‘Illegale migratie: een wereldcrisis waar niet aan te ontkomen valt’

Migratie is uitgegroeid tot een probleemdossier voor een groeiend aantal landen overal ter wereld. Regeringen lijken niet te weten hoe ze met deze crisis moeten omgaan, schrijft demograaf Joseph Chamie.

Landen die door migranten worden uitgekozen als hun bestemming krijgen vandaag te maken met recordaantallen illegale aankomsten op de kusten en aan de grenzen. Daardoor verblijven miljoenen mannen, vrouwen en kinderen er zonder papieren.

In veel van die landen ziet de publieke opinie illegale migratie als een bedreiging voor de nationale soevereiniteit en een ondermijning van de culturele integriteit. Illegale migratie zorgt ook voor een financiële aanslag op publieke middelen.

Sommige politici, net als een groot deel van de bevolking in die landen, hebben de aanhoudende illegale immigratie naar hun grenzen en kusten beschreven als een ‘invasie‘, een ‘slagveld‘ en een ‘bedreiging voor de veiligheid.’ In sommige gevallen werd de regering opgeroepen om de migranten ‘onmiddellijk terug te sturen‘.

De bezorgdheden van de bevolking over immigratie wordt weerspiegeld in de groeiende invloed van extreemrechtse politieke partijen in landen als Oostenrijk, Denemarken, Finland, Frankrijk, Hongarije, Italië, Zweden en de Verenigde Staten.

Ook netwerken van mensensmokkelaars dragen bij aan de toenemende crisis in de illegale migratie. Ze genereren ook enorme winsten voor criminele organisaties. De netwerken misbruiken de migranten onder het mom van diensten zoals vervoer, accommodatie en cruciale informatie.

Beperkte successen

Overheidsprogramma’s en plannen om zulke smokkelnetwerken tegen te gaan hebben slechts beperkte successen geboekt. Ook internationale pogingen om illegale migratie aan te pakken, zoals het Global Compact on International Migration in 2018, hebben de toevlucht van illegale vluchtelingen, noch de activiteiten van mensensmokkelaars verminderd.

(Lees verder onder het artikel.)

Een belangrijke drijfveer van illegale immigratie is natuurlijk het grote en groeiende aantal mannen, vrouwen en kinderen dat koste wat het kost naar een ander land willen migreren, zelfs illegaal. Het aantal personen dat wil migreren naar een ander land wordt wereldwijd geschat op bijna 1,2 miljard, ongeveer 15 procent van de wereldbevolking. Deze groep die droomt van migreren is ook meer dan vier keer zo groot als het huidige aantal migranten wereldwijd – 281 miljoen in 2020.

Illegale migratie

De Verenigde Staten zijn het meest favoriete bestemmingsland met, in 2022, in totaal bijna 48 miljoen inwoners die elders werden geboren – 14 procent van het totale aantal Amerikanen. Naar schatting een kwart van deze migranten, 11,4 miljoen mensen, verblijft er illegaal.

Het totale aantal migranten ter wereld is bekend, maar de cijfers over illegale migratie zijn hooguit een schatting.

Twintig jaar geleden werd het aantal illegale migranten geschat op 20 procent van het totale aantal migranten. Vandaag zou dat willen zeggen dat er ongeveer 56 miljoen mensen illegaal in de VS verblijven. Als deze berekening wordt doorgetrokken voor de wereld, kunnen we stellen er globaal zo’n 70 miljoen mensen onwettelijk verblijven in een land dat niet hun geboorteland is.  

Recht op asiel

In respectievelijk artikel 13 en 14 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens staat: ‘Een ieder heeft het recht om elk land, ook het zijne, te verlaten en naar zijn land terug te keren’, en ‘Een ieder heeft het recht om in andere landen asiel tegen vervolging te zoeken en te krijgen’.

