‘Ook de Belgische geschiedenis leert tot wat een verbod op abortus leidt’

‘Verworven rechten blijken broos’, schrijven rectoren Annemie Schaus (ULB)  en Jan Danckaert (VUB) in het licht van de recente uitstpraak van het Amerikaans Hooggerechtshof die het recht op abortus afschafte.

Het terugschroeven van het recht op abortus in de Verenigde Staten laat de Vrije Universiteiten van Brussel niet onverschillig. De Belgische abortuswet van 1990 die abortus toelaat tot de twaalfde week van de zwangerschap geeft vrouwen zelfbeschikking over het eigen lichaam.

Door de vernietiging van het arrest Roe vs Wade door het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten zien vele Amerikaanse vrouwen hun toegang tot abortus aanzienlijk bemoeilijkt. Steeds meer Amerikaanse staten grijpen naar zeer restrictieve wetten; sommigen verbieden zelfs abortus in geval van verkrachting. Deze beperkingen kunnen nu dankzij de beslissing van het Hooggerechtshof veralgemeend worden, een ontwikkeling die de achteruitgang van de rechten van de vrouw in een grote democratie zoals de Verenigde Staten op scherp zet.

Het verbod op abortus gaat uit van een fundamenteel wantrouwen ten aanzien van vrouwen, namelijk dat ze niet in staat zijn om een juiste beslissing te nemen over of en wanneer een kind in goede omstandigheden geboren kan worden. Vrouwen wordt zo een fundamenteel recht ontzegt: het recht op zelfbeschikking. Het recht om ‘baas in eigen buik’ te zijn, zoals de feministische slogan van Dolle Mina van de jaren 1970 luidde.

De geschiedenis -ook de Belgische- leert tot wat een verbod op abortus leidt: vrouwen zullen hun toevlucht nemen tot illegale abortussen die in niet optimale omstandigheden worden uitgevoerd. Er zullen vrouwen sterven, of verminkt geraken voor de rest van hun leven. Vrouwen die zich al in een noodsituatie bevinden, zullen een clandestiene reis moeten maken naar een staat waar zij een legale abortus kunnen laten uitvoeren, soms ver, ver weg…

Dit doet terugdenken aan de Belgische vrouwen die in de jaren zeventig en tachtig stiekem naar Nederland, Frankrijk of het Verenigd Koninkrijk reisden om een abortus te laten uitvoeren. Andere vrouwen zullen in een situatie komen waarbij ze noch de informatie, noch de netwerken hebben om te weten wat zij moeten doen in geval van een ongewenste zwangerschap. Velen zullen het zich niet kunnen veroorloven te reizen om een abortus te ondergaan, abortuspillen te kopen of een advocaat te betalen in geval van een rechtszaak. Er zullen kinderen worden geboren die niet gewenst zijn, die niet het knusse nest vinden waar zij recht op hebben, en in veel gezinnen zal de armoede met elke geboorte toenemen. Het terugdraaien van abortusrechten vergroot zonder enige twijfel de ongelijkheid.

Het drastisch terugschroeven van het recht op abortus in de Verenigde Staten herinnert er ons eraan dat vrouwenrechten zoals het recht op abortus nooit voor altijd verworven zijn. De situatie dichter bij huis, zoals in Polen, stelde dat inzicht al op scherp. Meer dan ooit weerklinken de woorden van Simone de Beauvoir : “Vergeet nooit dat er slechts een politieke, economische of religieuze crisis nodig is om de rechten van de vrouw in twijfel te trekken. Deze rechten zijn nooit verworven. Jullie moeten je hele leven waakzaam blijven.”

De twee zusteruniversiteiten, de Vrije Universiteit Brussel en de Université libre de Bruxelles, zetten zich al sinds de jaren zestig en zeventig actief in voor het recht op vrijwillige zwangerschapsonderbreking. De arrestatie in 1973 van de ULB-arts Willy Peers, die openlijk abortussen uitvoerde, was de katalysator van de strijd voor de legalisering van abortus in België, die op gang was gebracht door de feministische beweging en sterk werd gesteund door humanistische verenigingen. Jean-Jacques Amy en Pierre-Olivier Hubinont waren, naast vele andere actoren in de gezondheidszorg, actief in de centra ondergebracht in de universitaire ziekenhuizen van de ULB en de VUB, waar vrijwillige zwangerschapsafbreking werd uitgevoerd. Reeds in de jaren zeventig konden vrouwen er terecht voor een abortus onder optimale omstandigheden en werden artsen opgeleid in abortustechnieken.

In 2015 kende de VUB een eredoctoraat toe aan Willy Peers en Lucie Van Crombrugge, lid van Dolle Mina en coördinator van een centrum waar jarenlang abortussen werden uitgevoerd in Gent. Willy Peers en Lucie Van Crombrugge ontvingen dit eredoctoraat ook voor hun inzet voor de totstandkoming van de Belgische wet van 1990 tot gedeeltelijke decriminalisering van vrijwillige zwangerschapsonderbreking. Simone Veil, initiatiefneemster van de Franse wet, in 1984 kreeg dezelfde onderscheiding van de ULB.

De inzet van de VUB en de ULB voor het recht op abortus in België maakt deel uit van hun humanistisch engagement en vaste overtuiging dat de autonomie en waardigheid van het individu niet aangetast mag worden. De VUB en de ULB zullen blijven ijveren voor het behoud van de toegang tot abortus. Wij zijn grote voorstander van initiatieven die dit recht verankeren. Er gaan stemmen op om dit te doen via de Belgische en de Europese grondwet, een van de vele wegen die zeker verkend moeten worden. Wij zullen alles doen wat in ons vermogen ligt om de abortusrechten van ons personeel en onze studenten, ook die uit de Verenigde Staten, te waarborgen.

Annemie Schaus is rector van de ULB. 

Jan Danckaert is rector-elect van de VUB.