‘Zes uur werken per dag heeft positieve gevolgen over de hele lijn’

In het Zweedse rust- en verzorgingstehuis Svartedalen startte zes maanden geleden een proefproject met de 30-urenweek. Ondertussen is een eerste evaluatierapport uit. De gevolgen zijn bijna over de hele lijn positief, zo blijkt. Meer regelmaat in het werk, minder overuren, een stabieler personeelsbestand, meer motivatie, meer ontspannen zorgkundigen, en ook veel betere zorg.

“De combinatie professionele arbeid en privéarbeid (opvoeding, huishoudelijke taken, mantelzorg, vrijwilligerswerk, e.a.) is dringend aan een nieuw, inspirerend verhaal toe. Er is een ander levensmodel nodig dat niet alleen vrouwen, maar ook mannen toelaat werk, zorg, engagement en vrije tijd menswaardig te combineren”, schreef Marianne-voorzitster Maartje De Vries in haar stuk ‘Neem weer de tijd: de 30-urenweek‘ .

Het nieuwe inspirerende verhaal zou wel eens uit Zweden kunnen komen. Het begon allemaal zes maanden geleden. Het verpleegkundig personeel van het rust- en verzorgingstehuis Svartedalen stapten over naar de 30-uren-week. Vanaf februari dit jaar werken ze 6 uur per dag. De Zweden startten het proefproject om zicht te krijgen op de effecten van een stevige arbeidsduurvermindering voor de gezondheid en de levenskwaliteit van het personeel. Maar ook op de effecten voor de kwaliteit van het werk en het welbevinden van de bewoners. Het project wordt wetenschappelijk gemonitord, zodat men snel alle lessen kan trekken. Dat betekent dat het rust- en verzorgingstehuis op de voet wordt gevolgd door een multidisciplinair team van deskundigen en wetenschappers, van vertegenwoordigers van de werkgevers, van de vakbonden en van de bewoners. Naast Svartedalen wordt een vergelijkbare werknemersgroep opgevolgd in een rust- en verzorgingstehuis in Solängen. Zo kan men twee rust- en verzorgingstehuizen met elkaar vergelijken. Vandaag is een eerste evaluatierapport bekend gemaakt over dit proefproject. De resultaten zijn opmerkelijk.

Minder ziekte-uitval, en minder langdurig zieken

In september dit jaar bezochten Janneke Ronse en twee andere medewerkers van Geneeskunde Voor Het Volk hun collega’s in Svartedalen.”Verschillende verpleegkundigen waren vaak en/of langdurig ziek, door burn-out of door fysieke overbelasting. Onder mekaar zeiden we vaak dat we wat meer sport of ontspanning moesten inplannen. Maar velen hadden daar de tijd of de energie niet voor. Wie na acht uur werken thuiskomt, is vaak zo doodop dat het er niet meer inzit. Je valt gewoon in slaap op je sofa.”, vertelde Monica Sörensson toen.

Na nauwelijks zes maanden is die situatie al anders, en daar zijn ook de onderzoekers zelf verbaasd over. Verbaasd over de snelle zichtbaarheid van de daling van het aantal ziektedagen bij de zorgkundigen in Svartedalen. Het totaal aantal zieken onder voltijdse werknemers daalde op nauwelijks een half jaar van 6,4 naar 5,3 procent. Dat effect is er niet in het andere rust- en verzorgingstehuis: in Solängen blijft het aantal stabiel. De daling van het aantal zieken is het sterkst zichtbaar als we kijken naar de werknemers die langer ziek zijn dan 15 dagen. In Svartedalen daalt het aantal van 3,23 naar 2,68 procent. In de andere verzorgingsinstelling stijgt het aantal langdurige zieken. De resultaten hebben niet alleen een gevolg voor de continuïteit van de zorg, maar ook voor het financiële plaatje.

Meer regelmaat in de werkuren, minder overuren en interimarbeid

Een stevige arbeidsduurvermindering is een effectieve methode om nieuwe jobs bij te creëren. Met de invoering van de 30-urenweek werden in Svartedalen 14 extra voltijdse zorgkrachten aangeworven. Uit het onderzoeksrapport blijkt bovendien dat de 30-urenweek ook een positief effect heeft op de regelmaat in de werkuren. En dat zorgt dan weer voor continuïteit en regelmaat en voor minder stress op de werkvloer. Allemaal belangrijke factoren om goede zorgen te kunnen bieden. “Vroeger waren er zes verpleegkundigen per wooneenheid van acht bewoners. Nu zijn er dus acht. Dat zorgt eigenlijk voor een betere zorg, omdat iedere bewoner zijn vaste verpleegkundige heeft. Daardoor kan er veel routine in gebracht worden en dat is belangrijk voor bejaarden, zeker als er sprake is van dementie.”, vertelt Monica Sörensson.

Op nauwelijks een half jaar tijd moest de directie voor 5.750 euro minder aan overuren uitbetalen, terwijl dat bedrag in het andere rust- en verzorgingstehuis juist steeg. De stabiliteit in de werkuren zorgde er ook voor dat de directie minder een ep moest doen op interimkrachten. In die zes maanden daalde het aantal interimkrachten in Svartedalen met een derde, terwijl het in Solängen steeg met een derde.

