‘Waarom wordt levensstijlgeneeskunde altijd afgedaan als zweverig?’

De effecten van een gezonde levensstijl op preventie en ‘omkeren’ van chronische ziektes zijn vaak vele malen groter dan geneesmiddelen. Toch wordt er nog altijd lacherig over gedaan. Medisch antropoloog Reginald Deschepper betreurt dat.

Levensstijlgeneeskunde en ‘levensstijl als medicijn’ zijn benaderingen waarbij levensstijlaanpassingen gebruikt worden om niet enkel ziektes te voorkomen maar ook te behandelen. Voor sommige aandoeningen, bijvoorbeeld diabetes type 2 en hart- en vaataandoeningen, lukt dat vaak heel goed. Heel wat diabetici slagen er zo in om binnen een week – onder medische begeleiding! – hun bloedglucose binnen normale grenzen te houden zonder medicatie. Hun levenskwaliteit neemt enorm toe. Voor henzelf en de maatschappij betekent dit een enorme kostenbesparing: in plaats van voorgeschreven geneesmiddelen die je ‘voor de rest van je leven’ voorgeschreven krijgt kan je vaak zonder.

Voor kanker ligt het niet zo eenvoudig. Met enkel levensstijlaanpassingen kan je kanker niet genezen maar de combinatie met de ‘gewone’ behandelingen (chemotherapie, immunotherapie, bestraling…) levert doorgaans de beste resultaten op. Zo blijkt uit verschillende studies dat wanneer mensen die behandeld worden voor kanker ook letten op hun levensstijl door een goed voedingspatroon (mediterraan, hoofdzakelijk plantaardig) en matige beweging (30 minuten wandelen per dag) de kans op herval en overlijden aanzienlijk lager zijn (volgens één studie bij mensen met borstkanker 50% minder kans op overlijden).

Lacherig

De effecten van een gezonde levensstijl op preventie en ‘omkeren’ van chronische ziektes zijn vaak vele malen groter dan geneesmiddelen (al zijn die in bepaalde gevallen absoluut noodzakelijk en levensreddend). Toch wordt er nog altijd lacherig over gedaan. ‘Denk je werkelijk dat je kanker bestrijdt met een beetje gezond te eten en te bewegen?’ Wel, het antwoord is ‘Ja’. Dat betekent echter niet dat bij kankerlevensstijlaanpassingen als vervanging kunnen dienen van medicijnen. Kanker is een complexe aandoening en die bestrijd je het best door alle beschikbare middelen in te zetten. Naast chemo,- immunotherapie en bestraling, zouden levensstijlaanpassingen een essentieel onderdeel van de behandeling moeten vormen. Toch blijkt dat nog onvoldoende het geval. Uit onderzoek bij mensen met borstkanker blijkt bijvoorbeeld ook dat de meerderheid te weinig beweegt en onvoldoende groenten en fruit eten terwijl die zaken hun risico op overlijden kunnen verminderen.

Critici zullen zeggen dat ‘er nog meer onderzoek’ nodig is. En dat klopt want dergelijk onderzoek gebeurt veel te weinig. De reden is eenvoudig: het is duur en er valt nauwelijks winst mee te maken want je kunt geen patent nemen op gezonde levensstijl. Toch moet je je afvragen wat de mogelijke risico’s en de baten zijn van gezond eten en matig te bewegen. Moeten we echt nog tien of twintig jaar wachten om dat toe te passen?

Studies krijgen te weinig aandacht

Levensstijlgeneeskunde en ‘levensstijl als medicijn’ probeert men nog vaak af te doen als ‘alternatief’ of ‘zweverig’. Nochtans zijn er ondertussen honderden studies verschenen in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften. Het probleem is dat die vaak niet de aandacht krijgen die ze verdienen. Ze worden niet gepromoot op congressen en bij artsen zoals de nieuwste geneesmiddelen om bijvoorbeeld kanker te bestrijden die peperduur zijn en waarvan de effectiviteit boven vaak marginaal is.

Ook in de opleidingen geneeskunde is er te weinig aandacht voor levensstijlgeneeskunde. In een interview vraagt prof Hanno Pijl aan Wim Tilburgs hoe het komt dat hij als diabetespatiënt na jarenlang slikken van geneesmiddelen zelf had moeten uitzoeken hoe hij met levensstijlaanpassingen in enkele dagen medicatievrij kon zijn. Zijn antwoord: mijn arts kende die studies niet en had nooit geleerd hoe je met levensstijlaanpassingen diabetes kon aanpakken. In Nederland is er nu een vereniging van studenten geneeskunde die ervoor pleiten dat levensstijlgeneeskunde meer aandacht krijgt in de opleiding geneeskunde…

Levensstijlgeneeskunde kan niet alles oplossen maar de mogelijkheden ervan zijn sterk onderbelicht. Zo zijn er studies die wijzen op een sterk beschermend effect van krachttraining op het risico op dementie. Volgens een studie hebben mensen die hoog scoren op een handkrachttest (een goede indicator voor algemene kracht) 4 tot 5 maal minder kans op dementie dan mensen die slecht scoren op deze test. Daarnaast zijn er nog tal van studies die aantonen dat voeding een belangrijke rol speelt bij preventie van dementie. Het effect is vele malen sterker dat welk geneesmiddel ook.

Toch is onze geneeskunde nog altijd een ‘reactieve’ geneeskunde: we wachten tot we ziek worden om dan te proberen de ziekte te behandelen of de symptomen te verlichten. Voor dementie hebben we nu een ‘geneesmiddel’ dat de symptomen wat vertraagt maar met aanzienlijke nevenwerkingen. Laat ons hopen dat er een geneesmiddel komt dat deze vreselijke ziekte echt kan genezen. In afwachting daarvan hoeven we niet fatalistisch te wachten en kunnen we met levensstijlaanpassingen niet enkel ons risico op dementie en kanker maar op zowat alle chronische aandoeningen drastisch beperken. Dat is geen alternatieve wetenschap want stond al twintig jaar geleden in Science… voor wie het wilde zien en lezen.