die in haar geloven en haar steunen. ‘Dat helpt me groeien, niet alleen fysiek, maar ook mentaal en emotioneel, tot de jonge vrouw die God heeft gezegend’, aldus Richardson.

De definitieve zegening moet komende zaterdagavond plaatsvinden in het Stade de France in Parijs. De druk, zeker vanuit de VS, zal groter dan ooit zijn. Mislukt Richardson, dan zullen haar haters haar opnieuw afbranden. Maar als ze de jarenlange dominantie van de Jamaicaanse vrouwen op de 100 meter kan doorbreken en de eerste Amerikaanse sprintster sinds 1996 wordt die het koninginnennummer van de atletiek wint, dan zal ze haar status tot Usain Boltniveau opkrikken. En van ‘big momma’ Betty te horen krijgen dat de beloning altijd volgt, zolang je maar blijft volhouden.