Minder stress, en een betere afstemming tussen arbeid en gezin

Stress op de werkvloer. We kennen het allemaal als de stoflong van de 21^ste eeuw. En dat is niet anders in de Scandinavische landen. Voor het proefproject met de 30-urenweek van start ging werd het personeel bevraagd. 66 procent van de voltijdwerkenden gaf aan te lijden aan stresssymptomen zoals maagproblemen, slapeloosheid, en hoofdpijn. Dat zijn twee op drie zorgverstrekkers met stress. Bij de deeltijdse zorgkundigen lag dat percentage lager, op 55 procent. 59 procent van de voltijdse zorgverstrekkers gaf aan ook met fysische problemen geconfronteerd te worden. Bij de deeltijdsen lag dat aantal op 51 procent. Al die aantallen gingen naar beneden door de invoering van de 6-uren-dag. Monica Sörenssen legt uit: “Het is ook een kwestie van hoe mensen werken. Iemand die maar zes uur moet werken in plaats van acht uur, kan beter werken, met meer geduld, meer ontspannen. Dat is voor onze job cruciaal. Want meer ontspannen verpleegkundigen geeft natuurlijk meer tevreden bewoners. Zeker bij mensen met dementie heeft dit veel effect.”

Globaal geeft het personeel aan dat ze vandaag een betere levenskwaliteit heeft, met ook meer mogelijkheden tot zelfzorg. Met de 30-urenweek komt er heel wat extra vrije tijd bij. In die extra tijd zit niemand met de duimen te draaien of zich suf te vervelen. Integendeel. In Svartedalen blijkt net dat die tijd snel opnieuw is ingevuld. Op een heel positieve manier. Zo vertelden verschillende verpleegkundigen vandaag fitter te zijn, gelukkiger te zijn, en meer tijd te hebben om te sporten. Anderen wezen op de mogelijkheid om meer kwaliteitstijd samen te kunnen doorbrengen met hun familie. De combinatiedruk tussen arbeid en gezin daalt.

Meer rust in het leven

Het verplegend personeel is, met 175.000 werknemers, de grootste beroepscategorie in Zweden. Meer dan negen op tien verpleegkundigen in Zweden zijn vrouwen. Dat geldt ook voor Svartedalen. “Krijgen de verpleegkundigen in die twee uur extra vrije tijd dan niet gewoon meer huishoudelijk werk naar zich toe geschoven?” vroeg Janneke Ronse aan haar Zweedse collega Monica Sörenssen. Het antwoord was duidelijk: “Dat vragen veel mensen zich af, en we worden daar een beetje kwaad van. Dat is toch geen reden om meer te werken. Mensen, zowel mannen al vrouwen, krijgen gewoon meer tijd om te ademen. Ze moeten niet meer bekomen als ze thuis komen. Dat is belangrijk. Natuurlijk blijven we allemaal druk bezig, ook in onze vrije tijd. Daarom is er ook van in het begin benadrukt dat ook sport en ontspanning belangrijk is. Dat je ook zelf met die vrijgekomen tijd iets kan doen. Trouwens, ook de mannen die hier werken geven dat aan.”

De 30-urenweek in plaats van langdurig zieken verplicht aan het werk te zetten

Vorige maand schreef ik voor Knack een opinie over langdurig zieken in ons land, en hoe de regering hen veel te snel opnieuw op de arbeidsmarkt wil jagen. Het stuk werd bijna 10.000 keer gedeeld, en niet weinig door mensen in de zorgsector. Ik concludeerde toen: “Tot slot zou de problematiek van een stijgend aantal langdurige zieken ons moeten doen nadenken over strategische samenlevingskeuzes. In plaats van tijdkrediet af te bouwen, in plaats van vervroegd pensioen en brugpensioen af te bouwen, in plaats van langdurig zieken aan het werk te jagen, zouden we ook kunnen gaan naar een arbeidsherverdeling zoals die bijvoorbeeld in Göteborg bestaat. Een 30-uren-week die niet alleen veel meer mensen aan het werk kan helpen, maar ook stressfactoren en werkbelasting aanzienlijk kan doen dalen. Zulke toekomstgerichte samenlevingskeuzes vertrekken vanuit een heel ander mensbeeld dan het stigmatiserende langdurig-zieken-debat van vandaag.”

Dat is een belangrijke les die we kunnen leren uit Svartedalen. Nu al kondigden de Zweden aan dat het proefproject met een jaar wordt verlengd. De verpleegkundigen van Svartedalen gaan dus nog zeker anderhalf jaar door met hun 30-urenweek. En ondertussen wordt hun voorbeeld ook in andere zorginstellingen, ziekenhuizen maar ook bedrijven in Zweden gevolgd. Maartje De Vries, voorzitster van de vrouwengroep Marianne, besluit: “Juist omdat de combinatiedruk tussen werk en privé daalt, komt er meer rust in het leven. We zien een effectieve daling van het aantal zieken. We zien een grotere continuïteit in het werk en meer regelmaat. Het personeel presteert minder overuren en het personeelsbestand is stabieler. De zorgverstrekkers zijn gelukkiger, zijn gemotiveerder en hebben meer ruimte voor vrije tijd.”