‘De bazen van de onderwijskoepels zijn zelf gebuisd’

‘Gelijke kansen in een middelmatig onderwijssysteem zijn geen echte gelijke kansen’, schrijft Jean-Marie Dedecker naar aanleiding van het debat over het niveau van het onderwijs in Vlaanderen.

Mijn schoonmoeder zaliger was in de jaren vijftig van vorige eeuw kleuterjuf. Tot ze huwde, vanaf dan mocht een getrouwde vrouw geen les meer geven in het katholiek onderwijs. En ook wie uit de echt gescheiden was, mocht niet voor de klas staan. Haar klasjes bestonden uit een zestigtal dreumesen, drie keer zoveel plassers als vandaag. Pampers bestonden nog niet, luiers droogden aan een wasdraad naast de speelkoer. Ze heeft nooit een burn-out gehad. Ouders hadden amper inspraak, de juf en de meester hadden altijd gelijk en zelfs gezag. Zij delibereerden zelf, niet de klas- of schoolraad of een doorgeschoten beroepscommissie voor deliberatiebetwistingen. Bemoeizieke tijger- en helikopterouders kwamen niet verder dan de schoolpoort. De juridisering die vandaag het onderwijs in een wurggreep houdt, had het nog niet overgenomen van de pedagogie. Zittenblijven behoorde nog tot de onderwijstools. Er werd zelfs nog gestraft, beeld je in! Autoriteit was niet verdacht. Leerlingen moesten bijvoorbeeld nog op tijd komen.

Vandaag vindt Koen Pelleriaux, de nieuwe afgevaardigd bestuurder van het GO!, dat scholen te vroeg beginnen ’s morgens en dat we de leerlingen beter zouden laten uitslapen. Deze pretpedagoog weet blijkbaar nog niet dat een gebrek aan soft skills zoals nauwkeurigheid en stiptheid, en een tekort aan veeleisendheid het leervermogen ondermijnen.

Vroeger heerste er een evolutionaire druk om slim te zijn. De zesjescultuur was nog de tien-op-tiencultuur, excelleren was geen vloek maar een deugd. Kennis vergaren was belangrijker dan welbevinden, en het kreeg voorrang op de bezigheidstherapie van vaardigheden. Men kreeg nog punten i.p.v. sterretjes en men kreeg een rapport i.p.v. een half alfabet aan A, B of C-attesten. Er waren zelfs prijsuitreikingen op het einde van het schooljaar. De eerste van de klas werd gehuldigd als primus inter pares op de bühne van het schooltoneel en kreeg een stapeltje boeken, de tweede enkele exemplaren minder enz. Ouders applaudisseerden en de prijzen werden geleverd door de plaatselijke middenstand.  Wie niet op het podium stond was niet gefrustreerd en stapte niet naar de rechter. We leerden omgaan met verlies en prestatiedruk, en werden zo gebumperd tegen de hardheid van ons toekomstig bestaan. We werden verder tot volwassenen opgevoed met het idee dat het leven zin had. Nu worden we gebrainwasht dat we het zelf zin moeten geven.

We moesten toen nog leren lezen, foutloos schrijven en de tafels van vermenigvuldiging afdreunen. We kregen geen voorleesmoeders of rekenvaders, en de inhaalleerkrachten die vandaag het huiswerk komen maken zaten toen zelf thuis. ABN, Algemeen beschaafd Nederlands werd de moedertaal en voor een dt-fout kon je later in het secundair een nul krijgen, ook al was het in een wiskundevraagstuk. Leraars mogen nu echter geen taalfouten meer verbeteren. Het lijkt er soms op dat taal ontdekt moet worden, in plaats van aangeleerd met grammaticaregels. Naast elke individuele leerling wordt er nu in het secundair een taalcoach geplaatst zonder te beseffen dat de kritische periode voor taal dan al voorbij is. Straks verkondigen pretpedagogen nog dat we terug moeten naar de 4^de eeuw voor Christus. Toen waarschuwde Plato’s Phaedrus dat ons geheugen vernietigd zou worden door boeken. Boeken veroorzaakten volgens de filosoof Socrates ook vergeetachtigheid, want als we alles opschrijven zouden we niets meer onthouden.

