Zijn de Franstalige groenen de zwakste schakel van Vivaldi? ‘Wees niet bang voor Ecolo’

Ecolo geldt in Vlaanderen soms als een zootje ongeregeld, een partij van linkse en groene fundi’s waarmee geen land te bezeilen valt en die onvoldoende bestuurskwaliteit in huis heeft. Maar klopt dat wel? ‘Ecolo is veel professioneler en ernstiger dan jullie denken.’

Waarom heeft Ecolo-vicepremier en minister van Mobiliteit Georges Gilkinet zich niet van in den beginne ondubbelzinnig verzet tegen de geplande sluiting van de loketten in 44 treinstations, waarvan de meeste bovendien in Wallonië liggen? Ook binnen Ecolo is het voor velen een raadsel. Het spoor, toegankelijke stations: dat ligt allemaal supergevoelig bij de groene achterban. Een moeilijk te vatten inschattingsfout dus, zeker van een verwoed pendelaar als Gilkinet, die vorig jaar met trein en vouwfiets naar de formatiegesprekken in het Egmontpaleis kwam.

Nadat zijn eigen partijvoorzitter hem publiekelijk op de vingers had getikt, floot Gilkinet de spoorwegmaatschappij zoals bekend terug, waarna NMBS-ceo Sophie Dutordoir fulmineerde over een vertrouwensbreuk. Inmiddels is er een compromis. De loketten gaan dicht, maar er komen meer flankerende maatregelen, en de minzame Gilkinet heeft moeten toegeven dat hij danig had gestunteld.

Sinds de botsing tussen de groene voogdijminister en de NMBS-baas rijst de vraag of Ecolo de zwakke schakel van de Vivaldi-regering dreigt te worden. Herinneringen worden opgehaald aan de woelige deelname van de partij aan de paars-groene regering van Guy Verhofstadt (Open VLD) tussen 1999 en 2003. Ecolo organiseerde toen zijn eigen oppositie. De partij ging bewust met één been binnen en één been buiten de regering staan, en muntte daar zelfs het neologisme ‘ participopposition‘ voor. In de praktijk kwam dat neer op partijvoorzitters die voortdurend hun eigen ministers onder vuur namen, oncontroleerbare militanten die zich in algemene vergaderingen tot koppensnellers ontpopten, constant lekken naar de pers als de partij binnen de regering weer eens het onderspit had moeten delven, en permanente ruzie met de coalitiepartners – de liberalen en de socialisten werden er knettergek van.

De jojovloek

Maar uit dit ene, uiteindelijk snel uitgeklaarde lokettenincident besluiten dat Ecolo ook binnen Vivaldi een onbetrouwbare partner is, lijkt meer dan een brug te ver.

‘De groene familie stelt zich juist loyaal en constructief op in deze regering’, meent Groen-Kamerlid Kristof Calvo. ‘Ecolo-covoorzitter Jean-Marc Nollet, dat weet iedereen, is ook een van de vaders van Vivaldi. Ecolo heeft er dus alle belang bij dat deze regering goed werkt. Maar natuurlijk: het is een groene, linkse en Franstalige partij. Daarmee oogst je niet noodzakelijk applaus in Vlaanderen. Georges heeft ook aangegeven dat de communicatie beter had gemoeten. Maar in de beginperiode van een regering horen fouten er nu eenmaal bij.’

Calvo vind dat Dutordoir wel heel fel naar haar voogdijminister heeft uitgehaald. ‘Het was assertief, zeker tegenover een groene minister die vecht voor het spoor en zwaar zal investeren in de NMBS – de trein is een belangrijke hefboom om de klimaatdoelen te halen. Daarom ben ik nu, na haar vlammende perscommuniqué, in blijde verwachting van een eerste bedankbriefje.’

Ook Christophe Deborsu, presentator van het politieke praatprogramma C’est pas tous les jours dimanche op RTL TVI, vindt de kritiek op Ecolo overspannen. ‘Eén klein incident is geen bewijs voor de stelling dat met Ecolo niet te besturen valt. Mensen als Georges Gilkinet of Jean-Marc Nollet, allebei goed tweetalig trouwens, zijn loyaal. Je hebt hen nooit voor hun beurt de opening van de kapsalons horen eisen. En het compromis over de stationsloketten is pragmatisch. Het laat zien dat Ecolo geen bende dogmatische drammers is, maar een volwassen partij die het graag goed wil doen. Ecolo 2.0 heeft niets meer te maken met het Ecolo van twintig jaar geleden. De kwaliteit van de ministeriële kabinetten is er sterk op vooruitgegaan, en er is een hele nieuwe generatie politiek personeel.’

