Zonder gelijke kansen in het onderwijs ondergraven we de samenleving

Zonder onderwijs dat op gelijke kansen mikt, ondergraven we de stabiliteit van de samenleving en de democratie, schrijft politicoloog Fouad Gandoul in een pleidooi voo rinckusief onderwijs.

Talrijke onderzoeken in binnen- en buitenland op het gebied van racisme en vooroordelen in het Vlaamse onderwijs leggen de vinger op de pijnlijke wonde. Het Vlaams onderwijsbeleid is kleurenblind noch klassen-neutraal en reproduceert de ongelijkheden in de maatschappij omdat het niet bezield is door visionair leiderschap. Het is schrijnend te moeten vaststellen dat de statistieken nauwelijks veranderd zijn. Dat het onderwijs ter plaatse, zijnde helemaal achteraan in het Europees peloton, trappelt. Nochtans ontbreekt het niet aan moedige projecten en verstandige doch vaak tijdelijke initiatieven. Maar je kan helaas geen beleid stoelen op projecten. Om verandering tot stand te brengen moet je in de diepte werken. Moet je snijden waar nodig, om elders meer middelen voor vrij te maken. Uit pure noodzaak enerzijds en uit democratische overtuiging anderzijds. Of kan onze maatschappij zich nog een verloren generatie van miskende talenten permitteren?

In Genk omschrijft een schooldirectrice haar allochtone leerlingen als haar ‘bruintjes’. 45 jaar na de dood van Martin Luther King. Kan het nog wansmakelijker? Weten de ouders van die kinderen dat wel? Wat voor imago creëer je door uw leerlingen stelselmatig zo neerbuigend te bejegenen? Hoe in godsnaam is het mogelijk dat dit zo maar passeert? Onderwijs is een machtsbastion. Sinds de schoolstrijd is daaraan helaas niets meer veranderd. Een minister van Onderwijs moet helaas nog te veel op eieren lopen alvorens diepgaande hervormingen te kunnen doorvoeren. Één mandaat volstaat dan ook vaak niet en zelden volgt een minister van Onderwijs zichzelf op. Nieuwe ministers leggen nieuwe accenten. Maar de macht blijft in handen van de inrichtende machten. Als daar de omslag niet plaats vindt dan zal een minister van Onderwijs daar ook niet meteen in slagen. Het is echter van levensbelang dat die oude machtsbastions inzien dat niets zonder gevolgen blijft. Alles heeft consequenties, ook non-beleid inzake gelijke kansen.

Van alle ministeriële departementen die de levensloop van een mens het diepst beïnvloeden staat Onderwijs met stip op nummer één. Zonder onderwijs, zonder een gegarandeerde gelijkheid van kansen, zonder een beleid dat focust op talenten in plaats van op stigmata (ras, kleur, moedertaal, godsdienst, gender), zal de stabiliteit van de samenleving zelf op een bepaald ogenblik op het spel staan. Je produceert nu eenmaal niet straffeloos een toekomstloze onderklasse van mensen met niet toevallig allemaal grotendeels dezelfde sociaal-culturele achtergrond.

Ik heb een droom dat op een dag dit land zal opstaan en de ware betekenis democratie zal naleven: ‘Wij vinden de volgende waarheden vanzelfsprekend: dat alle mensen gelijk geschapen zijn’. Ik heb een droom dat op een dag, aan de oevers van de Schelde en de Maas, de zonen van voormalige gastarbeiders en de zonen van voormalige autochtonen in staat zullen zijn samen aan te schuiven aan een tafel van broederschap. Ik heb een droom dat op een dag zelfs de deelstaat Vlaanderen, een staat die blakert in de hitte van onrecht, veranderd zal worden in een oase van vrijheid en gerechtigheid. Ik heb een droom dat mijn drie kinderen op een dag zullen leven in een land waar zij niet beoordeeld zullen worden op hun huidskleur, godsdienst of moedertaal, maar naar de inhoud van hun karakter. Ik heb een droom vandaag die ik graag zou willen delen met de minister van Onderwijs Pascal Smet, de voorzitter van de Vlaamse Onderwijsraad Harry Martens, de directeur-generaal van het VSKO Mieke Van Hecke en de afgevaardigd bestuurder van het GO! Raymonda Verdyck.

Pak het leerplan aan, doe iets aan de opleiding van aspirant leerkrachten en de permanente vorming van leerkrachten in dienst. Stel een actieplan op dat voorziet in een robuust en efficiënt anti-discriminatie beleid. Doe iets aan de ongekwalificeerde uitstroom. Schuif de verantwoordelijkheid niet gemakshalve door naar de ouders van de betrokken leerlingen. De opdracht die rust op de schouders van de decision makers (inclusief de betrokken vakbonden) ter zake is gigantisch.

Het gaat uiteindelijk over veel meer dan onderwijs. Sociale gelijkheid is het genetische principe waaruit alle specifieke kenmerken van de moderne, democratische samenleving zijn af te leiden, inclusief de denkbeelden, emoties en gebruiken van de moderne mens. Wie dat inperkt door te weigeren in te grijpen wanneer het moet, organiseert eigenhandig de ondergang van democratie.