‘Akkoord over de begroting verdient geen schoonheidsprijs’

Professor Herman Matthijs (VUB en UGent) staat stil bij het akkoord dat de federale regering dinsdag bereikte over de begroting.

De zeven partijen in de Vivaldi-ploeg gunnen elkaar weinig, en dat is logisch in deze pre-electorale tijd. Over maximaal 20 maanden zijn er federale verkiezingen. En wie weet wordt deze federale stembusslag vervroegd, omdat een aantal partijen het niet zien zitten om op één dag in mei 2024 drie verkiezingen te houden met het risico driemaal te verliezen. Daarom wordt het uitkijken naar de uitslag van de opiniepeiling van december aanstaande. Die zal meer dan doorslaggevend worden voor de electorale strategie van een aantal partijen.

Potje rood-blauw armworstelen staat structurele maatregelen in de weg: ‘Dit was operatie schadebeperking’

Voorstellen

De federale regering gaat de zogenaamde overwinsten belasten bij de energiebedrijven, de olieproducenten en Fluxys. Deze maatregel werkt zelfs met terugwerkende kracht. De energieverbruikende inwoners van dit land zullen daar niet al te veel aan hebben. Want de kans is erg reëel dat deze bedrijven die taks gewoon doorrekenen aan de consument. Nog realistischer is dat deze beslissing zal eindigen voor de rechtbanken. Hierdoor dreigt de begrote drie miljard euro niet zomaar geïnd te kunnen worden voor de rijksmiddelenbegroting.

De regering heeft ook beslist dat de ministers 8 procent minder gaan verdienen. Of dat alleen slaat op de wedde en ook op de vergoedingen is nog niet duidelijk. En wat gaat de Kamer doen met de weddes voor de 150 verkozenen, en de Senaat met de tien te betalen gecoöpteerde Senatoren?

De Vivaldi-ploeg wil ook besparen op de partijdotaties, maar dat is een beslissing van de Kamer, en zal die de regering daarin volgen? Want diverse politieke partijen hebben desbetreffende ideeën, maar de meningsverschillen zijn even groot als het aantal voorstellen. (De basiswet van 4 juli 1989 is trouwens over de jaren heen  nog nooit structureel gewijzigd.)

Met dit begrotingsvoorstel wordt de Europese begrotingsnorm inzake het tekort (3 procent bbp) en schuld (60 procent bbp) helemaal niet bereikt. Echte structurele maatregelen inzake de ontvangsten en de uitgaven zijn er niet genomen. Om de openbare financiën grondig te saneren zoals Nederland en Zweden, zal er een ernstige discussie nodig zijn over het takenpakket van de overheid. Het zal de volgende regeringsploeg zijn die dit dossier nog eens mag gaan oplossen.

Een fiscale hervorming met de nadruk om netto meer te verdienen is ook uitgesteld en deze maatregel moest, net zoals de begrotingssanering, al jaren geleden zijn genomen.

Ten aanzien van de pensioenhervorming kwam de perequatie van het onderwijzend personeel onverwachts opdagen tijdens dit begrotingsoverleg. Men had beter heel het pensioendossier in het begin van de legislatuur structureel aangepakt. De socialisten hebben gelijk dat dit voorstel van Open VLD vooral de Vlaamse gepensioneerden in het onderwijs zou treffen, want dat is daar de omvangrijkste groep met de hoogste pensioenen. In ieder geval dreigt dit idee de Open VLD te achtervolgen richting aankomende verkiezingen. Met andere woorden, men gaat er zeker geen stemmen mee winnen.

Het federale openbaar ambt mag zich verheugen op maaltijdscheques en geen loonsverhoging. Het wordt uitkijken wat een toekomstige fiscale hervorming gaat doen met deze cheques? Ook de politie moet besparen, en vooral de federale politie zit al op droog zaad.

Ten aanzien van de militaire NAVO-norm van 2 procent bbp is er niets nieuws beslist. De spoorwegen krijgen er samen 200 miljoen bij over de twee komende jaren. Daardoor wordt de jaarlijkse dotatie aan de ijzeren weg opgetrokken naar 3,5 miljard euro per jaar. Of dat ook gepaard zal gaan met een grotere efficiëntie, is blijkbaar niet beslist.

Wat ook opvalt zijn het amalgaan van kleine maatregelen: de notionele interestaftrek verdwijnt, de banken moeten meer betalen en die rekenen dat toch door aan de burgers, de federale woonbonus verdwijnt in 2024 maar MR-leider Georges Bouchez is daar nog niet zo zeker van, de accijnzen op zogenaamde ongezonde producten verhogen nog eens, Bpost krijgt 50 miljoen euro minder vanaf 2024 voor de distributie van kranten, de werkgevers-parafiscaliteit wordt uitgesteld of geschrapt voor enige maanden.

Een structurele maatregel inzake de gas- en elektriciteitsprijzen is er niet genomen.  Zo komen we bij het allesvernietigende EU-prijssysteem. Als deze herfst en winter de middenklasse massief in betalingsproblemen geraakt, dan is het hek van de dam in deze pre-electorale periode. Hier speelt de regering hoog spel en dat kan zich massief tegen haar keren. Want voor de werkende middenklasse, die de zaak moet overeind houden, worden er geen positieve maatregelen genomen.

Conclusie

Ook dit begrotingsoverleg was er een uit de oude doos: pas begin oktober beginnen en dus de tijdsdruk zeer hoog zetten, avond- en nachtelijke vergaderingen waarvan men weinig moet verwachten. Waarom eens niet rustig de begroting voorbereiden in de zomer en dan in september, overdag, de zaak grondig bespreken.

Dit budgettair overleg is zeker geen schoonheidsprijs waard, daarvoor was het ook al te laat in de legislatuur. De absoluut noodzakelijke ingrepen bij de begroting, de pensioenen en de fiscaliteit worden beter grondig onderhandeld bij de vorming van een nieuwe regering om ze dan direct uit te voeren bij de start van de nieuwe regeerperiode.

Uiteraard wordt het uitkijken naar de visie van de Europese Commissie op dit werkstuk, pas in december volgt het politiek debat in de Kamer en er zal nog veel discussie zijn bij de diverse begrotingscontroles. De belangrijkste les van dit begrotingsoverleg is de impact van de schaduw van de aankomende verkiezingen. In 2024 of 2023?