De Grondwet is er voor iedereen, maar niet iedereen kent ze even goed. Onderzoekers aan de KU Leuven lanceerden daarom belgischegrondwet.be, waar je jouw constitutionele kennis kan opschroeven. Je ontdekt er ook hoe de Grondwet nog elke dag invloed heeft op je leven. Hier zetten we alvast vijf feiten op een rijtje.
Kennis kent geen einde: 600 jaar Wonderzoek
KU Leuven viert 600 jaar en Knack feest mee: een heel jaar lang vind je om de twee weken op knack.be een artikel over een thema waarrond onderzoekers van KU Leuven sterk wetenschappelijk werk leverden.
1. De Brusselse Congresstraat ademt de grondwetsgeschiedenis …
Als je in Brussel door de Congresstraat wandelt, kan je ter hoogte van het Vrijheidsplein kiezen uit vier straten: de Drukpersstraat, de Eredienststraat, de Onderrichtstraat en de Verenigingstraat. Wat hebben die namen met elkaar te maken? Het zijn de vier fundamentele vrijheden die in 1831 in de Belgische Grondwet verankerd werden.
2. … met een gebeeldhouwd hoogtepunt
Sinds 11 november 1922 vind je aan de voet van de Congreskolom in Brussel het graf van de Onbekende Soldaat met de Eeuwige Vlam. Minder bekend is dat die zuil in het midden van de negentiende eeuw werd opgericht ter herdenking van het Nationaal Congres van 1830, dat de Belgische Grondwet bekrachtigde. Ook hier zijn de vier vrijheden aanwezig, in de vorm van allegorische vrouwenbeelden op de hoekpunten van de sokkel.
3. De Grondwet kwam er héél snel
Na de opstand tegen Willem I gaf de tijdelijke regering in oktober 1830 een commissie de opdracht om een ontwerp te maken voor de Belgische Grondwet. De leden hadden maar tien dagen nodig om een blauwdruk uit te werken, geïnspireerd door de meest vooruitstrevende ideeën van hun tijd. Vervolgens discussieerden in het Nationaal Congres 200 vertegenwoordigers van verschillende politieke en levensbeschouwelijke strekkingen over het ontwerp. Op 7 februari 1831 stemde de voltallige vergadering in met het finale ontwerp. Dat is sneller dan een hedendaagse regeringsvorming!
4. Ook België heeft zijn Founding Fathers
Bij de oprichting van de Verenigde Staten speelden de zogenaamde Founding Fathers, zoals Thomas Jefferson en James Madison, een cruciale rol. Ze schreven onder meer de Onafhankelijkheidsverklaring en de Amerikaanse Grondwet. Tegelijk voerden ze intellectueel hoogstaande discussies over de onderliggende principes, zoals vrijheid en federalisme. Ook België heeft zijn Founding Fathers, maar we zijn ze vergeten. Jonge liberalen, zoals Jean-Baptiste Nothomb (25 jaar oud in 1830), en doorwinterde filosofen, zoals Pierre-François Van Meenen (58 jaar oud in 1830), speelden een leidende rol in de herfst van 1830 en hielden tegelijk gesofisticeerde discussies over de principes van de nieuwe staat. De manier waarop ze een grondrechtencatalogus en een parlementaire democratie uittekenden in een tekst, zou veel andere landen inspireren. Op belgischegrondwet.be maak je uitgebreid kennis met de Belgische Founding Fathers.
5. De Grondwet blijft groeien
De oorspronkelijke 139 artikelen werden in de loop der tijd aangevuld, bijvoorbeeld met de democratisering van het kiesstelsel en de omvorming van België naar een federale staat in de zes staatshervormingen sinds 1970. De voorbije decennia kwamen daar ook nieuwe grondrechten bij: in 1994 werden sociaal-economische rechten zoals het recht op arbeid, huisvesting en sociale zekerheid toegevoegd, en in de nasleep van de zaak-Dutroux werden de rechten van het kind expliciet verankerd. De Grondwet telt vandaag 198 artikelen.
belgischegrondwet.be
‘De Grondwet is voor iedereen’, vinden professoren Raf Geenens en Stefan Sottiaux. Samen met collega-onderzoekers in grondwettelijk recht, ethiek en rechtsfilosofie stelden ze op 7 februari 2023 de website belgischegrondwet.be voor, exact 192 jaar nadat de Grondwet werd aangenomen. In een gerelateerd project onderzoeken ze nu of een sterkere grondwetscultuur kan bijdragen tot gemeenschapsvorming: kan je mensen gemakkelijker verenigen rond waarden uit de grondwet dan rond een concept als nationale identiteit?
Meer lezen?
stories.kuleuven.be/nl/verhalen/onze-grondwet-doorgrond
Wonderzoek
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier