‘Deze mobilisatie laat zien dat het conflict in Oekraïne niet langer een huiskameroorlog is’

‘We worden opnieuw gedwongen te spelen volgens de regels van Poetin en te reageren op zijn zetten’, schrijft Roger Housen over de meest recente ontwikkelingen in de oorlog in Oekraïne. ‘Op  dit moment is er geen goede oplossing, noch voor Oekraïne noch voor het Westen.’

Vladimir Poetin heeft van Oekraïne altijd een huiskameroorlog willen maken, iets waar de Russen op televisie naar konden kijken terwijl strijders uit Tsjetsjenië en Dagestan de gevechten uitvoerden. Het was niet eens een echte oorlog, het was een “speciale militaire operatie” tegen een land waarvan Poetin beweerde dat het niet echt bestond. De meeste Russen leken de oorlog toe te juichen omdat zij Poetins grief deelden dat het allemaal de schuld was van de NAVO en de Amerikanen.

Na de smadelijke Russische terugtocht de voorbije weken uit de regio van Charkov, konden al die televisiekijkers in Moskou en Sint-Petersburg zien dat die “non-oorlog” van de Russische leider een serieuze puinhoop geworden was. Met als gevolg dat er steeds meer vragen gesteld werden, niet alleen bij de Rus in de straat maar ook in het entourage van Poetin. Een reactie kon dan ook niet uitblijven: een gedeeltelijke mobilisatie, die zowel op het slagveld als bij de publieke opinie in Rusland het tij moet doen keren.

Mobilisatie van heel de Russische samenleving

Zelfs al beperkt ze zich tot de wederoproeping van de meest recent afgezwaaide lichtingen dienstplichtigen, toch betekent deze partiële mobilisatie dat het conflict in Oekraïne niet langer een huiskameroorlog is. Iedere familie en ieder dorp en gemeente zullen nu op de een of andere manier deel uitmaken van de oorlog. Ook al omdat het Russische staatshuishouden nu omgeturnd zal worden tot een oorlogseconomie waarbij alles ondergeschikt gemaakt wordt aan het landsbelang. Door de strijd voor te stellen als een krachtmeting met het Westen dat Rusland bedreigt, is de steun van de publieke opinie verzekerd. Misschien niet van ganser harte en niet van iedereen, maar zolang enkel jonge mannen gemobiliseerd worden en geen huisvaders van veertig, zal de instemming voldoende groot zijn.

Spelen volgens de regels van Poetin

Het Kremlin kan zich niet veroorloven deze oorlog te verliezen. De positie van de machtshebbers zou dan immers rechtstreeks in het gedrang komen. Het staat dus als een paal boven water dat een aanzienlijk deel van de 300.000 wederopgeroepenen naar Oekraïne gezonden wordt. Zij zullen de Donbas volledig moeten veroveren en de bezette gebieden in het Zuiden moeten consolideren en verdedigen tegen aanvallen van het Oekraïense leger. Met deze zet kan Moskou het initiatief terug overnemen van Kiev en is de kans reëel dat Poetin alsnog zijn terreindoelen kan verwezenlijken. De frontlinies zouden hierbij op termijn kunnen verharden en stollen, wat aanleiding geeft tot een de facto annexatie van 20% van het Oekraïense grondgebied. Het Kremlin zou deze aanhechting bovendien nog kunnen verkopen als de “wil van het volk” op basis van de uitslag van de schijnreferenda. We worden dus opnieuw gedwongen te spelen volgens de regels van Poetin en te reageren op zijn zetten.

Welke reactie van het Westen?

De cruciale vraag is wat de reactie van het Westen gaat zijn. Want de westerse militaire, economische en financiële steun vormen letterlijk de levenslijn van Oekraïne. Doch ze zijn tegelijk de achillespees van Kiev; zonder deze bijstand is het land een vogel voor de Russische kat. Een diplomatieke uitweg is momenteel verder weg dan ooit, wat maakt dat er in de huidige omstandigheden slechts twee realistische opties zijn. Het Westen zou vooreerst zijn steun kunnen opdrijven zodat Oekraïne in staat is om verder grondgebied te heroveren. Bij een substantiële verhoging van de Russische troepensterkte in Oekraïne, vergt deze aanpak echter massaal veel bijkomend en vooral moderner legermaterieel van de VS en zijn bondgenoten. We hebben het dan over performante tanks, F-16’s en missiles waarmee de fameuze HIMARS tot 300 km ver kunnen schieten.

De andere keuzemogelijkheid voor het Westen is het verder aanhouden van het huidig niveau van steun om toe te laten dat Kiev zou kunnen standhouden. Dit alternatief heeft als voornaamste nadeel dat de oorlog zou kunnen evolueren tot een bevroren conflict waarbij Oekraïne in de feiten een vijfde van zijn territorium kwijt is.

Gevaarlijke escalatie

De keerzijde van de eerste optie zou mogelijk nog een stuk erger kunnen zijn: de slow motion escalatie van de voorbije maanden als gevolg van de levering van steeds meer geavanceerd westers wapentuig, zou snel kunnen overgaan in een exponentiële toename van de spanningen tussen Rusland en het Westen. Het risico op een breder en veel gevaarlijker conflict zou dus aanzienlijk verhogen.

Niet dat we moeten vrezen voor de inzet van kernwapens. Zolang moederland Rusland zelf niet aangevallen wordt of de Russen niet compleet verdreven worden uit Oekraïne, zal dit niet gebeuren. Daarentegen zullen de mondiale onzekerheid en angst over het verdere verloop van de crisis wel zorgen voor bijkomende economische achteruitgang, hoge inflatie en aanhoudend gepeperde energieprijzen, ook bij ons. We zullen het bijgevolg allemaal nog harder voelen in onze portemonnee.

Eigenlijk is er op dit moment dus geen goede oplossing, noch voor Oekraïne noch voor het Westen.

Het hoofd koel houden

Poetin heeft met zijn mobilisatie en nucleaire dreiging een verdovingsgranaat in de kamer gesmeten. Het is echter belangrijk om nu niet gedesoriënteerd en verward te raken door deze figuurlijke springlading; de feiten op de grond zijn immers voorlopig nog niet veranderd. De geopolitieke belangen daarentegen zijn wel een paar niveaus hoger getild na deze openlijke dreiging. Het is dus nu vooral een kwestie van het hoofd koel te houden en niet halsoverkop te reageren op Poetins zetten. Want dat is wat hij wil. Poetins methoden staan in een lange en verwerpelijke traditie van de Russische politiek: het uitoefenen van angst om onze houding en aanpak te beïnvloeden. Dat geldt voor zijn privémanier van politiek bedrijven, en het geldt ook voor zijn publieke retoriek.