‘Kleuters met een tablet en een koptelefoon op? Daar zullen we nog véél spijt van krijgen’

Schermverslaving begint tegenwoordig vaak al in de kleuterklas. ‘Daardoor zien vijfjarigen beelden die niet voor hen zijn bestemd en haperen hun motorische vaardigheden’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag.

Aan de tafel naast ons in een Italiaans restaurant zitten twee mannen, twee vrouwen en een kleuter. Het meisje, dat van de kelner een hoge stoel heeft gekregen, speelt een spelletje op haar tablet. Pas wanneer haar ouders en hun vrienden luid beginnen te lachen, kijkt ze voor het eerst op. ‘Wat zeggen jullie, mama?’ vraagt ze nieuwsgierig. Haar moeder haalt een roze koptelefoon uit haar handtas. ‘Kijk maar even naar een tekenfilm’, zegt ze sussend terwijl ze de koptelefoon op het hoofd van haar dochter zet. Het meisje gehoorzaamt meteen. Zelfs wanneer ze haar voorgesneden kinderpizza naar binnen werkt, blijft ze naar het scherm staren.

Dat deed meedenken aan mijn eigen kindertijd. Ook mijn ouders namen me al vroeg mee op restaurant. Mijn moeder zorgde er dan altijd voor dat er in haar handtas spullen zaten waarmee ik me kon bezighouden. Meestal kleurplaten, spelletjesboeken en potloden. Terwijl mijn ouders met hun disgenoten praatten, kleurde ik prenten van de Smurfen in of verbond ik cijfers tot er een sprookjesfiguur tevoorschijn kwam. Al zat ik ook vaak heel ingespannen te luisteren naar de gesprekken van de volwassenen. En altijd weer was er dat magiche moment waarop ze mij iets vroegen. Dan voelde ik me heel groot.

Dertig jaar later pakte ik het met mijn eigen zoon net zo aan. In zijn kleutertijd waren schermen nog (net) niet alomtegenwoordig. Af en toe mocht hij – bij mij op schoot – even een spelletje doen op de huiscomputer. Naar tekenfilms of kinderseries keek hij gewoon op televisie. Gingen we met vrienden op restaurant, dan zaten er in mijn handtas altijd tekenpullen, een handvol Playmobil-mannetjes of – als er nog andere kinderen aanschoven – een reisspelletje. Ook mijn zoon zat altijd heel aandachtig naar de gesprekken te luisteren terwijl hij speelde of tekende. Ik weet niet of het daardoor komt, maar hij is in elk geval nooit verslingerd geraakt aan gamen en als tiener deed hij al pogingen om zijn schermtijd te beperken.

Dat wordt dus nog wat met die kleuters van vandaag. Velen van hen kunnen letterlijk eerder scrollen dan stappen. En eens ze naar de kleuterklas gaan, mogen ze in sommige scholen al op een interactief smartboard swipen. Al proberen de meeste kleuterleerkrachten dat toch wel te beperken. Al is het maar omdat ze merken hoeveel tijd hun kleuters na de schooluren met schermen doorbrengen. Vorig jaar vertelde een kleuterjuf me dat veel van haar vijfjarige leerlingen met hun ogen op een tablet gericht naar school komen. Pas als ze door de schoolpoort stappen, neemt mama of papa hun die af. Een andere leerkracht ziet dagelijks hoe haar kleuters de smartphone van een van hun ouders in handen gedrukt krijgen zodra ze worden opgehaald.

Nu zijn kleuters natuurlijk nog geen volleerde surfers, maar dat wil niet zeggen dat ze niet weten waar ze spannende filmpjes kunnen vinden. Zo is de Netflix-serie Squid Game tegenwoordig een echte hype op kleuterspeelplaatsen. Van een Antwerpse kleuterjuf hoorde ik dat ze haar kleuters tijdens de knutselles daardoor de hele tijd moet uitleggen waarom ze géén geweer mogen maken.

In een andere kleuterschool speelden de kinderen vorige maand plots het zelfverzonnen groepsspel ‘lijkje’. Bleek dat twee broertjes op de laptop van hun oma naar een YouTube-filmpje van een autopsie hadden gekeken. De vrouw dacht dat haar kleinzonen van vijf en zes spelletjes speelden op de – overigens uitstekende – site van Ketnet.

Nu is er op zich niets mis mee om af en toe samen met je uk een spelletje te spelen op een tablet of naar een filmpje te kijken op de laptop. Maar kleuters zijn wel heel erg jong om daar al uren per dag en onbegeleid mee bezig te zijn. Niet alleen kunnen ze beelden te zien krijgen die totaal niet voor hun ogen bestemd zijn, ze spenderen ook veel minder tijd aan buitenspelen, Lego-steden bouwen, knutselen, kleuren of tekenen. En dat heeft onmiskenbaar impact op hun creativiteit én motoriek. Veel kleuterleerkrachten hebben tegenwoordig de grootste moeite om hun kleuters aan te leren hoe ze een potlood moeten vasthouden of een schaar moeten gebruiken.

Toen ik in dat Italiaanse restaurant opstond om naar het toilet te gaan, zag ik dat het kleine meisje helemaal niet naar een tekenfilm keek. Op haar scherm herkende ik Koen De Bouw. Geen idee welk programma het was, maar bij mijn weten speelt die acteur doorgaans niet in kinderseries.