‘Waarom is het zo moeilijk om het leiderschap van Musk te laten bezinken?’

Onderzoeker Nathalie Van Raemdonck (VUB,  IMEC-SMIT) staat stil bij de twijfels bij de overname van Twitter door Elon Musk. ‘We moeten hem het voordeel van de twijfel geven, maar het wordt voor sommigen bang afwachten hoe Elon Musk zijn rol van goede huisvader zal invullen.’

Met een gootsteen kwam hij het hoofdkantoor van Twitter op vrijdag binnen, om aan iedereen duidelijk te maken dat ze zich bij zijn overname moeten neerleggen. “Let that sink in”.

Waarom vinden zoveel mensen het moeilijk om te laten bezinken dat er Musk nu aan het hoofd van Twitter staat? Alarmbellen gaan bij velen af dat Donald Trump samen met een hoop andere verbannen vuilspuiters terugkomt, bij beloftes om van Twitter een ‘alles-app’ zoals het Chinese We-chat te maken, en bij suggesties dat misinformatie ook maar een mening is.

Voor alle duidelijkheid, Twitter is nog steeds gebonden aan wetgeving die vrij duidelijk omschrijft hoe het platform verantwoordelijk is om haatspraak te verwijderen, en heeft zich ook verbonden aan de European code of practice tegen desinformatie. De net goedgekeurde Europese Digital Services Act zal ook extra regels opleggen die, zoals Thierry Breton tweette op vrijdag, ervoor moet zorgen dat de Twittervogel volgens onze regels zal moeten vliegen.

That’s what he said👇#ICYMIhttps://t.co/V2kdvJLTBy

— Thierry Breton (@ThierryBreton) October 28, 2022

Tegelijk is er veel toxiciteit die niet illegaal is, maar wel onaangenaam genoeg is om mensen online het leven zuur te maken, en kan desinformatie op Twitter enorm viraal gaan op een manier dat het een eigen leven gaat leiden.

Mijn grootste bezorgdheid ligt daarom vooral in de architectuur van Twitter als sociaal medium, en de rol die Musk vanaf nu draagt. Twitter staat zowel bij gebruikers als leken bekend als een platform waar vooral veel ruzie gemaakt wordt. Al is er veel gein en ontdekking mogelijk op Twitter, discussies kunnen er ontzettend giftig worden. Dat ligt voor een stuk aan de manier waarop Twitter gebouwd is. Waar andere profiel-platformen als Facebook eerder als cul-de-sacs zijn gebouwd, plekjes waar mensen met hun contacten in gesprek blijven en waar af en toe een bezoeker langskomt, is Twitter meer als een drukke stad gebouwd waar verschillende soorten mensen constant met elkaar in aanraking komen. Het botst dan ook regelmatig tussen verschillende normen van sociaal aanvaardbaar gedrag.

De communicatiewetenschapper danah boyd gaf dit fenomeen jaren geleden de naam ‘context collapse’, een samenkomen van verschillende contexten die in elkaar stuiken met alle gevolgen vandoen. Het gebeurt niet zelden dat dit tot conflict leidt, waarbij een norm hardhandig door enkele uitgesproken gebruikers wordt afgedwongen. Op zulke momenten is er nood aan gemeenschapswachten, sociale werkers die bij geschillen tussenkomen en aanraden te kalmeren of even terug naar de eigen buurt te keren. Desnoods kan er ook virtuele politie tussenkomen om orde hand te havenen wanneer het te gortig wordt.

