‘Meer rechten voor personen met een handicap? Er gaapt een diepe kloof tussen woord en daad’

Naar aanleiding van Freedom Drive kropen Viviane Sorée en Nadia Hadad, mensenrechtenactivisten van het eerste uur, een duidelijke oproep naar de beleidsmakers om mensen met een handicap een volwaardige plaats te geven in onze samenleving.

De open brief die comedian William Boeva recent op Facebook postte, liet een  frisse wind door Vlaanderen waaien. Personen met een handicap lieten horen  dat ze zich herkennen in wat William schrijft en dat ze net als hij een volwaardige plek willen in de samenleving. Maar hiervoor is er nu een bredere politieke koerswijziging nodig. Ons recht op een onafhankelijk leven moet hoger op de politieke agenda geraken. Terwijl we dit schrijven kijkt iedereen uit naar wat er in de Septemberverklaring van de Vlaamse Regering zal staan. Zal daar een koerswijziging in staan met daarbij de nodige maatregelen en budgetten voor ondersteuning in de samenleving? Een echt plan voor deinstitutionalisering? We zijn bijna zeker van niet. Daarom bereiden we ons extra hard voor op de Freedom Drive betoging op 27 september. Samen met honderden andere mensen met een handicap uit heel Europa eisen we aandacht voor onze rechten.

Al hard gestreden voor onze rechten

De afgelopen decennia hebben we al heel hard strijd gevoerd voor de rechten van mensen met een handicap. Dat wierp al vruchten af, in België kan je bijvoorbeeld sinds 2001 een persoonlijk budget aanvragen waarmee je persoonlijke assistentie kan organiseren. Hiermee kies je zelf wie jou ondersteunt, waar, wanneer, voor welke taken en wat hierbij belangrijk is. Dat heeft voor veel mensen met een handicap veel veranderd, we zitten zelf aan het stuur van ons leven, we hebben meer kansen om naar de gewone school te gaan, te wonen in de maatschappij en er ook te werken. Vlaanderen kreeg terecht een internationale prijs voor het persoonlijke assistentiebudget. Maar toen kwamen de  wachtlijsten… En die zijn nooit weggegaan.

Inzetten op mensen

Vandaag gaat het over 20.000 mensen met een handicap, kinderen, jongeren en volwassenen. Zij doorliepen een ellenlange procedure en kregen van de overheid bericht dat ze recht hebben op een persoonlijke assistentiebudget voor minderjarigen of een persoonsvolgend budget voor volwassenen. Maar nog altijd stelt diezelfde overheid vervolgens dat er onvoldoende geld beschikbaar is en dat ze voor onbepaalde tijd moeten wachten.

Dat er onvoldoende geld is, betwijfelen we. Volgens ons is het een kwestie van politieke prioriteiten. Onze regeringen zouden andere keuzes moeten maken en met overheidsbudgetten in de eerste plaats de mensenrechten van alle burgers beschermen en garanderen. We vinden ook dat men te eng kijkt. Waarom investeert men niet in persoonlijke assistentie? Wij kunnen actiever deelnemen aan de maatschappij en bovendien creëren we jobs.

Tweederangsburgers

Er gaapt dus een diepe kloof tussen woord en daad, ook al hebben vele landen het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap  geratificeerd, België deed dat in 2009 al. Tel uit: dat is 13 jaar geleden. Dat verdrag is nochtans klaar en helder: ‘het gelijke recht van alle personen met een handicap om in de maatschappij te leven met gelijke keuzemogelijkheden als anderen’.

Doordat we niet of niet voldoende middelen in handen krijgen om ondersteuning te betalen, blijven we afhankelijk van familie, vrienden en vrijwilligers of belanden we uiteindelijk toch nog in een instelling. Personen met een handicap komen nog te vaak in aparte structuren terecht omdat geschikte ondersteuning en juiste aanpassingen in de samenleving ontbreken. Anno 2022 voelen  mensen met een handicap zich nog altijd  als tweederangsburgers behandeld, als mensen die gemakkelijk uitgesloten worden.  