Qua personeel springt vicepremier George Gilkinet in de Vivaldi-regering het meest in het oog. Hij heeft er een lange carrière als volksvertegenwoordiger opzitten en gold als een uitstekend en hardwerkend parlementslid. Verder is er Zakia Khattabi, bekend in Vlaanderen dankzij de geslaagde campagne van de N-VA tegen haar benoeming tot rechter bij het Grondwettelijk Hof. De N-VA verweet Khattabi onder meer opengrenzenactivisme, omdat ze zou hebben geprobeerd om de uitwijzing van een Tunesiër tegen te houden, een beschuldiging die door politiediensten in een rapport is ontkracht. Khattabi, door vriend en vijand omschreven als ’temperamentvol’, is in de regering-De Croo bevoegd voor Klimaat, Milieu en Duurzame Ontwikkeling. Slaande deuren, hoogoplopende ruzies of beginnersfouten werden binnen Ecolo eerder op haar kabinet verwacht, maar op dit moment valt vooral op hoe behoedzaam ze te werk gaat. Ten slotte is er Sarah Schlitz, de jonge staatssecretaris voor Gelijke Kansen. De Luikse politologe maakte een slechte beurt in Vlaanderen toen ze haar beleidsbrief in de Kamer alleen in het Frans kwam toelichten. ‘Dat was de eerste en enige keer dat ze geen Nederlands sprak in de Kamer’, zegt Deborsu.

De zwakste schakel binnen Vivaldi is volgens de meeste waarnemers wel degelijk een Franstalige partij, maar niet Ecolo. ‘Nee, dan hebben we het echt wel over de MR en haar voorzitter Georges- Louis Bouchez, die zijn coalitiepartners nu al tot wanhoop drijft’, zegt politoloog Dave Sinardet (VUB). ‘De MR en de PS gebruiken de federale regering om zich tegenover elkaar te profileren. Ecolo houdt zich voorlopig afzijdig van zulke spelletjes.’

Ecolo wisselt al jaren klinkende overwinningen af met pijnlijke nederlagen. Na ongeveer elke regeringsdeelname wordt de partij door de kiezer afgestraft. Die jojovloek bezweren is het grote doel van Jean-Marc Nollet. Hij wil lessen trekken uit strategische flaters uit het verleden en voorkomen dat Ecolo zich door eigen onkunde in de vernieling rijdt. ‘Dat wordt inderdaad de grote uitdaging: de huidige regeringsdeelnames in de Waalse, de Brusselse en de federale regering in 2024 eindelijk eens in winst omzetten’, aldus Sinardet.

Groen vs. geel

Lange tijd bestond er nauwelijks een beeld van Ecolo in Vlaanderen. ‘Nu al iets meer’, gaat Sinardet verder. ‘Zeker sinds de N-VA Ecolo als haar nieuwe tegenpool heeft uitgekozen en de Franstalige groenen is gaan neerzetten als een clubje doctrinair-linkse opengrenzenbepleiters. Nadat hij jarenlang de PS had gedemoniseerd, veranderde N-VA- voorzitter Bart De Wever vorig jaar het geweer van schouder, met het oog op de ultieme staatshervorming in 2024. De PS is de nieuwe boezemvriend. Het vijandbeeld is verschoven van rood naar groen.’

Omgekeerd afficheerde Ecolo zich de voorbije jaren in Franstalig België als hét antigif tegen de N-VA, tot en met de principiële weigering om met die partij te onderhandelen. Veelzeggend was ook een fotomontage van Jong Ecolo waarop toenmalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) als een Wehrmachtsoldaat werd afgebeeld, al nam Ecolo daar afstand van. ‘Dat is natuurlijk een typisch Belgische politieke dynamiek’, zegt de Franstalige politoloog Pierre Verjans (Universiteit van Luik): ‘Je partij profileren door te zeggen dat aan de overkant van de taalgrens gevaarlijke mensen wonen.’

