Zorgsector hekelt in open brief uitholling van wet op bewindvoering

De nieuwe wet over bewindvoering voor kwetsbare mensen wordt in vele gevallen uitgehold. Dat schrijven vijftig organisaties uit de zorgsector in een open brief. Minister van Justitie Koen Geens laat weten dat hij de bezorgheid van de zorgsector deelt.

De nieuwe wet over bewindvoering voor kwetsbare mensen wordt in vele gevallen uitgehold. In plaats van kwetsbare mensen beter te beschermen, leiden verkeerde interpretaties en beslissingen van rechters die ingaan tegen de geest en de letter van de wet ertoe dat het statuut van kwetsbare personen er in feite op achteruitgaat. “Waar de wet zelf een wetsevaluatie in het vooruitzicht stelt, kan onmogelijk de daarvoor vooropgestelde datum van 2022 afgewacht worden”, schrijven een vijftigtal organisaties en federaties uit de zorgsector in een open brief aan de Vlaamse magistratuur, de Hoge Raad voor de Justitie en de minister van Justitie.

De driekoningenbrief is ondertekend door federaties die vele tientallen instellingen en organisaties vertegenwoordigen (onder meer ouderverenigingen in voorzieningen voor personen met een handicap, diensten voor geestelijke gezondheidszorg, diensten voor beschut wonen, het Provincialaat der Broeders van Liefde, de Katholieke Vereniging Gehandicapten, Inclusie Vlaanderen, Zorgnet-Icuro, Similes Vlaanderen en Onafhankelijk Leven.

De wet van 17 maart 2013 die de regelingen inzake onbekwaamheid hervormde, koos er uitdrukkelijk en bij voorkeur voor om familiale bewindvoerders aan te stellen. De open brief brengt hulde aan magistraten en griffiers die zich ingezet hebben voor de nieuwe taken die de wet aan de ‘nabijheidsrechter’ als beschermer van de zwakkeren toevertrouwde. Maar de brief wijst vervolgens op een reeks negatieve gevolgen. “Sinds de inwerkingtreding van de nieuwe wet op 1 september 2014 ontvingen we steeds vaker ernstige alarmsignalen over een feitelijke uitholling van de wettelijke doelstelling in bepaalde regio’s”, schrijven de zorginstellingen. De instellingen zeggen dat ze “scrupuleus de onafhankelijkheid van de gerechtelijke macht respecteren”, maar ze menen anderzijds ook dat “de gerechtelijke onafhankelijkheid niet mag leiden tot rechterlijke onverantwoordelijkheid, willekeur en rechtsonzekerheid”.

De uitspraken van enkele betrokkenen over de houding van vrederechters liegt er niet om, zo blijkt uit de concrete (geanonimiseerde) cases die toegevoegd worden aan de open brief. “De mensen durven niet reageren”, zegt een sociaal assistent over de weigerachtige houding van de vrederechter om een familielid als bewindvoerder aan te stellen. “Wij werden voor een voldongen feit gesteld”, getuigt een familielid van een kwetsbaar persoon. Nog een ander familielid van een beschermde persoon stelt vast: “De vrederechter heeft op mijn ziel getrapt.”

Uit een getuigenis uit augustus 2015 blijkt bijvoorbeeld dat een tachtigjarige vrouw met een zoon die het syndroom van Down heeft, en die na het overlijden van haar man een bewindvoering voor haar zoon aanvraagt op het vredegerecht, geconfronteerd wordt met “een baliemedewerkster die haar ter plaatse dicteert wat zij moet invullen. Bij ‘voorkeur voor een bewindvoerder’ moest ze ‘een advocaat’ schrijven.”

Het Rechtskundig Weekblad publiceerde in mei 2015 het verhaal van mevrouw V, de kleindochter van een nu 89-jarige dame die in een rusthuis opgenomen werd. “In strijd met de wens van de familie stelde de lokale vrederechter in april 2011 van meet af aan een advocaat als bewindvoerder aan”, zo klinkt het in de open brief. “In hoger beroep werd die beslissing wel al drie maand later tenietgedaan en de kleindochter dan toch als bewindvoerder aangesteld. In 2012 gaf de daarmee in het ongelijk gestelde vrederechter dan aan de kleindochter opdracht om het huis (van haar grootmoeder) te verkopen. Die kleindochter-bewindvoerder weigerde dat, omdat er geen financiële noodzaak was en haar grootmoeder de woning af en toe nog bezocht. De vrederechter wilde echter per se haar wil doordrijven en ging zover om de door de rechtbank van eerste aanleg aangestelde kleindochter te ontslaan en opnieuw te vervangen door een advocaat-bewindvoerder, die de woning vervolgens wél moest verkopen.”

“Ook sociale organisaties krijgen de wind van voren als zij bij sommige vrederechters een woordje doen om minder mondige families bij te staan”, zo vermeldt de open brief van de zorginstellingen. “Wanneer dan – met duidelijke tegenzin – toch een familiaal bewindvoerder wordt aangesteld, gaat dat vanwege bepaalde vrederechters gepaard met intimiderende en denigrerende bewoordingen evenals ontmoedigende voorwaarden.”

Koen Geens: ‘Wet beter laten uitvoeren’

In een reactie op de open brief van een 50-tal zorginstellingen over de uitholling van de nieuwe wet op de bewindvoering zegt minister van Justitie Koen Geens (CD&V) dat hij veel begrip heeft voor de geuite bezorgdheden. De minister wil de wet ook beter laten uitvoeren en heeft dit onlangs als een prioriteit in zijn beleidsnota aangegeven, zo laat hij aan Belga weten.

“De minister heeft met veel aandacht kennis genomen van de ernstige bezorgdheden die door het middenveld worden aangekaart over de uitvoering van de wet van 17 maart 2013 die de regelingen inzake onbekwaamheid fundamenteel hervormde. Hij treedt de bezorgdheid voor een goede uitvoering van deze wet in het licht van de geest ervan volledig bij”, zo staat in een mededeling van het kabinet-Geens.

“De problematiek die in deze open brief wordt aangekaart, is de minister bekend”, vervolgt de mededeling. “Heel wat burgers en verenigingen hebben hem daarover al aangeschreven.” De minister heeft de Hoge Raad voor de Justitie in december van vorig jaar deze bezorgdheden overgemaakt, laat Koen Geens weten. De Hoge Raad bevestigde deze verder te zullen bespreken op de eerstvolgende vergadering van de advies- en onderzoekscommissie.

“De suggesties die al vanuit de praktijk werden gedaan voor een betere uitvoering van de wet, worden momenteel onderzocht en zullen in wetgevend werk worden opgenomen”, klinkt het. “Daarnaast wordt gewerkt aan een betere toegankelijkheid van de nieuwe wet voor de burger. De website van de FOD justitie wordt momenteel gebruiksvriendelijk gemaakt en de modellen en een informatiebrochure zullen ter beschikking worden gesteld.

Er wordt ook in overleg met al betrokken actoren op dit ogenblik gewerkt aan een aantal Koninklijke Besluiten die de uitvoering van de wet beogen te verbeteren, zoals het koninklijk besluit met betrekking tot de kosten en erelonen van bewindvoerders.” (Belga/JH)