‘Geweld vanuit machteloosheid is onvermijdelijk, geweld vanuit macht is onvergeeflijk’

Als er een iets is waar we het als samenleving over eens zijn, dan is het dat we geweld afkeuren. Toen ik ooit ergens schreef waarom ik kon begrijpen dat Brusselse jongeren de nood voelen steps in brand te steken, had ik een mailbox vol boze lezers. Ze waren het erover eens dat ik de regels van het fatsoen had overschreden: voor geweld is geen begrip te tonen, voor geweld zijn er geen excuses. Tenzij natuurlijk – dat maakte het publieke debat mij ook al vaak duidelijk – als het de staat is die geweld pleegt. Dan gelden de regels van ons begrip zo goed als omgekeerd.

Als je je uitspreekt over politiegeweld of het geweld waarmee mensen op de vlucht behandeld worden, dan moet je dat met nuance doen. Dan mag je een doodslag geen moord noemen en moet je een aanval ook zien als een verdediging. Zelfs wanneer de staat illegaal handelt, haar eigen wetten en die van de universele mensenrechten de deur uit gooit (zoals nu gebeurt met het recht op opvang) moet je meegaan in het idee dat het niet anders kon. Ook wanneer de staat terechtstaat voor dit geweld en deze daden dus veroordeelde misdaden zijn, mag je politici geen misdadigers noemen en politie geen geweldplegers.

Geweld is niet altijd anekdotisch. Vaak is het stil en strategisch, gebeurt het niet in chaos maar in naam van de goede orde. Mensen dwingen op straat te slapen, dat is geweld. Ze de straat uit jagen, hun kartonnen tenten verwoesten, gaten boren in het natte dak waaronder ze vluchten, gebouwen ontruimen waarin ze noodgedwongen verblijven of nog beter: ze op middeleeuwse wijze omsingelen zodat er geen eten binnen kan – dat is geweld.

Wat aan onze Europese grenzen gebeurt, de situatie in vluchtelingenkampen, de boten die worden teruggeduwd en zinken, het zijn gewelddadige praktijken. Je jaagt er mensen de dood mee in, vermoordt hen niet altijd letterlijk maar ontneemt hen systematisch de voorwaarden om te bestaan en geen enkel wettelijk kader, geen bureaucratisch excuus, geen politieke context kan daarvoor als alibi dienen. Eigenlijk is de vraag: wat is het plan? Hoopt de staat deze mensen zo lang te kunnen negeren dat ze vanzelf verdwijnen? En is die hoop dan geen moord met voorbedachten rade? Geweld vanuit machteloosheid is onvermijdelijk, geweld vanuit macht is onvergeeflijk. Deze regering is onvergeeflijk. De enige plek waarin onze democratie en het recht vandaag bestaan, is in de solidariteit van hen die het geweld van de staat bestrijden.