‘Zweedse’ hoeraberichten ten spijt: minimale dienstverlening bij NMBS is juridisch en maatschappelijk onverdedigbaar

Ook al klonken vanop de federale onderhandelingstafel hoeraberichten over minimalie dienstverlening bij NMBS, dat idee is juridisch én maatschappelijk onverdedigbaar, zo schrijven juristen, spoormensen en academici. ‘Want ofwel zal geen enkele trein rijden ofwel rijden alle treinen en is er geen sprake van stakingsrecht meer.’

De afgelopen week werden we overspoeld door zegeberichten vanwege de partijen van de formatie. Eindelijk zouden ze een akkoord hebben bereikt over een minimale dienstverlening tijdens stakingen. Het doel zou zijn diverse openbare diensten te bestrijken (luchthaven, gevangenis, openbaar vervoer, enz), maar in elk geval hebben de werknemers van de NMBS het voorrecht om in het vizier te komen. Bovendien zou er een draagvlak zijn voor de minimale dienstverlening: wie kan er dan nog tegen zijn en vooral: waarom?

Voormelde hoeraberichten ten spijt, is de minimale dienstverlening een juridisch en maatschappelijk onverdedigbaar idee.

Vooreerst doet het de wenkbrauwen fronsen dat de regering-in-wording het idee naar voor schuift zonder dat ze heeft nagedacht over de concrete realisatie ervan. Het is immers volstrekt onmogelijk dat de NMBS met een minimum aan personeel en machines een efficiënte en veilige dienstverlening zou kunnen organiseren voor de reizigers. Het volstaat om naar de staking van juni in Frankrijk te kijken: spanningen tussen de ‘prioritaire’ passagiers en anderen, overvolle treinen, talloze veiligheidsproblemen, kortom één chaos.

Dat de regering-in-wording niet heeft nagedacht over de praktische uitwerking ervan, doet ons vermoeden dat er een andere doelstelling schuilgaat achter de minimale dienstverlening. Want in de praktijk zal er ofwel geen enkele trein rijden ofwel rijden alle treinen en is er geen sprake van stakingsrecht meer. Waarschijnlijk is het de regering om dit laatste te doen. En in dat geval is het idee juridisch en maatschappelijk onverdedigbaar.

Juridisch onverdedigbaar

Juridisch onverdedigbaar, omdat het stakingsrecht een individueel mensenrecht is dat slechts zeer uitzonderlijk kan worden beperkt. Er anders over oordelen houdt in dat werknemers van openbare diensten hun democratisch recht wordt ontzegd om niet te gaan werken als ze het niet eens zijn met bepaalde beslissingen van hun werkgever of maatregelen van de overheid die de openbare diensten en de werknemers in het algemeen hard dreigen te treffen. Verplicht worden om te gaan werken als men het werk wil neerleggen, is nu niet meteen een maatregel die geassocieerd wordt met een democratisch regime.

Maatschappelijk onverdedigbaar

Maatschappelijk onverdedigbaar omdat het de afgelopen jaren voor iedereen wel is duidelijk geworden dat de NMBS met een heel aantal problemen kampt. Met de regelmaat van de klok signaleren de spoorwerkers en de reizigers deze dysfuncties: chronische vertragingen, afschaffing van treinstations en loketten, gebrek aan personeel, slecht onderhouden machines, en ga zo maar door. Als het echt de spuigaten uitloopt, en de NMBS weigert hierover in overleg te gaan, kunnen de spoorwerkers niet anders dan overgaan tot actie.

Alternatieve acties zijn best sympathiek en worden zoveel als mogelijk gebruikt, maar als het erop aankomt is en blijft het stakingsrecht het enige middel waarover de werknemers beschikken om enig weerwerk te bieden tegen de economische macht van de werkgever, de NMBS. Bijna steeds is de actie voorafgegaan door talloze pogingen om een dialoog tot stand te brengen die telkens werd afgewezen, iets wat de reizigers niet altijd (kunnen) weten. Spijtig genoeg is de NMBS pas bereid tot praten nadat ze geconfronteerd werd met een staking.

Op dit vlak wordt graag de indruk gewekt alsof de spoorwerkers niets liever doen dan elke week een dagje het werk neer te leggen. Wie kijkt naar de naakte cijfers, krijgt een heel ander beeld. In 2014 was er welgeteld één nationale staking die verband hield met problemen bij de NMBS, in 2013 geen enkele. Stakingsacties met als doel de dienstverlening van de NMBS te verbeteren, komen uiteindelijk overigens ook de reizigers ten goede. De overige stakingsacties waren vooral lokaal en hielden bijvoorbeeld verband met agressie tegen een treinbegeleider. Kan men de spoorwerkers werkelijk ongelijk geven als ze dan het werk (even) neerleggen?

Voer druk uit op NMBS en federale regering om reizigers serieus te nemen

Tot spijt van wie het benijdt: een kwaliteitsvolle spoorwegonderneming en een verbetering van het functioneren van de NMBS zal niet tot stand komen door een minimale dienstverlening maar door druk uit te oefenen op de NMBS en de federale regering om eindelijk de reizigers en werknemers au serieux te nemen. Een constructief sociaal overleg kan stakingsacties vermijden, maar daarvoor moet er een echte wil bestaan vanuit de directie van de NMBS.