‘Ook China gaat moeilijke tijden tegemoet’

Vorige week gonsde het van de geruchten dat de Chinese president Xi Jinping onder huisarrest zou zijn geplaatst, dat legerkonvooien onderweg waren naar Peking, dat het luchtverkeer was stilgelegd en dat een hoge generaal de macht zou overnemen. Enkele bedrijfsleiders met investeringen in het land stuurden ongeruste berichtjes. ‘Gaat China nu ook domme dingen doen?’ Hoewel de geruchten uit een weinig betrouwbare bron kwamen, wees de onrust op het feit dat we heel vaak amper zicht hebben op de politieke toestand in belangrijke landen en dat niets meer zeker is.

Xi gold tien jaar lang als een stabiliserende kracht. Iedereen wist dat hij uit is op macht, voor zichzelf en voor zijn land, dat hij weinig op heeft met het Westen en dat hij Taiwan wil inlijven, maar ook dat je zaken met hem kon doen. Op het internationale toneel verzette hij zich steevast tegen protectionisme. Ten aanzien van Ruslands invasie in Oekraïne hield hij zich in het midden. In dat imago kwamen evenwel barsten. Werd Xi aanvankelijk op handen gedragen als een hervormer, dan bleek hij gaandeweg veeleer een conservatieve kracht, gebrand op het verdedigen van de positie van de Communistische Partij en haar controle over de economie.

Ook China gaat moeilijke tijden tegemoet.

Xi bleek ook genadeloos in zijn binnenlandpolitiek. Minderheden zoals de Oeigoeren werden meer dan ooit onderdrukt en politieke tegenstanders zonder verpinken aan de kant geschoven. Xi nam in alle beleidsdomeinen de stuurknuppels in handen en degradeerde zijn premier en ministers tot tandeloze jaknikkers. In 2019 drong hij Hongkong een veiligheidswet op die dissidenten zowat vogelvrij verklaarde. Hij brak het daaropvolgende protest met nietsontziende censuur, propaganda, economische uitputting en intimidatie. De coronapandemie wordt nog steeds beteugeld door ongeziene isolatiecampagnes in miljoenensteden. ‘Offers zijn glorierijk’, klinkt het dan.

Tijdens het partijcongres dat op 16 oktober van start gaat, moet Xi benoemd worden voor een derde termijn als algemeen secretaris van de partij en dus ook als president van de Chinese Volksrepubliek. In 2018 werden de regels daartoe al aangepast, want voorheen beperkten leiders zich tot twee termijnen. In de aanloop naar dat belangrijke Congres werden twee toppers tot levenslang veroordeeld. Viceminister voor Veiligheid Sun Lijun en minister van Justitie Fu Zhenghua werden beschuldigd van ‘ernstige beschadiging van de eenheid binnen de partij’ en ‘zwaarwichtige ondermijning van de politieke veiligheid’. Deze zomer werd ook de miljardair Xiao Jianhua aangepakt. Hij had nauwe banden met ex-president Hu Jintao.

Die veroordelingen bevestigen dat Xi’s enorme macht betwist wordt binnen de partij, maar ook dat zijn tegenstanders een derde termijn voorlopig niet hebben weten te verhinderen. Het kan niet anders dan dat Xi binnen de partij heel veel frustratie en woede heeft opgewekt met zijn persoonlijke machtsgreep, maar ook met zijn controversiële beleid. Maar het doorgronden van de Chinese interne politieke keuken is nog veel moeilijker dan de beweegredenen van het Kremlin doorzien. Belangrijke figuren reizen amper en worden constant in de gaten gehouden. Gesprekken op het niveau van het politbureau zijn strikt geheim, en dat geldt al helemaal voor de informele gesprekken in Zhongnanhai, de ommuurde site in Peking waar veel leiders werken en leven, of in Beidahe, het strandpark van de Partij, waar toppers graag verpozen in de zomer.

Xi Jinping heeft zelf vaak gewaarschuwd voor ‘zwarte zwanen’, of onverwachte verstoringen. Hij is er als de dood voor en probeert alles te overzien en te controleren. Ook wij in het Westen moeten die factor van onzekerheid inbouwen als we China proberen te begrijpen. Onze informatie is doorgaans beperkt, maar ook China gaat moeilijke tijden tegemoet. En hoe meer de macht samengebald wordt in één persoon, hoe gevoeliger een systeem is voor bruuske schokken.