‘Armoede, zedenschandalen en een krakende gezondheidszorg: het VK is een land op zijn tandvlees’

Keep calm and carry on? Het bekende motto van de Britten kraakt. Toch blijft de revolutie uit, schrijft Lia van Bekhoven.

Het is de vraag die me het vaakst gesteld wordt. Als er na een lezing over leven en lijden in het VK (de clue zit in de titel) handen de lucht ingaan, zit er altijd een tussen van iemand die wil weten hoe het mogelijk is dat de Britten niet in opstand komen. Dat ze hun verschraalde levensomstandigheden zonder een vorm van protest slikken.

Brexit was een vorm van protest, zeg ik dan. Uittreding uit de EU was een trap tegen een onverschillige, gevestigde orde. Niet dat het veel uitgemaakt heeft, trouwens. Als brexit iets voor elkaar gekregen heeft, dan heeft het landelijk het gevoel versterkt dat Groot-Brittannie niet meer werkt, dat het een lachertje is, als het allemaal niet zo serieus was.

De afgelopen week zetten de Britten hun gewoonte van keep-calm-and-carry-on bij het huisvuil. Ze trokken net nog geen geel hesje aan. Wat ze wel deden was een streep trekken door het politiek leiderschap van de dag.

In de stembus van twee kiesdistricten was het geduld goed op met een regering die in zes jaar vijf premiers voortbracht en meer ministers dan afleveringen van Game of Thrones. (Het record voor de politieke stoelendans staat op naam van het Ministerie van Onderwijs dat binnen vier maanden vijf ministers versleet, waarvan de kortstdienende het niet langer dan 36 uur uithield).

De opkomst voor de tussentijdse verkiezingen in Tamworth en Mid-Bedfordschire was even laag als de uitkomst doorslaggevend was. Zetels die sinds pakweg de ijstijd Conservatief waren, vielen als rotte appels in de handen van Labour.

Als de vervuilde rivieren, dalende levensverwachting en een krakende gezondheidszorg de kiezers niet tot andere gedachten gebracht had dan was het een uitgeput landbestuur.

Van premier Sunak, die deze week vierde, of liever herdacht, dat hij een jaar geleden naar Downing Street verhuisde, was verwacht dat hij orde op zaken zou stellen. Wat hij ook deed. De financiele markten die tijdens de korte maar daverende heerschappij van voorganger Liz Truss op hol geslagen waren, werden tot de orde geroepen door Rishi tech bro Sunak. Een man met een bankiersverleden die zijn weg weet op de spreadsheets kun je vertrouwen met de centen van de natie. Maar het is niet voldoende. De twee verkiezingsnederlagen brachten de Labouroppositie in vervoering. Ze dompelden de Tories minder in een grafstemming dan je zou verwachten, meer in gelatenheid. De meeste Conservatieve kamerleden geloven dat ze de volgende verkiezingen al verloren hebben.

Een van de eigenaardigheden van de Britse constitutie is dat een premier mag bepalen wanneer hij verkiezingen uitschrijft, mits dat binnen vijf jaar is sinds de laatste. Sunaks deadline is eind januari 2025.

Land op zijn tandvlees

Deze week was een lange opsomming van een land op zijn tandvlees en van bestuurders aan de rand van politiek faillissement. Terwijl Sunak het bonusplafond voor bankiers ontmantelde vond een onderzoek dat het aantal allerarmste Britten in vijf jaar verdubbeld was. Een ander rapport concludeerde dat studenten vanwege huurstijgingen rond moeten komen met € 0,55 per dag. Een zesde Conservatieve kamerlid moest aftreden vanwege vermeende betrokkenheid bij een zedenschandaal en een zevende werd om dezelfde reden gearresteerd. Tegelijkertijd vond de minister van milieuzaken tijd een kamercommissie uit te leggen dat het moeilijk geweest was recente overstromingen te vermijden omdat ‘de regen van de andere kant kwam’. Begrijpelijk dat gebrek aan vertrouwen in de regering de Britten meer bezighoudt dan de EU.

We willen nu verkiezingen, roepen de niet-conservatieve kranten. We kunnen geen vijftien maanden wachten voordat een nieuwe regering met meer energie en creativiteit de kans krijgt een lusteloze economie aan te zwengelen en de publieke sector van de verdoemenis te redden. Britse kiezers zeggen hetzelfde. Labour heeft de voorsprong in de peilingen vergroot. Sunak zal de druk op een vervroegde gang naar de stembus negeren. Hij zal ernaar neigen zolang mogelijk te wachten met het uitschrijven van verkiezingen in de hoop dat het tij zal keren. Voor Britse huishoudens zal het nog erger worden voordat het beter wordt. Maar de revolutie blijft uit.