Bij alle peilingen en kwaliteitsonderzoeken zakt ons onderwijs nu echter naar de bodem, pijnlijke getuigen van de gestage teloorgang van onze kennis en culturele bagage. Uit de PISA-studie blijkt dat ons onderwijsniveau meer overhelt dan de scheve toren met dezelfde naam. LVS-toetsen, de PIRLS-studie over leesvaardigheid, De TIMMS-peiling over wiskunde en wetenschappen, en zelfs het TALIS-onderzoek naar onderling pestgedrag en intimidatie van leerkrachten… Telkens is het leerarmoede en tanend gezag troef.

Sedert de eeuwwisseling werd alles wat ons onderwijs aan de wereldtop bracht, stelselmatig van het bord geveegd door de academische pedagogische wereld zelf. De verpolitiseerde onderwijskoepels verdienen de grootste buis. Ze hebben ons onderwijs kapot geëxperimenteerd. Niettegenstaande er geen enkele onderwijsminister genade krijgt in de ogen van de katholieke onderwijszuil en haar paus Lieven Boeve, tenzij hij of zij uit de CD&V-stal komt, werd er altijd wel een onderwijsminister met profileringsdrang gevonden die zijn lichtzinnige en radicale onderwijshervormingen propageerde. Kennisonderwijs werd opgeofferd voor sociale gelijkheid. De multiculturele moraliserende platitudes van onderwijsegalitairen werden de nieuwe heilsleer. Kwantiteit boven kwaliteit. Gelijke kansen werden gelijke uitkomsten. Door de multiculturele traumagevoeligheid en de linkse zendingsdrang werd de kennislat zo laag gelegd dat iedereen er over kon struikelen. Het M-decreet, die bepaalde dat kinderen met een beperking naar een gewone school moesten kunnen, werd zelf een handicap. Onderwijsminister Ben Weyts wil nu terecht terug naar kennisonderricht en het leersteundecreet ligt op zijn schap.

Het klaaggenootschap van leraars mag ook een keer in eigen boezem kijken. Vanuit de mantra dat het niet meer zo belangrijk is om dingen te weten omdat je ze kan opzoeken of vragen, sijpelde kennisrelativisme door tot in de lerarenopleiding. Het tekort aan leerkrachten is aan meer te wijten dan aan het feit dat er veel babyboomers op pensioen gaan. Vlaanderen heeft zelfs meer leraars per inwoner dan het buitenland. In de vijf gemeentescholen van mijn polderdorp staan er bijvoorbeeld een kleine veertigtal leerkrachten voor de klas. Ze hebben allen jaarlijks drie tot vier maanden verlof, en een werkweek bestaat uit een lessenrooster van amper 24 uur (of liever 24 keer 50 minuten). Volgens recent onderzoek naar tijdsbesteding komt daar in het lager onderwijs en in de eerste graad van het secundair amper gemiddeld 3 uur per week bij voor administratieve taken. Toch vragen twee op de drie leerkrachten een viervijfdenstatuut aan van zodra ze vastbenoemd zijn (en blijven dan bij voorkeur thuis op woensdag en vrijdag).

Beginnende leerkrachten daarentegen die niet vastbenoemd zijn moeten bijgevolg een paar jaar lang rondhollen van school naar school, van interim naar interim, en van vak naar vak, om de leunstoeluren van de vastbenoemden op te vangen. Geen wonder dat de helft van de ronddolende instromers het dan vroegtijdig voor bekeken houdt. In het Vlaams Gemeenschapsonderwijs heeft elke religie dan nog zijn eigen vak, van het Rooms katholiek tot het Anglicaans of het Orthodox. Lekenpriesters en imams staan er in de klas, al is het maar voor één leerling en één uur. Een unicum in de wereld, evenals de jaarlijkse kostprijs daarvan: 302 miljoen euro.

Je hebt gelijke Kansen nodig en excellentie, zegt onderwijsexpert Dirk Van Damme, maar gelijke Kansen in een middelmatig onderwijssysteem zijn geen echte gelijke kansen. ‘Onderwijs is niet het vullen van een emmer, maar het aansteken van een vuur’, schreef de Ierse dichter W.B.Yeats ooit. Het is tijd dat we het vuur oppoken en de vlammen uit onze sloffen lopen.