Ook de pas verkozen Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert zei vorig jaar dat samenwerken met de Franstalige groenen alleen aan de orde was als ze hun sociaal-economische programma, dat zou aanleunen bij de radicaal-linkse PVDA/PTB, ritueel zouden verbranden. Hij gruwelde allicht van voorstellen als een vierdaagse werkweek zonder loonverlies en het behoud van het brugpensioen. Maar intussen heeft Lachaert zijn uitspraken flink genuanceerd. Tijdens de formatiegesprekken bleken de Franstalige groenen zich zeker niet onbuigzaam op te stellen, en er werden ook geen onmogelijke eisen geformuleerd, ook niet rond migratie. ‘Lachaert heeft toegegeven dat het goed en fijn onderhandelen was met Ecolo’, zegt Kristof Calvo.

De partij heeft dan ook een lange weg afgelegd sinds het vijfkoppige voorzitterschap uit de begindagen, veertig jaar geleden, toen Ecolo nog een chaotische verzameling antikernenergie- en milieuactivisten, groene fundi’s, feministen, basisdemocraten en anarchisten was.

Vandaag is het Ecolo-partijvoorzitterschap volgens de statuten een duobaan, uitgeoefend door een man en een vrouw, een Waal en een Brusselaar. Naast de door de wol geverfde Jean-Marc Nollet, die als de echte voorzitter geldt en de touwtjes stevig in handen heeft, staat de jonge Brusselse Rajae Maouane, die ook in Franstalig België weinig bekend is. Maar Maouane zou niet de eerste Ecolo-politicus zijn die vanuit die functie kan opklimmen. Jean-Michel Javaux, de meest populaire en geliefde voorzitter die Ecolo ooit had, was de eerste drie jaar van zijn mandaat geheel door covoorzitter Isabelle Durant in de schaduw gesteld.

De voorbije decennia heeft Ecolo heel wat ideologische ballast overboord gegooid. De extreemlinkse en groene fundi’s werden buiten de deur gezet. Met Javaux maakte de partij ook de bocht naar het bedrijfsleven en zelfstandige ondernemers. Twintig jaar geleden werden de Franstalige groenen door een groot stuk van de publieke opinie nog gezien als doctrinair verblinde doodgravers van de werkgelegenheid, bijvoorbeeld door hun verzet tegen nachtvluchten. Die tijd is voorbij. Ook nu Ecolo opnieuw in de Waalse regering zit, wordt de luchthavens van Luik en Charleroi geen strobreed in de weg gelegd.

De Franstalige groenen zijn mettertijd ook verveld tot een meer traditionele partij, zegt Dave Sinardet. ‘Ecolo is zeker professioneler georganiseerd dan ten tijde van Paars-Groen. Maar de superkritische achterban blijft wel een achilleshiel. Daarin zitten figuren die hun ministers zonder pardon tot de orde roepen. Eigenlijk zie je ook nog altijd de groeipijnen van een partij die nog niet helemaal haar transformatie heeft voltooid van een anti-establishment- en grassrootsbeweging tot een echte bestuurspartij.’

De rol van protestpartij is in Wallonië en Brussel dan weer wel grotendeels van Ecolo overgenomen door de PTB.

Brussel vs. Wallonië

Opiniemaker en gewezen Groen-politicus Luckas Vander Taelen zei vorige week in Knack dat Ecolo met zijn erg linkse en uitgesproken pro-migratiestandpunten de Vlaamse groenen ‘schade toebrengt’. Politieke waarnemers zien geen fundamentele verschillen tussen beide partijen, die één fractie vormen in de Kamer. ‘Bovendien is Groen op sommige punten ook radicaler dan Ecolo’, zegt Dave Sinardet. ‘Bijvoorbeeld als het gaat over de bedrijfsauto’s. Terwijl Ecolo zich daar juist radicaler tegen zou kunnen verzetten, want in Wallonië zijn er veel minder bedrijfsauto’s.’

Daarnaast is het nog maar de vraag wie nu wie tot last is. Bij de verkiezingen van 2019 strandde Groen in Vlaanderen op 10 procent van de stemmen. Ecolo behaalde in Wallonië 15 procent en in Brussel circa 20 procent. Dan ben je geen nichepartij meer maar een groene volkspartij in de dop, en de grote broer of zus van je Vlaamse evenknie. ‘Groen-voorzitter Meyrem Almaci is in Vlaanderen ook verzwakt’, stipt een Ecolo-politicus aan. Hij verwijst naar ‘het ontgoochelende verkiezingsresultaat, het gerommel na de federale ministerkeuzes en het elan op links, dat vandaag duidelijk bij SP.A-voorzitter Conner Rousseau zit’.

