‘Zet Maggie De Block zich als arts of als liberale politica in voor het alcoholplan?’

‘De toegang tot alcohol is gewoonweg te eenvoudig en de psychische zorg rond alcoholverslaving moet naar een hogere versnelling’, schrijft Kamerlid Nathalie Muylle (CD&V).

Bent u erin geslaagd om Tournée Minérale vol te houden? Maar liefst 150.000 Belgen gingen de uitdaging aan. Terwijl het voor een grote meerderheid van de deelnemers geen probleem is om de alcohol een maand links te laten liggen, zijn er ook heel wat mensen die zich toch lieten verleiden tot een glaasje. Dat bewijzen een aantal getuigenissen in de media en in de eigen directe omgeving. Meestal wordt de opgave gewijd aan externe factoren zoals sociale druk. “Het was op dat moment gezellig en ik heb net als de rest een glas mee gedronken.”, klinkt het. Daar is ook absoluut niets mis mee. Belgen houden nu eenmaal van eten en drinken.

Toch is en blijft Tournée Minérale een bijzonder waardevol initiatief. Elke gewoonte, elke gedragsuiting moet af en toe in vraag gesteld worden. Dat deden we ook massaal. De deelnemers die het experiment een maand volhielden zijn ongelofelijk enthousiast. Een hoger energiepeil, een betere nachtrust, een gezonder gevoel én uiterlijk, een groter geldoverschot aan het einde van de maand: de voordelen zijn talrijk. Bovendien is de kans groot dat men in de toekomst op een bewustere manier omgaat met alcohol. Je kan je de vraag stellen waarom we dit eigenlijk niet vaker doen… Maar stel je eens voor dat de keuze om de alcohol te laten niet zo evident is? Terwijl de meeste mensen op een verantwoorde manier kunnen omgaan met alcohol, bestaat er eveneens een significante groep die verslaafd is aan het product.

Drinken met verstand?

Ongeveer tien procent van de Belgen zou alcohol op problematische wijze consumeren. De leuze ‘Ons vakmanschap drink je met verstand’, onderdeel van het reclameconvenant met betrekking tot alcohol tussen de overheid, de alcoholindustrie en consumentenorganisaties, is minstens ironisch te noemen. Jezelf laten leiden door moraal of verstand is niet meer aan de orde als het over alcohol gaat: deze stellingname is simpelweg achterhaald. Verslaving ontstaat bij personen die er een individuele gevoeligheid voor hebben en een minder gevoelig beloningscentrum in de hersenen – de zogenaamde nucleus accumbens – bezitten.

Hierdoor gaat men gemakkelijker op zoek naar stoffen met een hogere intensiteit en valt de ‘stop-knop’ uit. Dergelijke alcoholsensibiliteit kan nog versterkt worden door andere factoren zoals stress. Het is niet toevallig dat alcoholhoudende dranken in reclame gekoppeld worden aan ontspanning, plezier en gezelligheid. Jongeren zijn gezien de jeugdige leeftijd van hun hersenen bovendien nog eens extra gevoelig. Kortom, het glas wijn dat u samen drinkt met uw collega na het werk, kan een compleet verschillende betekenis en impact hebben. Helaas: niet iedereen heeft de mentale en lichamelijke luxe om zonder boe of ba deel te nemen aan een project als Tournée Minérale.

Alcohol is in onze samenleving weldegelijk een toenemend probleem. De cijfers zijn verontrustend. Alcoholverslaving kost onze maatschappij jaarlijks twee miljard euro. Het wordt gerelateerd aan meer dan tweehonderd ziekten, waaronder kanker en psychische aandoeningen. In het verkeer blijft alcohol een absolute killer. En van de Belgen drinken één op vijf mannen en één op tien vrouwen élke dag alcohol. Terwijl we – volkomen terecht – volop bezig zijn met politieke vernieuwing, blijven we ter plaatste trappelen in de strijd tegen alcohol. Het debat rond de alcoholmaatregelen is er één van ideologische aard. Liberalen verwijzen naar de individuele keuzevrijheid van het individu. “Vrije mensen nemen goede beslissingen!”, proclameerde Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten. Alleen is het essentiële kenmerk van een verslaving dat je net niet vrij bent. En wie dat niet van ons wil aannemen, lees er dan de wetenschappelijke literatuur of Van Dale maar op na.

Christendemocraten koppelen aan de vrijheidsgedachte een verantwoordelijkheidsreflex. Wetgevend optreden, dat is zorgen voor elkaar. De verslaving aan alcohol is een complex ziektebeeld dat zowel aan de vraag- als aanbodzijde moet bestreden worden. Als we een pleidooi houden voor een beperking van het aanbod – bijvoorbeeld in nachtwinkels of tankstations – is dat niet omwille van een paternalistische reflex maar vanwege een oprechte bezorgdheid voor de volksgezondheid. Alsof CD&V u uw pint niet gunt? Of dat we binnenkort alleen kaas en thee-avonden moeten organiseren? De toegang tot alcohol is gewoonweg te eenvoudig en de psychische zorg rond alcoholverslaving moet naar een hogere versnelling. Zorgverlening bij alcoholverslaving moet sneller en ambulanter. Alcoholconsulenten en een terugbetaling van de eerste consultatie bij een eerstelijnspsycholoog kunnen daarbij helpen. Want terwijl de toegankelijkheid van alcohol te laag is, is die van de psychische zorg te hoog.

Initiatieven zoals Tournée Minérale hebben een belangrijke sensibiliserende waarde: stilstaan bij je eigen alcoholgebruik zodat je er nadien bewuster mee omgaat. Hopelijk groeit ook het besef dat die vrije keuze voor vele verslaafde landgenoten niet meer bestaat. Om hen te helpen, is dus meer nodig. Deze maand ligt het alcoholplan opnieuw op de tafel van de Interministeriële Conferentie Gezondheid. Federaal minister van Volksgezondheid Maggie De Block kan daar de bakens verzetten. De vraag is welke pet zij zal opzetten: die van liberale politica of van dokter? Hopelijk gaan we deze keer echt voor een Tournée Finale.