‘Wil je je best doen voor de vogels in je tuin, gebruik dan geen pesticiden’

Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans las een studie die bewijst dat pesticidegebruik in tuinen ten koste gaat van vogels.

Mijn vriendin en ik hebben een stommiteit gedaan. We hebben een driedubbele nestkast voor mussen hoog tegen ons huis gehangen, maar wel vlakbij het slaapkamerraam. Vanuit ons bed kunnen we de kast zien. Dat leek een leuk idee voor wat ochtendlijk amusement, alleen hadden we het geruzie onder de mussen onderschat. Bij zonsopgang is er veel gekibbel en gekwetter, burengeruzie waarschijnlijk. Maar het kot is vooral te klein wanneer er een spreeuw komt kijken of er nog een gat vrij is. In principe zou ze er niet in mogen kunnen, maar de mannetjesmussen laten zelfs niet toe dat ze het probeert: ze wordt meteen aangevallen en verjaagd. Dat gaat altijd gepaard met veel fysieke en verbale commotie.

Als we goed geslapen hebben, is het een plezier om het gebeuren bij het wakker worden gade te slaan. Maar als we nog wat willen rusten, is de ergernis om het gedoe soms te groot om blij te kunnen zijn met het feit dat de twee vogelsoorten die de jongste halve eeuw in absolute aantallen in Vlaanderen waarschijnlijk de zwaarste klappen hebben gekregen, het alvast in onze tuin (en die van de buren) goed doen. We hebben dit jaar echt een gespreide mussenbroedkolonie. Buiten het broedseizoen komen er ’s avonds tientallen mussen samen slapen in een grote hazelaar – ook dat gaat gepaard met druk gekwebbel. Spreeuwen zitten nu ’s morgens constant te zingen op ons dak en dat van de buren.

We doen natuurlijk ons best voor de vogels, met voederplankjes en drinkbakjes en met een maairegime dat gunstig is voor grassen en bloemen met zaden als vogelvoedsel en voor een florerende insectenpopulatie die ook vogels kan bedienen. Wat we vooral niet doen is pesticiden gebruiken. Mogelijk profiteren onze mussen ook daarvan. De bekende Britse hoogleraar Dave Goulson, insectenkenner en eminent wetenschapspopularisator, en een van zijn studenten toonden recent namelijk onomstotelijk aan dat pesticidegebruik resulteert in minder mussen (en mezen en roodborsten) in je tuin.

De resultaten verschenen in het vakblad Science of the Total Environment. Ze zijn gebaseerd op een grootschalige enquête bij mensen die deelnemen aan de Britse versie van onze tuinvogeltellingen. 58 procent van de deelnemers waren dames, 57 procent was 65+. De meeste deelnemers namen vogelvriendelijke maatregelen in hun tuin, zoals het ophangen van nestkastjes en voederplankjes. Desondanks gebruikte een derde ook pesticiden, en dan nog vooral het gevaarlijke glyfosaat (Roundup) – meestal in de lente en vroege zomer, in volle broedseizoen dus. Soms begrijp je de mensen niet.

De resultaten logen er niet om: bij glyfosaatverbruik zit er een kwart minder mussen in de tuin, bij gebruik van de erg giftige slakkenverdelger metaldehyde zelfs 39 procent minder. De aard van de effecten kon niet worden onderzocht, maar ze kunnen direct zijn (rechtstreekse gezondheidsschade door het gif) en indirect (minder voedsel in de vorm van granen en ongewervelden). Voor spreeuwen werden geen verschillen gevonden (mogelijk omdat ze grotere territoria hebben en dus minder rechtstreeks getroffen worden door wat er in een specifieke tuin gebeurt).

Het is de eerste keer dat het effect van pesticidegebruik in tuinen op tuinvogels wordt onderzocht. Franse onderzoekers stelden een tijdje geleden in Biological Conservation al dat pesticidegebruik door tuiniers ten koste gaat van de aantallen hommels en vlinders in hun tuin, wat uiteraard voor de hand ligt. Maar giftige effecten kunnen doorsijpelen in de voedselketen en dus ook vogels beïnvloeden.

Het is dus in alle omstandigheden aangewezen om GEEN pesticiden te gebruiken als u natuurvriendelijk wil tuinieren (en zelfs als u wat minder natuurvriendelijk wil tuinieren). Een beetje spuiten ‘om bestwil’ kan al schadelijke effecten hebben. Laat de natuur maar doen, ook wat u graag zou  elimineren kan boeiende belevenissen opleveren als u het laat leven. Iets tussen 8 en 10 procent van de Vlaamse open ruimte wordt ingenomen door  tuinen, dus als die op grote schaal een natuurlijker aanpak krijgen kan dat significante effecten op de populatiegrootte van tuinvogels hebben.

By the way: de studie vond geen effect van de aanwezigheid van een hond of kat in een gezin op de aantallen vogels in een tuin.