Als Vander Taelen het heeft over ‘de rare nonkels en tantes’ van de Franstalige groenen, doelt hij allicht in de eerste plaats op het Brusselse Ecolo. Dat staat links van het Waalse Ecolo, zeker rond thema’s als migratie en de verzuchtingen van mensen met een migratieachtergrond, zoals de hoofddoek of onverdoofd slachten. Maar wat geldt voor Ecolo, geldt volgens politologen voor vrijwel alle Brusselse Franstalige partijen. Pierre Verjans: ‘Partijen die succes hebben in Brussel houden rekening met de factor migratie. Ze pleiten daarom niet noodzakelijk voor open grenzen – ook Ecolo doet dat niet – maar er is grotere openheid tegenover mensen met een migratieachtergrond. Dat zie je in de hoofdstad ook bij de PS en het CDH.’

‘Alles bij elkaar geteld, denk ik wel dat Ecolo iets linkser is dan Groen, met name als het gaat over migratie’, aldus Sinardet. ‘Maar er is in Franstalig België ook geen radicaal-rechtse partij die naam waardig. Dan is het gemakkelijker om ongebreideld progressief te zijn.’

Dat gezegd zijnde verschilt het Vivaldi-regeerakkoord waarmee Ecolo met een grote meerderheid op een strak geregisseerde ledenvergadering heeft ingestemd, op het vlak van asiel en migratie niet wezenlijk van dat van vorige regeringen.

Verjans vindt Ecolo überhaupt niet echt links. ‘Daarvoor staan de sociale kwesties niet centraal genoeg in het programma. Er zitten natuurlijk meer linkse dan rechtse mensen bij de partij, maar er staan ook zelfstandigen en bekende ondernemers op haar lijsten.’

‘Ecolo is zeker niet ultralinks’, analyseert ook Christophe Deborsu. ‘Op RTL noemde Nollet zich in 2019 letterlijk “links voor de minstbedeelden, rechts voor de economie”. (lacht) Met andere woorden: Vlaamse landgenoten, wees niet bang!’

Deborsu: ‘Ik begrijp zelf ook echt niet waarom Ecolo in Vlaanderen in zo’n negatief daglicht staat. In mijn thuisstad Namen bestuurt de partij al sinds 2006 met de MR en het CDH, en dat loopt prima. En het zomerse bondgenootschap tussen Jean-Marc Nollet en Georges-Louis Bouchez heeft uiteindelijk ook Vivaldi mogelijk gemaakt.’

Dat bondgenootschap bleek, gezien de recente uitspraken van Bouchez, een kort leven beschoren. Maar dat heeft dan weer te maken met de bitse concurrentiestrijd tussen Ecolo en de MR om de hoogopgeleide en meer bemiddelde Franstalige kiezers. Sinardet: ‘Zeker in Brussel zijn veel liberale kiezers bij de gemeenteraadsverkiezingen overgestapt naar Ecolo. Die kiezers zijn niet per se sociaal-economisch links, maar hechten wel aan diversiteit, groen in de stad en schone lucht.’

Op om 4 uur

Dossiervreter Jean-Marc Nollet is naar verluidt ’s ochtends vaak al om 4 uur in de weer. Hij overloopt dan alle dossiers van zijn Ecolo-ministers tot in de details. Daarom komt hij soms over als een wat rigide man die op alle slakken zout legt, maar zeker niet als een partijvoorzitter die je van nonchalance of amateurisme kunt verdenken. Onlangs hield Ecolo ook een sterk bemande nieuwe studiedienst boven de doopvont.

Na nog niets eens vijf maanden in de federale regering is het sowieso te vroeg om een balans op te maken van het werk van welke partij ook. Maar het beeld dat sommigen in Vlaanderen voeden van Ecolo als een verzameling wereldvreemde en vaak incompetente progressieve extremisten, behoeft in elk geval enige bijstelling. ‘Ecolo is een veel professionelere en ernstigere partij dan veel mensen denken’, zegt Kristof Calvo. ‘En laten we eerlijk zijn: elke partij heeft weleens problemen. Dat geldt ook voor Groen en de andere Vlaamse partijen.’