‘We wennen maar beter aan een nieuwe veiligheidsorde voor Europa’

‘Als Europa autonoom optreden is niet langer een wilde droom’, schrijft europarlementslid Tom Vandenkendelaere naar aanleiding van de NAVO-top in Madrid. ‘Poetins oorlog in Oekraïne heeft het nodige draagvlak gecreëerd om leiderschap los te weken in Europa.’

Dat Europa achter de feiten aanloopt en ronduit faalt om het hoofd te bieden aan cruciale buitenlandse en veiligheidsuitdagingen is duidelijk geworden door een lange reeks eye openers de afgelopen jaren. Europa werd met stomheid geslagen door de eerste invasie en brutale annexatie van de Krim door Rusland in 2014. Nadien werden we overrompeld door een dramatische vluchtelingencrisis.  De komst van Donald Trump in het Witte Huis zorgde voor een tot dan ondenkbare vertrouwensbreuk in de trans-Atlantische relaties. De geleidelijke ontmanteling van de democratie in Hong Kong speelde zich voor onze neus af. De abrupte terugtrekking van de Amerikaanse troepen in Kaboel gebeurde zonder enig overleg met de Europese partners. En hoe tot slot de Wit-Russische dictator Loekasjenko bewust migranten inzette als wapen in de hybride oorlogvoering aan de grenzen met Polen tartte alle verbeelding.

De druk op ons gemeenschappelijk Europees veiligheids- en defensiebeleid was de laatste jaren nog nooit zo voelbaar, toch gebeurde te weinig. De tweede Russische invasie in Oekraïne was niet langer een eye opener maar een onverbiddelijke wake-up call. Dit is Europa’s grootste veiligheidscrisis sinds WOII. De eensgezindheid onder Europeanen om een antwoord hierop te bieden was nog nooit zo groot. De oorlog aan de grens van Europa en alle gevolgen die daaruit voortvloeien – gaande van militaire dreigingen, een nieuwe vluchtelingenstroom, energiebevoorrading die spaak loopt, oplopende druk op voedselzekerheid, stijgende inflatie – zijn immers onmiddellijk voelbaar. Poetin duwt de Europeanen met de neus op de feiten en dwingt ons tot strategische keuzes: meer eenheid, meer capaciteit, minder afhankelijkheid. Het inzicht in de nood aan een sterke eigen Europese defensie én een meer ambitieuze samenwerking met de NAVO kreeg dan ook een concrete vertaalslag op de historische NAVO-top deze week. 

Met het goedgekeurde Europese Strategisch Kompas zetten we een langverwachte en zeer betekenisvolle stap vooruit op vlak van defensiesamenwerking. Als Europa autonoom optreden is niet langer een wilde droom. NAVO’s Strategisch Concept, dat in samenhang met dat Europees Strategisch Kompas moet worden gelezen, werd in een mum van tijd op de NAVO-top goedgekeurd. Het bevestigt dat de EU en de NAVO complementair zijn en elkaar versterken. Het schept ook klare taal over de prioriteiten. Tien jaar geleden gold Poetin nog als partner. De nieuwe strategische visie laat geen twijfel bestaan: Rusland is dé grootste bedreiging voor de stabiliteit en veiligheid van de NAVO en ook China houden we beter in de gaten. Europa’s oostflank wordt weer versterkt met troepen en permanente kazernes. Tot slot is met de toetreding van Zweden en Finland het resultaat geen zwakkere maar een sterkere NAVO, met dank aan Poetin.

Poetins oorlog in Oekraïne heeft het nodige draagvlak gecreëerd om leiderschap los te weken in Europa. Om solidariteit en eensgezindheid exponentieel te versterken. Om de uitgaven voor defensie op te schalen. Om de samenwerking onder Europeanen en onder NAVO-bondgenoten te versterken en te operationaliseren. Dat zijn goede stappen vooruit. Maar er blijven aandachtspunten. De laatste jaren zijn de spanningen tussen Oost- en West-Europese landen steeds zichtbaarder geworden, en vooral dan in de Europese Unie. De invulling van Europees lidmaatschap ligt onder de loep. De vraag van Oekraïne, Moldavië en Georgië om toe te treden tot de Unie dwingen ons ook in geopolitieke termen na te denken over de toekomst van ons Europees continent. Interne samenhang en solidariteit zijn daarbij mijn eerste zorg.  Alleen al om die reden blijft verdere integratie minstens zo fundamenteel als verdere uitbreiding.  Een houdbaar en productief evenwicht vinden en bewaren tussen beide, dat wordt de eerste uitdaging voor de EU in de komende jaren.

Tom Vandenkendelaere is Europees parlementslid voor CD&V en voorzitter van de NAVO-delegatie.