‘Strikte openingsuren én een verplichte rustdag hollen begrip “zelfstandig zijn” compleet uit’

Het winkellandschap verandert razendsnel. Paternalistische recepten van een bemoeizuchtige overheid uit de jaren ’70 en ’80 die de dagindeling van een zelfstandige dicteren leidden tot een markt waar winkeliers de vele hedendaagse uitdagingen niet meer adequaat kunnen aangaan. Dat we op vandaag nog steeds wetgeving hebben met strikte openingsuren én een verplichte rustdag   is volgens Kamerleden Kathleen Verhelst en Tim Vandenput (Open Vld) absurd. “Het holt het begrip ‘zelfstandig zijn’ compleet uit.”  Met een nieuw wetsvoorstel willen ze hier paal en perk aan stellen.

Om te schetsen waar het concreet over gaat, geven we u graag enkele voorbeelden uit de praktijk. Een handelaar moet normaalgesproken zijn zaak om 20 uur sluiten. Tenzij op vrijdag, of voor een feestdag. Dan mag er een uurtje langer gewerkt worden. Een supermarkt heeft een verplichte sluitingsdag. Tenzij de winkel deel uitmaakt van een benzinestation. Dan weer niet. Dan volgen ze het systeem van de horeca, van krantenwinkels en van videotheken: zij kennen namelijk géén verplichte sluitingsdag. Volgt u nog? Voor hybride zaken, en zo zijn er de laatste jaren nogal wat bijgekomen, is de situatie helemaal kafkaiaans. U runt een boekhandel en serveert ook koffie of gebak? Op uw verplichte sluitingsdag mag u uw klanten culinair in de watten leggen. Een boek verkopen is dan weer uit den boze.

Het zijn slechts enkele praktische gevolgen van een gedateerde wetgeving die niet alleen de openingsuren voorschrijft (buiten deze uren is, en we citeren, de toegang van de consument tot de ‘vestigingseenheid’ verboden) maar ook een wekelijkse rustdag oplegt. De specifieke vermelding van videotheken is overigens kenmerkend voor de tijdsgeest waarin deze wetgeving is tot stand gekomen.

Volgens een verslag van de Europese Commissie uit  2020 kent België een bijzonder restrictieve regelgeving betreffende de ‘operationele context voor detailhandelaars’. Volgens de OESO staat ons land nog net op het podium als het gaat over het opleggen van operationele regeltjes. We wagen ons aan een vrije vertaling: de Belgische overheid bemoeit zich teveel en dat is niets om fier op te zijn.

In de loop der jaren heeft men er op zijn Belgisch wel iets op gevonden. In steden en gemeenten die erkend zijn als toeristisch centrum valt de verplichte sluitingsdag op magische wijze weg. We willen niets afdoen van de toeristische aantrekkingskracht van pakweg Maasmechelen, maar we vermoeden dat het feit dat er een groot outletcentrum is gevestigd een niet onbelangrijk argument zal geweest zijn. Daarnaast kunnen lokale besturen jaarlijks 15 afwijkingen toestaan op de verplichte rustdag. Naast de administratieve rompslomp die dit met zich meebrengt is ook dit niet langer werkbaar.

Het winkellandschap is de afgelopen 10 jaar ingrijpend veranderd. Het consumentengedrag is niet meer te vergelijken met hoe het vroeger was. Alle filosofische of andere bedenkingen ten spijt: de tijd van de consument als lijdend voorwerp die braaf zat te wachten is voorbij. Integendeel, het is de consument die de dans leidt.

Een veel gebruikt argument pro de verplichte rustdag is de leefbaarheid voor de handelaars en het personeel. Pleiten wij voor een 24/7 economie? Absoluut niet. Beogen wij een concurrentiestrijd? Het antwoord is duidelijk: neen. Uiteraard heeft ook het winkelpersoneel recht op een goede balans tussen werk en privé. We zien trouwens in steden die erkend zijn als toeristisch centrum dat het niet zo een vaart loopt. De afschaffing van de wekelijkse rustdag leidt er niet tot drama’s, wel integendeel. Vaak houdt het lokaal bestuur vast aan een vaste maandelijkse koopzondag die dan ook zo in de markt wordt gezet en waar promotie wordt voor gevoerd. Er ontstaat dus heus geen wedloop of race tussen handelaars onderling of tussen de grote spelers en de zelfstandige boetieks. Een hedendaags middenstandsbeleid speelt in op de toekomst en combineert offline gemak met online beleving.

We willen ondernemers opnieuw de vrijheid geven om hun zaak te runnen op de manier waarop zij dat menen te moeten doen. Mag het even? We doen dat niet door eens te meer te morrelen in de marge maar wel door 2 concrete maatregelen te nemen: we verruimen het sluitingsuur tot 22u en de verplichte sluitingsdag wordt, beter laat dan nooit, eindelijk afgeschaft.