Belangrijk is echter dat niet iedereen het recht heeft om een ander land binnen te komen of er te blijven. Het op illegale wijze binnenkomen in een land of er langer blijven dan tijdelijk is toegestaan, zijn duidelijk geen erkende mensenrechten. Om asiel te verkrijgen, moet een persoon bovendien voldoen aan de internationaal erkende definitie van een vluchteling.

Volgens het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties van 1951 en het Protocol van 1967 is een vluchteling een persoon die niet naar zijn of haar land van herkomst kan of wil terugkeren vanwege vervolging in het verleden of de gegronde vrees om in de toekomst vervolgd te worden ‘vanwege ras, religie, nationaliteit, lidmaatschap van een bepaalde sociale groep of politieke overtuiging’.

Moeilijke levensomstandigheden zoals werkloosheid, armoede, slechte huisvesting, een gebrek aan gezondheidszorg, onenigheid in het huwelijk of politieke onrust zijn geen gegronde reden voor een individu om de status van internationaal erkende vluchteling  te verwerven, noch voor een legitieme aanvraag op asiel.

Bij gebrek aan het universele recht om naar een ander land te migreren, wenden mensen die dat willen zich steeds vaker tot illegale immigratie. En bij aankomst in het land van bestemming claimen velen hun recht om asiel aan te vragen.

Eenmaal aangekomen in een bestemmingsland duurt de juridische afhandeling van een asielaanvraag vaak jaren, waardoor aanvragers de tijd krijgen om een gezin te stichten, werk te vinden en zich te integreren. Ook zijn veel van de niet-geautoriseerde migranten ervan overtuigd, op basis van de ervaringen van miljoenen voor hen, dat de overheid hen niet zal repatriëren, zelfs niet als hun asielaanvraag wordt afgewezen, wat meestal wel het geval is.

Ontheemding

De toenemende illegale immigratiecrisis wordt daarnaast ook bemoeilijkt door de naar schatting 103 miljoen mensen die medio 2022 wereldwijd gedwongen zijn ontheemd. Dat aantal is een recordhoogte en zal naar verwachting de komende jaren nog groeien.

Ongeveer de helft van de ‘gedwongen ontheemden’ was intern ontheemd en 5 procent waren mensen die internationale bescherming nodig hadden.

Wereldwijd kent de wereld de laatste twee decennia een groei van 38 miljoen naar bijna 86 miljoen gedwongen ontheemden, intern ontheemde mensen en vluchtelingen. De meesten onder hen zijn in deze situatie beland vanwege extreem weer: hitte, overstromingen of bosbranden.

Bovendien wordt verwacht dat het aantal van zulke ontheemden de komende decennia aanzienlijk zal toenemen. Sommige schattingen suggereren dat meer dan een miljard mensen, grotendeels uit minder ontwikkelde landen, ontheemd kan worden als een gevolg van het klimaat en door burgerlijke onrust tegen het midden van deze eeuw.

Krachten die tot migratie leiden

De globale trends die bijdragen aan deze toenemende illegale migratiecrisis zijn overduidelijk: demografie, armoede, smokkelnetwerken, burgerlijke onrust en toenemende klimaatverandering zijn machtige krachten die illegale immigratie voeden.

Deze krachten zijn zo sterk dat ze illegale migratie, zelfs van niet-begeleide kinderen, bevorderen. Deze migranten zullen zich in een aantal bestemmingslanden willen vestigen en zullen niet snel bereid zijn terug te keren naar hun land van herkomst. Ook is het zo dat de meeste van de mensen die nu illegaal in landen verblijven, waarschijnlijk niet zullen worden gerepatrieerd.

Ten slotte is het ook duidelijk dat noch regeringen, noch internationale agentschappen er tot nog toe in zijn geslaagd om met effectief beleid en programma’s aan te tonen dat ze de toenemende wereldwijde migratiecrisis weten aan te pakken.

Joseph Chamie is een onafhankelijk adviserend demograaf en voormalig directeur van de Bevolkingsdivisie van de Verenigde Naties. Hij schreef deze analyse voor IPS.