‘Boris Johnson, de kraker in Downing Street’

De politieke dood van Boris Johnson had misschien het meest vandoen met de dood van Raspoetin, schrijft Lia van Bekhoven. ‘Niemand durft er zijn hand voor in het vuur te steken dat hij definitief het veld geruimd heeft.’

‘De geschiedenis zal me gunstig beoordelen’, zei Winston Churchill over zijn rol in de tweede wereldoorlog. Gevraagd waarom hij daar zo zeker van was, antwoordde de toenmalige Britse premier, ‘omdat ik haar zal schrijven’. Geschiedenis maken is niet hetzelfde als geschiedenis schrijven, maar door zijn versie van de Britse oorlogservaring op papier te zetten garandeerde Churchill zijn nalatenschap. Hij zou later de Nobelprijs voor Literatuur ontvangen voor ‘zijn meesterlijke historische en biografische beschrijvingen zowel als voor briljante welsprekendheid bij de verdediging van menselijke waarden’. Hij had overigens liever de Nobelprijs voor Vrede gehad.

Boris Johnson, die een biografie schreef over de oorlogsheld die ook zijn held is, gaat zijn eigen nalatenschap garanderen. De Britse demissionair premier studeerde de klassieken aan de universiteit van Oxford. Hij is geobsedeerd door zijn plaats in de geschiedenis en weet dat zijn verhaal over de recente, Britse politiek (en geloof maar dat de memoires snel zullen uitkomen) gebaat is bij een dramatische ontknoping.

Van langdurigheid moet hij het niet hebben. Johnson was, tot zijn afscheidsspeech op donderdag, twee jaar en 349 dagen premier. De op vier na kortste periode van alle naoorlogse Britse regeringsleiders. Terwille van zijn eer en reputatie in de geschiedenisboeken en van zijn allure voor de Amerikaanse sprekersmarkt waar hij zijn miljoenen zou willen verdienen, is het beter strijdend ten onder te gaan, het peloton met open vizier tegemoet tredend.

‘Als een kudde beweegt, beweegt ze’

Zijn afscheidstoespraak was een voorproefje. Hij refereerde aan de ‘excentrieke’ keuze van de fractie hem opzij te schuiven terwijl de peilingen er niet eens zo hopeloos voor hem uitzagen. Hij schamperde over de mentaliteit van ‘de kudde’ die, eenmaal aangestoken door het idee beter van hem af te zijn, onhoudbaar was. ‘Als een kudde beweegt, beweegt ze’. Het was een middelvinger naar zijn eigen fractie, de onterechte bezegelaars van zijn lot dat eigenlijk in handen zou moeten liggen van de veertien miljoen kiezers die hem bij de landsverkiezingen van 2019 naar de plek stuwden die hem toekwam.

Het premierschap was Johnsons levenslange ambitie. Niet lang na het moment waarop hij als jongetje zei koning van de wereld te willen worden, werd alles ingezet het politiek leiderschap binnen te halen. Enkele weken geleden nog speculeerde hij over het winnen van een derde ambtstermijn. Boris geloofde, schrijft journalist en oud vriendin Petronella Wyatt, ‘dat hij, net als Karel I, een Godgegeven recht had tot in eeuwigheid te regeren’.

‘Nothing in his life became him like the leaving of it’, schreef Shakespeare. Johnson politieke einde was als zijn politieke leven, eigenzinnig, warrig en dramatisch. Hij was, ondanks de politieke schandalen, de leugens en het machtsmisbruik, niet uit zijn ambt weg te branden. Er waren bijna zestig regeringsfunctionarissen voor nodig om met hun vrijwillige ontslag de druk zo hoog op te voeren dat de eerste minister niet langer kon aanblijven. Het VK was onbestuurbaar geworden.

De Britten nemen op wrede manier afscheid van hun regeringsleiders. Eenmaal afgezet, of afgetreden na een verkiezingsnederlaag, is het doorgaans een kwestie van uren voordat de verhuiswagens voor komen rijden, terwijl binnenin Number Ten het gezin van de premier soms nog haastig doende is de koelkast te legen en familiefoto’s van de muur te plukken. Voor Johnsons vertrek uit Downing Street bestaat geen scenario. Dat iemand die het vertrouwen van kabinet en fractie verloren heeft, weigert het pand te verlaten, is ongehoord. Om in die omstandigheden weken te blijven zitten totdat een opvolger gekozen is, is zonder precedent. ‘Johnson zit als een kraker in een van onze grootste instituten’, vond een commentator.

Raspoetin

Johnson zou zijn leven geleefd hebben volgens het adagium ‘something will turn up’, vroeg of laat gebeurt er wel iets. Als een week een lange tijd is in de politiek, dan zijn de weken die het duurt om een nieuwe partijleider en premier te kiezen eindeloos. Tijd genoeg in ieder geval zodat ‘iets’ kan gebeuren. En wie weet zijn demissionaire periode te verlengen. Oud-premier John Major waarschuwde de partijfractie Johnson geen nacht langer in Downing Street te houden en hem onmiddellijk weg te halen. Als iemand die er niet vertrouwd mee is om enkel als tijdelijk waarnemer op de winkel te passen en zich verre te houden van omstreden, ingrijpende beslissingen, zou Johnson een gevaar voor de staat zijn.

Toen het erop aankwam, bleek de politieke moord op Boris Johnson minder weg te hebben van de heldhaftige dood op het slagveld van de door hem bewonderde Romeinse generaals, dan van die van Raspoetin die een vergiftiging overleefde, een beschieting, een steekpartij en een onvrijwillige duik in een ijskoude rivier. De Britten geloven dat Boris Johnson eindelijk is opgestapt, maar niemand durft er zijn hand voor in het vuur te steken dat hij definitief het veld geruimd heeft.