‘Boycot? Qatar verdient eerder een net diplomatiek dankjewel’

‘Qatar is ‘fout’ omdat voetbalfans straks staan te hossen op tribunes doordrenkt met het bloed van duizenden gastarbeiders. Maar waarom horen we regeringen van landen waar al die gastarbeiders vandaan komen nooit klagen? Bovendien zijn er ook goede redenen waarom een nauwe relatie met Qatar van belang is’, schrijft Robbert de Witt.

Zou de term ‘huilie huilie’ ook in het Arabisch bestaan? Want bij kritiek snel de slachtofferrol aannemen, is in het Midden-Oosten een bekende reflex. Zoals sjeik Tamim bin Hamad al-Thani van Qatar reageerde op de kritiek op de mensenrechtensituatie in zijn land, waar volgend weekeinde het WK voetbal begint: ‘Al decennia heeft het Midden-Oosten te lijden van discriminatie. En die discriminatie komt vooral van mensen die ons helemaal niet kennen.’ Kritiek op Qatar is volgens de sjeik dus vooral het gevolg van westerse onwetendheid en vooroordelen. Dat is wel erg makkelijk. Of heeft hij een klein beetje gelijk?

Het WK in Qatar wordt steeds opnieuw in verband gebracht met de vele gastarbeiders die omkwamen bij de bouw van stadions. Het wordt het duurste voetbaltoernooi ooit: naar verluidt geven de Qatari er 200 tot 300 miljard dollar aan uit: aan zeven stadions, een luchthaven, een metrostelsel en honderd hotels. En daar zitten nog niet eens de kosten bij die het land volgens kwade tongen heeft gemaakt om wereldvoetbalbond FIFA ‘te overtuigen’ het WK te gunnen aan dit piepkleine woestijnlandje, waar vanwege de extreme hitte noodgedwongen in november moet worden gevoetbald. Naar verluidt zijn de stemmen destijds in 2010 gekocht.

Qatar is ‘fout’ omdat, zoals tegenstanders het pakkend verwoorden, voetbalfans straks staan te hossen op tribunes doordrenkt met het bloed van duizenden gastarbeiders. Steeds wordt gezwaaid met de Britse krant The Guardian met het verhaal dat er zeker 6.500 arbeidsmigranten omkwamen. Vermoedelijk meer, want de Aziatische landen van herkomst hielden vanaf 2010 het aantal sterfgevallen bij, Afrikaanse landen als Ghana en Kenia deden dat niet. Overigens beweert Qatar dat ‘slechts’ 37 migranten op bouwplaatsen stierven.

Zulke lugubere cijfers zijn toch genoeg reden om niet te gaan (kijken) naar het WK? En voor kabinet en Koning om niet te gaan? Allicht. Maar er is ook een andere kant.

Ondanks de schijnbaar miserabele arbeidsomstandigheden blijven de gastarbeiders maar komen, uit vrije wil. Qatar telt bijna drie miljoen inwoners, terwijl amper driehonderdduizend van hen Qatari zijn. Qatar en de andere Golfstaatjes zijn zó rijk en zó hard gegroeid, dat zij als een magneet werken op drommen werklozen uit Zuid-Azië en Afrika. Zo vertelde een Pakistaan in Dubai die werkte als tuinman voor een duur hotel, dat hij geen enkele moeite had met de lange uren in de verzengende hitte. In Pakistan is het ’s zomers óók 50 graden Celsius, maar daar is geen airconditioning. Bovendien kreeg hij naar Pakistaanse begrippen goed betaald en prees hij de kwaliteit van leven in Dubai.

En als het leven in Qatar echt de hel op aarde is voor al die arbeiders uit Pakistan, India, Bangladesh, Nepal, Sri Lanka en de Filipijnen, waarom hoor je hun regeringen daar dan nooit over? Natuurlijk omdat er in eigen land amper werk is voor de massa jonge mannen, en de salarissen die maandelijks worden teruggestuurd een belangrijke inkomstenbron zijn. Bovendien zijn in veel van deze landen de arbeidsomstandigheden nóg slechter dan die in Qatar of Dubai, dus dan kun je moeilijk klagen. Dat wordt overgelaten aan westerse landen.

Bovendien is er, ook volgens de VN en mensenrechtenorganisaties, wel wat verbeterd in Qatar de afgelopen jaren – dankzij alle kritiek. Gastarbeiders waren hedendaagse slaven van wie de paspoorten geregeld werden afgepakt door hun werkgevers. Tegenwoordig kunnen zij misstanden melden en mogen ze overstappen naar een andere werkgever. Kleine stapjes, maar toch.

En ja, realpolitik is ook een valide argument om naar Qatar te gaan. Zo heeft Europa vloeibaar gas hard nodig, en Qatar heeft het in overvloed. Sjeik Tamim is zeker geen democraat, maar een buurland platbombarderen zoals onze vorige hofleverancier, doet hij niet.

Ten slotte speelde Qatar een cruciale rol bij de evacuatie van alle Afghanen die vorig jaar de moslimextremistische Taliban moesten ontvluchten. Europese landen zaten in grote nood om hun lokale medewerkers en tolken snel en veilig weg te krijgen. Via Qatar konden tachtigduizend van hen ontkomen. Alleen al die hulp uit Doha vraagt om een beleefd diplomatiek dankjewel.