We hebben in heel Europa en ook in ons land  nog een lange weg af te leggen, en daarom komen we op straat.  We betogen voor ons recht op een onafhankelijk leven. Het is hoog tijd voor een grotere omwenteling en voor een inclusieve samenleving waarin mensen met een handicap echt meetellen.  

Investeren in inclusie

Er zijn veel goed uitgebouwde aparte structuren voor mensen met een handicap:  aparte scholen, speciale busjes, speciale vakanties, maatwerkbedrijven en collectieve wooninstellingen. De weg daar naartoe is nog altijd vaak gemakkelijker dan je weg zoeken in de gewone samenleving. Er wordt veel in geïnvesteerd, er wordt naar doorverwezen als leven en participeren in de samenleving te moeilijk is. Maar er wordt nagelaten om volop in te zetten op aanpassingen en ondersteuning om de samenleving inclusief te maken. Kinderen met een handicap wachten gemiddeld vier keer langer op een persoonlijke assistentiebudget dan op een plaats in een internaat. Dat komt omdat de capaciteit in de minderjarigeninstellingen veel groter is dan de budgetten voor persoonlijke assistentie. Het is de omgekeerde wereld en Vlaanderen blijft zo in het verleden leven. Wij willen vechten voor die toekomst. We willen dat ook jonge mensen de kansen krijgen en kunnen grijpen om een leven uit te bouwen en vorm te geven. Stel dat we allochtonen op dezelfde manier zouden behandelen: aparte scholen, aparte busjes, aparte woningen… Wat voor een maatschappij creëren we dan? Voor racisme, geloof of gender begrijpen we dat dit niet aanvaardbaar is, maar als het om mensenrechten gaat voor personen met een handicap, dan vinden we dat normaal. België blijft nieuwe instellingen voor mensen met een beperking openen, terwijl er niet voldoende ingezet wordt op toegankelijkheid en betaalbaarheid van woningen.

Het is tijd voor actie

Wat we echt nodig hebben, is een masterplan voor inclusie, op alle niveaus. Zo’n plan moet een duidelijke visie bevatten, met concrete acties en middelen in alle beleidsdomeinen. Ook al is er nog heel wat op aan te merken, in 13 Europese landen is er al zo’n plan. Bij ons nog niet, ook al werden we hier al herhaaldelijk door het VN-Comité rond aangepord. We verwachten dat de beleidsmakers bij ons hier ook het werk over opstarten. Hierbij moeten de richtlijnen van het VN-Comité de baken zijn en moet het recht op een onafhankelijk leven centraal staan. Naast het recht op ondersteuning en de regie daarover moeten ook alle andere hefbomen opgenomen worden: het uitbouwen van een inclusief onderwijssysteem, het vergroten van het aanbod aan toegankelijke en betaalbare woningen, het aanpassen van de arbeidsmarkt, de hervorming van de tegemoetkomingen voor personen met een handicap, enzovoort. Voor wie dit nodig heeft, moet er ook voldoende ondersteuning zijn om zelf keuzes te maken over zijn of haar leven. We aanvaarden geen excuses meer, maar eisen politieke actie.

Nadia Hadad en Viviane Sorée, covoorzitter en lid van het European Network on Independent Living (ENIL)

Op 26, 27 en 28 september vindt in Brussel de tiende editie van de Freedom Drive plaats. Het is een evenement dat om de 2 jaar plaatsvindt in Brussel en drie dagen duurt. De organisatoren willen aandacht vragen voor het recht op een onafhankelijk leven. Mensen met een handicap uit heel Europa komen samen om informatie en ervaringen uit te wisselen, inspiratie en energie op te doen, te spreken met Europese politici en hun stem luid en duidelijk te laten klinken. De Freedom Drive is een initiatief van ENIL, het Europees Netwerk voor Onafhankelijk Leven.