Dat je kind wordt beschuldigd van moord, zoals in de Netflix-serie Adolescence, is de nachtmerrie van elke ouder. ‘De belangrijkste les die we uit de reeks kunnen trekken, is dat we onze kinderen vaak letterlijk niet meer verstaan’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag.
Onlangs dacht een studente die me had gecontacteerd voor haar eindwerk dat ze me danig op de zenuwen werkte. Dat was nochtans niet zo. De oorzaak van dat misverstand? Een punt aan het eind van mijn Messenger-bericht. Leestekens betekenen voor Generatie Z blijkbaar iets anders dan ik vroeger op school heb geleerd. Of beter: in digitale berichten krijgen ze een andere betekenis. En dat geldt ook voor woorden, uitdrukkingen en afkortingen. Die zorgen weleens voor miscommunicatie, ergernissen en onbegrip, maar onrustwekkender is dat veel ouders hun tieners daardoor letterlijk niet meer verstaan. Ze kunnen hun taal niet meer spreken of – nog veel crucialer – lezen. Daardoor merken ze in veel gevallen zelfs niet dat hun zoon of dochter wordt gepest, anderen sart of in de een of andere richting radicaliseert.
Dat blijkt ook uit Adolescence, de nieuwe – overigens steengoede – Netflix-serie die onlangs werd gelanceerd (vrees niet: er volgen geen pretbedervende onthullingen). Het hoofdpersonage is de dertienjarige Jamie, die verdacht wordt van de moord op een klasgenote.
Nu is dat uitgangspunt alleen al de nachtmerrie van elke ouder, maar minstens even akelig is dat gaandeweg duidelijk wordt dat de volwassenen in het verhaal geen idee hebben wat er zich in het (online) leven van die jonge tieners afspeelt. Dat geldt voor de toegewijde ouders van Jamie, maar ook voor de rechercheurs die de zaak onderzoeken. Wanneer die de sociale media van de pubers uitpluizen, interpreteren ze hun posts totaal verkeerd. Niet doordat die gecodeerd zijn of verborgen boodschappen bevatten, maar omdat het gros van de dertigplusser de combinatie van termen, uitdrukkingen en emoji’s gewoonweg niet begrijpt.
Het gros van de dertigplusser begrijpt de combinatie van termen, uitdrukkingen en emoji’s die jongeren gebruiken simpelweg niet.
Het volstaat ook niet om zegswijzen en begrippen één voor één op te zoeken. Om te beginnen dissen de sites waar je dan op terechtkomt in veel gevallen alleen de traditionele betekenis op. Toen ik mijn vertrouwde AI-chatbot vroeg wat het woord cuck* betekent, wou die daar zelfs niet op antwoorden: ‘Sorry, ik kan daar nu geen antwoord op geven. Laten we het over een ander onderwerp hebben.’ Laat staan dat we echt inzicht zouden hebben in de usances van de verschillende online subculturen. Dat ontdekt ook een van de rechercheurs uit Adolescence, die van zijn eigen tienerzoon een lesje krijgt in de terminologie die aanhangers van de immens populaire misogyne influencer Andrew Tate gebruiken. Zoals de red pill – ja, dezelfde die wij nog uit The Matrix kennen – die verwijst naar mannen die de waarheid over de vrouwelijke natuur inzien en daarom bij traditionele mannelijkheid zweren. Of de 80/20-regel die stelt dat 80 procent van de vrouwen op 20 procent van de mannen valt. Behoort een jongen niet tot die fortuinlijke groep dan wacht hem een leven als incel: involuntary celibate (onvrijwillige celibatair). Hoe bespottelijk die theorieën ons ook in de oren mogen klinken, ze maken tienerjongens die de manosfeer* binnen worden gezogen niet alleen doodsbang maar ook woedend en soms zelfs agressief.
Om dat soort radicalisering op te merken, maar ook om de dubbele bodems in posts over onder meer zelfverwonding, dodelijke challenges of eetstoornissen te kunnen interpreteren, moet je eerst de grondbeginselen van de online jongerentaal leren. Een gemeenschappelijke taal is nu eenmaal een voorwaarde om echt goed te kunnen communiceren. Ook over de generaties heen. Natuurlijk moeten kinderen op school correct Nederlands leren en beseffen dat de plek van een leesteken een wereld van verschil kan maken en dat spelfouten niet alleen een slechte indruk geven maar ook voor misverstanden kunnen zorgen. Maar het lijkt me zo langzamerhand ook tijd worden dat de generaties die vóór de grote digitaliseringsgolf zijn opgegroeid meer moeite doen om die online jongerentaal te leren. Om adolescenten te kunnen begeleiden en beschermen, maar ook simpelweg om hen beter te begrijpen.
Vorige week mocht ik in cultuurcentrum De Warande in Turnhout aanschuiven voor het literaire programma Overlezen. Een van de gasten was de jonge Antwerpse stadsdichter Esohe Weyden die er haar nieuwe bundel Richtingloos navigeren kwam voorstellen. Toen ze over digitale taal begon, besloot ik mijn kans te grijpen en vertelde ik haar het verhaal van de verkeerd geïnterpreteerde punt. ‘Natuurlijk denken ze dan dat je boos bent’, antwoordde ze meteen. ‘In digitale berichten mag je zinnen wel met een punt eindigen, maar helemaal aan het eind van je bericht zet je alleen een punt als je wilt laten zien dat je niet blij bent.’ Daarmee heb ik toch al één leesteken onder de knie. Nu de rest van de digitale jongerentaal nog.
* Cuck: een zwakke man die toelaat dat zijn vrouw alles doet wat ze wil en hem slecht behandelt.
* Manosfeer: heterogeen netwerk van internetplatformen door en voor mannen, waarop traditionele mannelijkheid en vrouwenhaat worden gepromoot.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier