Het is dat hij Cubaan is, anders was Javier Sotomayor nog rijkelijker behangen geweest met medailles. Maar de internationale boycot verhinderde dat soms. De atleet blonk dan maar uit in wereldrecords en is nog steeds houder van dat in het hoogspringen. Op 29 juli 1989 wipte hij als eerste mens over 2,44 meter.
De feiten
We schrijven juli 1989 en in San Juan, Puerto Rico worden Caribische atletiekkampioenschappen gehouden. Het stadion is 50 jaar oud en niet van de modernste, maar de weersomstandigheden zijn perfect, vindt Jose Godoy, de coach van de 21-jarige Cubaanse hoogspringer Javier Sotomayor. Die heeft een jaar eerder de hele atletiekwereld verbaasd, door in Salamanca het wereldrecord van de Zweed Patrik Sjöberg (2m42) met één centimeter scherper te stellen.
Plots lijkt een voorspelling van Dwight Stones, een gewezen Amerikaans wereldrecordhouder hoogspringen, akelig dichtbij. Die zegt bij het begin van de jaren tachtig dat nog in dat decennium de magische grens van de 8 foot zou worden bereikt. 8 foot komt overeen met 2,44 meter. Voor Amerikanen, die anders meten en rekenen, zijn dat magische barrières. Onder de vier minuten op de mijl, boven de 17 foot in het polsstokspringen en nu meer dan 8 foot in het hoogspringen.
Godoy ziet hoe zijn poulain faalt bij zijn eerste poging op recordhoogte, nadat hij het kampioenschap heeft begonnen. Zijn linkerbeen raakt de lat die valt. Poging twee op 8 foot slaagt wel. Het publiek in het Escobar Stadium geeft de atleet een staande ovatie. Logisch, veel Cubanen hebben de verplaatsing gemaakt om hem toe te juichen.
Het is voor Sotomayor al het tweede wereldrecord in 1989: eerder op het jaar, in maart, breekt hij het indoorrecord in Boedapest. Op het WK springt hij 2m43.
Making-of
Limonar, Cuba, daar staat de wieg van ’s werelds beste hoogspringer. Limonar is een klein stadje in het centrum van het eiland. Daar begint Javier al heel vroeg met atletiek. Op zijn tiende doet hij al aan hoogspringen, zij het tegen zijn zin. Javier is wat bang om zich pijn te doen bij het vallen en loopt liever op de piste. Maar zijn trainer van toen zet door. Carmelo Benítez ziet in de rijzige tiener veel potentieel.
Als hij 13 is, springt hij al 1,65 meter, op zijn veertiende zou hij al over 2 meter zijn gesprongen. Wordt gezegd, want een en ander is moeilijk te verifiëren. In elk geval doet hij het zo goed dat hij een beurs krijgt aan de Escuela Superior de Perfeccionamiento Atlético. Daar neemt José Godoy hem over. Het is Godoy die hem naar zijn wereldrecords gidst.
Als hij in 1988 in Salamanca zijn beste prestatie van 2,37 naar 2,43 meter tilt en een eerste wereldrecord springt, gebeurt dat in de aanloop naar de Olympische Spelen van Seoel. Die worden gehouden in de herfst van 1988. Maar tot een duel tussen hem en Sjöberg komt het niet. Cuba boycot de spelen in Zuid-Korea, in navolging van het protest van Noord-Korea.
En daarna
In tijden van boycot is de Cubaanse overheid atleten die het land in een goed daglicht zetten zeer dankbaar. Voor zijn atletische topprestaties krijgt de hoogspringer eind 1989 als beloning een nieuw huis.
1990 is een zwart jaar in zijn carrière. Een blessure aan de voet remt hem af en bovendien overlijdt zijn coach Godoy. El tigre de Limonar, zoals hij in Cuba bekend staat, is er het hart van in. Guillermo de la Torre neemt de coaching over, maar die overgang (en het herstel) loopt niet zo goed. Op het WK in Tokio in 1991 springt Sotomayor ‘maar’ 2,36 meter. Het goud is voor de Amerikaan Charles Austin.
Kan alleen Godoy hem naar de hemel coachen? Helemaal niet. 1992 en 1993 worden topjaren. Om te beginnen zijn er de Spelen in Barcelona. Zijn eerste, met in zijn spoor nog vedetten als Ana Fidelia Quiroz, de bokser Félix Savón en de baseballploeg. Het hoogspringen is op Montjuich van hoog niveau, niet vanwege de hoogte die wordt bereikt (slechts 2,34 meter), maar door de spanning. Met vijf zijn ze die op die hoogte over de lat gaan en daarna niet hoger komen.
Het goud is voor Sotomayor, die er bij zijn eerste poging in slaagt. Sjöberg, Tim Forsyth, Artur Partyka en Hollis Conway doen het bij hun tweede poging. Nooit, zegt Sotomayor, was een wedstrijd spannender en meer zenuwslopend dan die olympische finale. Nog mooier wordt het een jaar later, met een nieuw wereldrecord. Op 27 juli 1993 gaat de 1,95 meter lange atleet in het Spaanse Salamanca over 2,45 meter. Dat heeft hem tot vandaag niemand nagedaan.
Daarna gaat het bergaf, al dat springen teistert de pezen. Op de Spelen in Atlanta ’96 haalt hij ‘amper’ 2,25 meter in de finale. Charles Austin wipt er over 2,39 meter. De linkervoet is er slecht aan toe. Goud winnen op het WK lukt hem een jaar later wel, in Athene. Maar soms moet hij maanden wegblijven uit competitie vanwege de pijn. Dat hakt in zijn erelijst.
In 2000 wil hij nog een laatste keer op de Spelen uitblinken. In Sydney. Maar wat in de aanloop daarnaartoe gebeurt, geeft zijn zilver een donker randje. Hij wordt betrapt op dopinggebruik. Een keer voor en een keer na de Spelen. De eerste keer treft men sporen van cocaïne aan in zijn urine. Granma, de officiële Cubaanse communistische krant, verdedigt hem en noemt het in haar kolommen een zet van de CIA en de beweging in de VS tegen Castro. Sotomayor wordt voor twee jaar geschorst, wat het einde betekent van zijn carrière. Vanwege zijn verdiensten voor de sport en omdat hij zijn onschuld blijft uitschreeuwen, wordt de straf ingekort tot een jaar. Net op tijd om deel te nemen aan Sydney.
In Australië is hij al 33 en de voorbereiding was kort. Heeft dat tot een nieuwe vlucht in doping geleid? Hij springt er naar het zilver, gaat dan door, maar wordt in juli 2001 betrapt op het gebruik van nandrolon, een spierversterker. Geruchten gaan dat de autoriteiten in Cuba dan al een tijdje op de hoogte zijn van het gebruik. De atleet heeft het altijd ontkend. Sotomayor is nu aan de slag als trainer, is vader van vier jongens en heeft sinds 2015 ook de Spaanse nationaliteit.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier