‘Zowel de daad als de uitspraak in de zaak-Reuzegom is het gevolg van een toxisch klimaat’

De meeste Griekse drama’s vertellen ons dat macht corrumpeert, hybris afbreuk doet aan moraal en dat na overmoed altijd de val komt. Soms zijn tragedies helaas geen parabels maar worden ze ons voorgeschoteld door de onversneden realiteit. Sanda Dia’s dood is zo’n tragedie.

De cultuur waar de Reuzegommers niet enkel schuldig maar natuurlijk ook onderhevig aan zijn, is exact die van macht en hybris, van het reinste hedendaagse elitarisme. Een klimaat gebaseerd op een idee van onschendbaarheid en bijgevolg een levenshouding gekenmerkt door onverschilligheid, arrogantie, machismo, wanhopige geldingsdrang en een systematisch gebrek aan empathie. Als hun advocaten dan toch verzachtende omstandigheden wilden inroepen, was een erkenning van dat toxische klimaat het juiste pleidooi geweest. Want behalve daders en geweldplegers, zo valt te redeneren, waren de Reuzegommers daar ook slachtoffer van.

Een rechtvaardige straf had hen duidelijk kunnen maken dat ze wel degelijk verantwoordelijk zijn. Dan had het bloed aan hun handen hen misschien doen inzien hoe schadelijk hun arrogantie en gevoel van ongenaakbaarheid wel zijn en waartoe ze hen in staat hebben gesteld. Zo’n straf was ook een les voor de samenleving geweest, want een machtige klasse die op geen enkele manier geleerd heeft verantwoording af te leggen is heel erg gevaarlijk, moordlustig in haar achteloosheid. Maar kijk, zo geschiedde het niet, de wet schoot tekort, de onschendbaarheid werd in stand gehouden. De gevestigde instrumenten van zogenaamde rechtvaardigheid bleken te zeer doordrongen van hetzelfde elitarisme.

Op een ietwat ondergronds deel van het internet zijn de namen en gezichten van de Reuzegommers al maanden te vinden. Toch was het pas na de langverwachte en teleurstellende uitspraak van het gerecht en de omerta van de media dat ze ook werkelijk gingen circuleren. Dat toont aan dat het bottom-up doorbreken van deze stilte geen blinde volkswoede is, maar net een aandachtige correctie op de blinde vlekken van ons rechtssysteem.

Zoals het koor in Griekse drama’s de moraal ook eerder snapt dan de tragische personages, zo heeft de ‘volkswoede’ al vaak bewezen dat ze de lessen van een tijd eerder onderkent dan de gevestigde instituten. Liever beleeft een volk geen tragedies, maar als ze zich dan toch voordoen, zijn we het onszelf verplicht er de juiste lessen uit te trekken.

Martha Balthazar is theatermaakster. Haar column verschijnt tweewekelijks.