De mogelijkheid tot tussenkomt valt bij Twitter zo goed als integraal op de schouders van het platform zelf, en sinds vrijdag dus op die van de ‘chief Twit‘ zelf; Elon Musk. Op Twitter is er namelijk weinig ruimte voor gemeenschapswachten. Wanneer gebruikers reageren, zal dit zelden de gemoederen bedaren. Integendeel, zulke interacties lokken door Twitter’s architectuur juist meer algoritmische zichtbaarheid los, wat nog meer deelnemers uit andere contexten kan bereiken, met nog meer clashende normen tot gevolg. In het slechtste geval worden er daarbij ook enkele accounts uitgepikt door tweeters met een groot bereik en komen deze terecht in een twitterstorm. Zo kunnen ze de volle laag krijgen van honderden, soms duizenden accounts. Zulke belaging hoeft niet de grenzen van haatspraak te overschrijden om mensen ellendig te doen voelen. ‘Networked harassment’ zoals dit heet, heeft impact door zijn schaal. De enige verdediging die gebruikers in zulke gevallen hebben is om hun accounts op privé zetten, wat hen eigenlijk in een silo opsluit in de virtuele stad, of mensen blokkeren, wat bij networked harassment als dweilen met de kraan open kan voelen. Als laatste remedie rest dan eigenlijk aan gebruikers om niet deel te nemen aan discussies, of het platform te verlaten.

Daarom is het dus belangrijk dat Elon Musk zijn verpletterende verantwoordelijkheid inziet om als virtuele politie te modereren. Niet dat Twitter dit tot hiertoe bijster transparant of gebalanceerd heeft gedaan, maar Musk heeft erg duidelijk gemaakt dat hij liefst zo weinig mogelijk content moderation wil doen. Hij wil zich enkel beperken tot wat bij de wet vastgelegd is als illegale uitspraken. Hij beweert dat dit nodig is om de vrijheid van meningsuiting zoveel mogelijk te kunnen waarborgen.

Wat hij daarbij niet lijkt te begrijpen is dat niet content moderatie maar juist het gebrek aan content moderation die vrijheid het meest schaadt. Wanneer de grens van het fatsoen erg laag ligt, worden genuanceerde stemmen links en rechts weggeduwd, en worden minderheidsstemmen die niet stroken met de meest voorkomende norm onderdrukt door de luidste en dominantste stemmen.

Enkel wie een olifantenhuid heeft, of licht masochistische trekken vertoont bij zoveel vijandigheid, zal blijven op Twitter. Musk stelde vrijdag dat hij een gevaar ziet dat sociale media uiteenvalt in extreemrechtse en extreemlinkse echo kamers. Ironisch genoeg kan een gebrek aan degelijke moderatie dit juist als gevolg hebben voor Twitter. Quand tous les dégoutés s’en vont, il n’ya que les dégoutants qui restent.

De gemiddelde lezer zal zich misschien afvragen waarom dit eigenlijk zo’n big deal is, naar schatting heeft maar 5-10% van de Belgische internetgebruiker een actief Twitteraccount. Toch gedragen veel politici, wetenschappers en ‘iets-isten’ op het platform zich er vaak alsof de hele wereld meekijkt. Doordat Twitter een medium is waar veel journalisten informatie oppikken, is dit ook vaak het geval.

Helaas is er door de gebrekkige moderatie in de voorbije jaren reeds een leegloop van minderheidsstemmen op het platform, wat mogelijk erger wordt onder Musks beleid. Dat is jammer omdat Twitter door die eerder vermeldde context collapse ook een plek is waar interessante uitwisselingen gebeuren tussen mensen van veel verschillende disciplines en rangen. Wanneer minderheden en genuanceerde stemmen systematisch weggedrukt worden op een plek waar de media vaak de mosterd haalt voor wat er ‘leeft’ in de samenleving, krijgen we opnieuw dezelfde eenheidsworst geserveerd.

We moeten Musk het voordeel van de twijfel geven, hij heeft zelf ook al getweet dat hij niet wil dat zijn investering van 44 miljard dollar een ‘free-for-all hellscape’ wordt.

Maar het ontslag van de “trust and safety” verantwoordelijke op zijn eerste dag toont dat Musk alvast zijn eigen invulling heeft van hoe een comfortabel platform er uitziet. Het wordt voor sommigen bang afwachten hoe hij zijn rol als goede huisvader wil invullen, en of zijn gootsteen het hele Twitter-schip niet zal doen zinken.

Nathalie Van Raemdonck is onderzoekster aan de VUB naar desinformatie op online platformen en beheerder van het account @anti_conspiracy_memewars op Instagram.