Zowat een hele maand had Rusland nodig om de stad Izjoem in te lijven. Oekraïne maakte die terreinwinst van maart zopas in één weekend ongedaan. Ik had nooit verwacht dat Rusland zo kon blunderen en dat Oekraïne zo snel een formidabele krijgsmacht zou bouwen. We kunnen het verloop van de oorlog nog altijd niet voorspellen. Maar we zijn vandaag wel beter geplaatst om door de winter te raken dan we enkele weken geleden konden hopen.
In plaats van een Russisch herfstoffensief zien we een snel en moedig tegenoffensief van de Oekraïners. De winst in Izjoem en in het oosten van Charkiv is belangrijk. Zo wordt het voor de Russen hachelijk om alsnog naar Slovjansk te marcheren en daardoor wordt het moeilijk om de hele regio Donetsk te veroveren. Rusland zegt dat de evacuatie van het verloren gebied slechts een ‘hergroepering’ is, maar er zijn weinig aanwijzingen dat er verderop in de Donbas ook effectief gehergroepeerd wordt.
Tijdens het tegenoffensief leek Rusland met zijn artillerie en luchtsteun amper verweer te kunnen bieden. De gevreesde artillerie kwam nauwelijks in actie. Omdat het moreel van de Russen zo laag is, wordt gehoopt op een snel domino-effect. Ondertussen rommelt het ook in Rusland. Nationalisten reageren bitter via sociale media en spreken onverbloemd over een vernedering.
De opties om dit recht te zetten, zijn beperkt. Zelfs als Poetin kiest voor een mobilisatie, duurt het maanden alvorens de rekruten enigszins klaar zijn en de president suggereerde zijn burgers om zich ‘te ontspannen met vrienden’. De wapenfabrieken blijven produceren en er liggen nog grote voorraden munitie klaar, maar van de moderne raketten, type 9K720-Iskander en Kalibr, kan Rusland slechts een dozijn per maand maken. Door het Oekraïense offensief ter hoogte van Charkiv zijn de noordelijke bevoorradingsroutes afgesneden. Van het vertrouwen in het Russische commando kan nu niets meer over zijn.
Oekraïne heeft evenwel nog niet gewonnen. Het heroverde dan wel enkele duizenden vierkante kilometers, Rusland controleert meer dan 110.000 vierkante kilometer, de Krim inbegrepen. Rusland wint zeer traag terrein nabij Bachmoet en poogt alsnog dichter bij Kramatorsk te raken. Ondertussen dreigt Poetin. Nu de winst in Oekraïne uitblijft, wil hij verdeeldheid zaaien in Europa, de bevolking opzetten tegen hun regering en zo de steun aan Oekraïne ondermijnen.
Maar wat zijn de opties? Rusland kan de gasprijzen opdrijven door de resterende uitvoer stil te leggen. Europa heeft ondertussen ongeveer de helft van de Russische invoer kunnen vervangen door vloeibaar gas, vooral uit de Verenigde Staten en Qatar. Zuiniger verbruik gecombineerd met de doorgaans beperkte reserves kunnen Europa wellicht door de winter helpen. Gas zal duur zijn, maar het zal voor de noodzakelijke behoeften beschikbaar zijn.
Rusland zal ook proberen de olieprijzen omhoog te duwen. Olie vormt een groter bestanddeel van onze energiemix en wordt de komende maanden een belangrijker strijdperk dan gas. Europa meent dat het de olieprijzen kan aftoppen, met de zogenoemde ‘cap’. Maar dat is niet vanzelfsprekend. Als Europa het gevecht om de olie verknoeit, kunnen de energieprijzen fors klimmen, met grote gevolgen voor het wegvervoer, de industrie en gezinnen die met stookolie verwarmen. Er is genoeg olie en het meeste is per schip wereldwijd beschikbaar, maar toch kunnen de prijzen ondanks de cap pieken.
De Oekraïners hebben, dankzij Amerikaanse hulp, Rusland klappen toegebracht. Nu is het aan Europa om minstens te tonen dat het zich niet laat intimideren. Want daar is Rusland op uit. Dat we deze winter door de knieën gaan en in opstand komen tegen onze staat, waardoor Rusland alsnog het initiatief kan nemen. We mogen kritisch zijn voor onze politici, maar nu is het aan ons allen om te tonen dat wij stand kunnen houden. Anarchie in Europa zou een godsgeschenk zijn voor het Kremlin en andere rivalen.
